تحلیل گزارش اخیر اتاق بازرگانی تهران نشان می دهد که صنایع لبنی نیز مانند سایر صنایع از گرانی های دستوری آسیب زیادی دیده است. اگرچه این سیاست برای حمایت از مصرف‌کنندگان در نظر گرفته شده است، اما بررسی‌ها و شواهد نشان می‌دهد که چنین اقداماتی نه تنها به نتیجه مطلوب نرسیده است، بلکه باعث ایجاد اختلال در زنجیره تولید و قیمت شیر شده است.
به طور کلی می توان گفت که در تمام این سال ها، سیاستمداران به منظور «تامین فرآورده های شیر کافی برای عموم مردم» بی جهت در تمامی محافل تولید شیر و شیر دخالت کرده اند. اما نتیجه چیزی جز کاهش مصرف سرانه، افزایش قیمت و کاهش کیفیت نبود.
بررسی ها نشان می دهد که تولید سرانه شیر خام در 30 سال گذشته در مقایسه با کشورهای منطقه بسیار ناچیز و حتی ناامید کننده است. به عنوان مثال، کشوری مانند پاکستان در این دوره زمانی توانست 80 درصد شیر خود را از طریق دامداری های کوچک با اقداماتی مانند آموزش دامداران محلی برای افزایش تولید شیر، کاهش تعرفه ها، تسهیل واردات دام های پرمحصول تامین کند. شیر و غیره به این دلیل که تولید شیر خام ایران در دهه 1970 یک چهارم تولید شیر خام پاکستان بود، اما امروز این میزان به یک دهم کاهش یافته است.
اگرچه تولید شیر خام ایران در دهه 70 از 4 میلیون تن به 6 تا 7 میلیون تن افزایش یافته است، اما اکثر تولیدکنندگان هنوز با نصف ظرفیت خود کار می کنند، در دهه 70 بیش از 90 درصد بازار شیر یارانه ای داشت، اما از آنجایی که این طرح موفقیت چندانی نداشت، در سال 89 با اجرای طرح هدفمندی یارانه ها، شیر خانوار لغو شد. با این اقدام، بسیاری معتقد بودند که مصرف سرانه شیر به شدت کاهش می یابد.
اما تقاضا برای شیر نه تنها کاهش پیدا نکرد، بلکه تقاضا روند صعودی داشت. از این رو مشخص شد که بخش قابل توجهی از شیر یارانه ای به دست مردم نمی رسد، در واقع بخش زیادی از شیر یارانه ای به قنادی ها، بستنی فروشی ها می رود و یا بخشی دیگر از طریق فرآوری شیرخشک صادر می شود. هدف دولت حمایت از مصرف کننده نهایی، توزیع یارانه شیر خام است. از سوی دیگر در پایان سال 98 مجوز صادرات 20 هزار تن شیرخشک صادر شد.
این امر در عمل منجر به از دست دادن حدود 50 میلیون دلار از یارانه اعطایی شیر خام در قالب صادرات شد.
اگرچه دولت به بهانه حمایت از حقوق مصرف کننده قیمت ها را تا جایی که ممکن است سرکوب می کند، آوار تورم در سال های آینده بر سر همان مصرف کننده فرو خواهد رفت.
خسارت به دامداران به دلیل تنظیم قیمت شیر
از سوی دیگر دامداران به عنوان زنجیره اصلی صنایع لبنی از سیاست قیمت اجباری متضرر شدند که عملاً هزینه های تولید را افزایش داد و دامداران خرد به مواد اولیه یارانه ای دسترسی بسیار سختی دارند. این امر باعث شد که قیمت تمام شده آنها بیشتر از قیمت مصوب شیرخام باشد و بهره برداری از آنها سود چندانی نداشته باشد.
علاوه بر این، سود دهی دامداری های بزرگ به طور کامل به دسترسی آنها به خوراک عرضه شده با ارز 4200 تومانی بستگی دارد و برخی از آنها به دلیل تامین نشدن خوراک دولتی زیانده هستند و در مجموع آمار نشان می دهد که مصرف لبنیات خانوارها از 15 سال قبل کاهش یافته است. این موضوع در دهک های پایین جامعه به دلیل کاهش توان مالی بسیار بیشتر بود، بنابراین انتظار می رفت در این سال ها دولت ها بر کیفیت و سلامت لبنیات نظارت کنند، ساختار اقتصادی مناسبی برای تولید شیر ایجاد کنند و با انحصار مقابله کنند. در تولید و عرضه شیر و فرآورده های لبنی و رقابتی شدن صنایع لبنی می تواند این محصول را به سبد غذایی مردم بازگرداند. اما متأسفانه در این سال ها وضعیت بدتر شد.