روز جدید : افزایش 6 هزار درصدی درخواست پاکسازی دیوار کتب توسط شهروندان در سامانه 137 شهرداری
حمیدرضا خالدی
درخواست پاکسازی دیوار نوشته‌های شهروندان در سامانه 137 شهرداری 6 هزار درصد افزایش یافت. اهمیت این آمار در این است که نشان دهنده رشد تصاعدی و ظهور مجدد یک پدیده قدیمی در بحبوحه اعتراضات و ناآرامی های اخیر است. پدیده ای که سابقه طولانی در تاریخ اعتراضات دارد و اگرچه با رونق بازار رسانه و به ویژه فضای مجازی مدتی است که مانند گذشته نیست، اما همچنان به نظر می رسد تاریخ در حال تکرار است. ایران و دیوار پس از قطعی های مکرر اینترنت نوشته شده است و محدودیت های رسانه ای بار دیگر به تریبونی قدرتمند برای بیان دیدگاه ها و نظرات و البته اعتراضات شهروندان تبدیل شده است.
نقاشی دیواری در طول تاریخ
پل ترو (نویسنده و رمان نویس اهل ایالات متحده آمریکا) در مجله نیویورک تایمز در مقاله ای درباره گرافیتی مترو نوشت: «گرافیتی چیزی جز تخریب اموال عمومی نیست. پیام های احمقانه افراد بی سواد، خط های خرچنگ روی دیوار. اما از سوی دیگر گروهی دیگر معتقدند گرافیتی زبان معترضان و مردم محروم است. نورمن میلر در کتاب ایمان به دیوار مقدس بیان می‌کند که این پدیده «شورش قبیله‌ای علیه تمدن شیطانی صنعتی و آغاز هزاره دیگر وحی» است.
اما فارغ از این افکار و عقاید، گرافیتی هنر است و هنر با چیزی که دیده می شود سروکار دارد و بدون شک گرافیتی بیشتر از آثاری که در گالری ها به نمایش گذاشته می شود، دچار آفت چشم شده است. از نظر تاریخی، قدمت نقاشی های دیواری به بیش از 16000 سال قبل از میلاد و نقاشی های یافت شده در غار آلتامیرا در شمال اسپانیا برمی گردد. کلمه گرافیتی (نقاشی دیواری) از کلمه “گرافیتو” (در ایتالیایی) به معنای چاپ یا خط سریع گرفته شده است و منشأ این کلمه را می توان به “گرافیر” (نوشتن با خودکار فلزی) در لاتین جستجو کرد. .
نقاشی دیواری در طول تاریخ از جنبه های مختلف ابزار جامعه بوده است. «اعتراض» یکی از مضامینی است که از بدو پیدایش همواره با نقاشی دیواری آمیخته شده است. ملت ها و جوامع در دوره های مختلف از این بستر برای ابراز اعتراضات خود استفاده کرده اند. از اروپا و جنگ جهانی اول گرفته تا جنبش سیاه پوستان در آمریکا، نقاشی های دیواری همیشه در کنار سایر ابزارهای اعتراض مورد استفاده قرار گرفته است. به عنوان مثال، هیپ هاپ/رپ و نقاشی های دیواری به وضوح به هم مرتبط هستند، بنابراین نام و تصاویر گروه های معروف رپ بر روی دیوارهای شهرهای مختلف در سراسر جهان دیده می شود. البته نقاشی دیواری در ایران سابقه طولانی و غنی دارد. در طول مبارزات انقلابی مردم علیه رژیم گذشته، به دلیل محدودیت های خفقان و رسانه ای موجود و همچنین به دلیل نبود رسانه های مردمی برای انتقال پیام انقلابیون در سال های مبارزه با حکومت پهلوی، خوشنویسی و نقاشی. در قالب نقاشی دیواری و به ویژه نقاشی های دیواری فراوان بود که استفاده می شود که برخی از این آثار هنوز حفظ شده است. علاوه بر این، از دوران دفاع مقدس، آثار ارزشمندی از نقاشی‌های دیواری نیز وجود دارد که جالب توجه است.
در ماه های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی ایران، پیام های مهمی از طریق رسانه ای به نام دیوار به ایران و جهان منتقل شد. گاهی مردم از آخرین وقایع انقلاب مانند (رهنمودهای رهبر انقلاب)، راهپیمایی ها، راهپیمایی ها، شهادت رفقا و… مطلع می شدند. از طریق این دیوار نوشته ها یا ارسال پیام های مختلف.
نحوه قرارگیری این پیام ها به گونه ای بود که دیوارها در نقاط پرتردد شهر و محله انتخاب می شد تا پیام مکتوب برای افراد بیشتری دیده شود.
به عبارتی می‌توان دیوار کتابت را محبوب‌ترین رسانه پیام‌رسانی در سال‌های انقلاب اسلامی و دفاع مقدس نامید، زیرا این رسانه توسط مردم انتخاب شده و محتوای پیام‌ها و شعارها نیز تولید شده است. توسط آنها منتشر شده است. به گونه ای که جامعه هدف و مخاطب این رسانه خود مردم بودند.
گلوی اعتراض مردمی
اما اینکه چرا این شیوه اطلاع‌رسانی در ماه‌های اخیر و در عصر ارتباطات بار دیگر به یکی از مهم‌ترین ابزارهای اطلاع‌رسانی و بستری برای بیان نظرات و افکار شهروندان تبدیل شده و تا این حد رواج پیدا کرده است، پرسشی است که جامعه‌شناسی می‌تواند به آن بپردازد. چشم انداز.
دکتر حسین ایمانی جایارمی نیز مانند اکثر کارشناسان، افزایش تقاضا برای برداشتن دیوار کتب آسمانی را ارتباط مستقیمی با ناآرامی های اخیر می داند. وی در همین زمینه به دووری گفت: از اواخر شهریورماه همزمان با شکل گیری ناآرامی ها و دوقطبی شدن فضای سیاسی جامعه تب جدیدی در جامعه ایجاد شده است. رویدادهای اجتماعی نیز در خیابان ها و در قلب محله ها گسترش یافت. به عبارت دیگر، دعواهای سیاسی که باید در مراکزی مانند مجلس یا از طریق مطبوعات حل شود، به بطن زندگی مردم کشیده می شود که می توان آن را روزمرگی سیاسی نامید.
وی با اشاره به اینکه دیوارنویسی و شعارنویسی در جهان و ایران پدیده جدیدی نیست، می گوید: اصولاً وقتی نظم شهری در جامعه ای به هم می خورد، شاهد ظهور پدیده های جدیدی هستیم که یکی از آنها همین نقاشی دیواری است.
این جامعه شناس گرافیتی را بستری تاریخی برای بیان اعتراضات مردمی در جوامع می داند و معتقد است این پدیده یکی از ابزارهایی است که مردم برای بیان تبعیض های اقتصادی، سیاسی، نژادی، تفاوت های طبقاتی و جنسیتی و… از آن استفاده می کنند. از چند دهه پیش همچنین به عنوان مثال در شهرهای بزرگ مجارستان، لندن، پاریس و … نیز شاهد بسیاری از این گونه نقاشی های دیواری به خصوص در قسمت جنوبی شهرها هستیم. از دیدگاه او، حوادث و ناآرامی‌های اخیر با وقایع سال‌های گذشته متفاوت است و می‌توان در آن سرسختی، سرکشی و پافشاری خاصی مشاهده کرد که باعث تداوم این روند می‌شود، در حالی که از سوی دیگر، دیوارنویسی چند ماه اخیر در واقع می تواند نشانه ای از اثربخشی برخوردهای قهری و نظامی با معترضان و کاهش قدرت مردم در برابر آنها باشد.
وی با ذکر خاطره ای در این رابطه می گوید: هر روز در مسیرم از مدرسه ای در اکباتان می گذرم. هر روز روی دیوار این مدرسه شعار یا نوشته هایی می بینم که شب ها پاک می شوند. اما روز بعد دوباره همان کتیبه یا شعار جدید روی همان دیوار نوشته می شود و این موش و گربه بازی بیش از 2 ماه ادامه دارد. چند بار شخص یا افرادی که این کتیبه ها را روی دیوارها می سازند، زیر شعارهایی خطاب به پاکسازان نوشته اند. خسته نشدی که 2 ماه هر روز قلم به دست بگیری و شعارهای ما را بمالی؟! یا اینکه نوشته اند؛ بپیچید تا بپیچید! همچنین این مدرسه می تواند یکی از مددجویان 137 باشد که هر روز با شهرداری تماس می گیرند و از آنها می خواهند که بیایند و این شعارها را حذف کنند!
اما چگونه این پدیده کمتر محبوب می شود؟ به گفته جامعه شناسان، تا زمانی که بستری برای بیان انتقادات و اعتراضات شهروندان وجود نداشته باشد و تا زمانی که درگیری ها و مطالبات شهری راه حلی وجود نداشته باشد، این دیوارنویسی ها می تواند ادامه داشته باشد. جاگرمی در این زمینه می گوید: در واقع گرافیتی نتیجه اعتراض گروهی از مردم به ویژه جوانان است که چشم انداز روشنی برای آینده خود نمی بینند و اکنون در صدد نشان دادن اعتراضاتی هستند که قبلا شنیده نمی شد. به نظر می رسد گرافیتی را نیز می توان اینگونه توصیف کرد; استفاده از دیوارها، معماری و فضاهای شهری برای ابراز اعتراض و نشان دادن قدرت مردم.
جاگرمی به بهانه افزایش تشنگی مردم دیور توصیه ای به کارکنان و مدیران نیز دارد تا این پدیده کمتر شود. وی می گوید: مسئولان باید بپذیرند که نمی توان شبانه روز تمام خیابان ها و معابر را کنترل کرد. باید بپذیریم که با دریایی از افراد مختلف روبرو هستیم که با اشغال دیوار مدارس، خانه ها و… قدرت خود را نشان می دهند. در واقع برای پایان دادن به چنین پدیده‌های اعتراضی باید خواسته‌های مردم برآورده شود، سرکوب یا مماشات شود. در واقع وقتی شما نتوانید هیچ یک از این شرایط را برآورده کنید و رسانه و تریبونی برای ابراز اعتراض و انتقاد مردم فراهم کنید، نتیجه آن دیوارنویسی می شود که در صورت ادامه می تواند منجر به سایر روش های رسانه ای اعتراضی شود.
چرا شهروندان خواهان برداشتن دیوار هستند؟
با این حال، یک سوال مهم باقی می ماند. اگر گرافیتی وسیله ای برای ابراز اعتراض مردم است پس چرا شهروندان به شهرداری مراجعه می کنند و می خواهند این شعارها و پیام های اعتراضی را پاک کنند؟ جایارمی به این سوال پاسخ می دهد: دلیلش مشخص است. همانطور که می دانید گرافیتی اعتراضی مخفیانه انجام می شود زیرا کسانی که این کار را انجام می دهند قطعا صحبت می کنند. بنابراین طبیعی است که در شرایط فعلی شهروندان ترجیح می دهند با شهرداری تماس بگیرند تا بیایند و این دیوارنوشته ها را پاکسازی کنند تا متهم به نوشتن این شعارها نشوند. اگرچه ممکن است خود آنها نیز جزو معترضان باشند. از طرفی البته این آمار کسر کوچکی از تمام گرافیتی هایی است که انجام می شود. بنابراین نمی تواند به این معنا باشد که مردم با اصل اعتراض و انتقاد از رهبری عالی کشور موافق یا موافق نیستند.