بازنگری در قرارداد ساخت نفتکش برای ونزوئلا/ آیا ایران واقعا نفتکش ساخته است؟

روز جدید : نفتکش ایرانی افرامکس پس از 13 سال از امضای معاهده سرانجام به دولت مادورو تحویل داده شد. در پی انتشار این خبر برخی مدعی شدند که این نفتکش در اصل ساخت ایران نبوده و قطعات آن توسط هیوندای کره جنوبی ساخته شده است. رویداد۲۴ در این گزارش به شایعات مختلف درباره ساخت این کشتی پرداخته و شروع قرارداد را از ابتدا تا کنون بازخوانی می کند.

مراسم تحویل نفتکش افرامکس ساخت شرکت صنایع دریایی ایران (صدرا) روز شنبه 21 خرداد 1401 با حضور ابراهیم رئیسی و نیکلاس مادورو روسای جمهور ایران و ونزوئلا برگزار شد. رسانه های طرفدار دولت از تحویل دومین تانکر گمرکی به وزن 21500 تن به ونزوئلا خبر دادند، اما شواهد نشان می دهد که ماجرا با آنچه که آنها توصیف کردند متفاوت است.

آغاز پروژه ساخت تانکر برای ونزوئلا

در سال 2007، با موافقت رئیس جمهور وقت ایران، محمود احمدی نژاد و هوگو چ کوئز، رئیس جمهور ونزوئلا، قراردادی بین شرکت ملی نفت ونزوئلا و صدرا (صنایع دریایی ایران) برای ساخت چهار نفتکش (افرامکس) به ارزش تقریبی 200 میلیون دلار منعقد شد. در پایان سال 2009، قرارداد چهار کشتی 94000 تنی Aframax به یک تانکر 113000 تنی تغییر یافت. قرار بود با ساخت این نفتکش، ایران جزو پنج کشور بزرگ تولیدکننده نفتکش باشد. ارزش این قرارداد 40 ماه بود، یعنی در کمتر از چهار سال در سال 1992، هر چهار کشتی باید به ونزوئلا تحویل داده می شد.

در آگوست 2012، رضا عبدالمجید، مدیر پروژه افرامکس، اعلام کرد که ساخت اولین نفتکش ایران به پایان رسیده است. کشتی در جریان این مراسم غرق شد. مدیران وقت شرکت صدرا در زمستان 1391 اعلام کردند که این کشتی آماده تحویل به ونزوئلا است. سلمان زربی از کارخانه کشتی سازی صنعتی صدرا هزینه ساخت هر یک از نفتکش های ونزوئلا را 57 میلیون یورو برآورد کرد.

در همین حال، انتخابات ریاست جمهوری ونزوئلا در 15 آوریل 2013 برگزار شد و نیکلاس مادورو پس از مرگ هوگو چاوز جانشین او شد. اتفاقی که در اینجا افتاد این بود که در اکتبر 2013، مدیر کارخانه کشتی سازی صدرا اعلام کرد که ونزوئلا هنوز هزینه کشتی را که برای آنها ساخته است پرداخت نکرده و نمی خواهد کشتی را تحویل دهد.

در اکتبر 2013، سلمان ضربی، مدیر اجرایی کشتی سازی و صنایع فراساحلی ایران، از خودداری ونزوئلا از تحویل نفتکش 113 تنی افرامکس ساخت ایران خبر داد و گفت:

خبرگزاری مهر وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی در آن زمان با انتشار گزارشی اعلام کرد که ایران قصد دارد از شرکت ملی نفت ونزوئلا به دلیل عدم پرداخت بدهی خود شکایت کند.

بدهی ونزوئلا برای ساخت اولین نفتکش در آن زمان 21 میلیون یورو برآورد شد. اگرچه ایران در آن زمان هنوز اولین کشتی را تحویل نداده بود، اما مدیر اجرایی وقت صدرا اعلام کرد که بدنه کشتی دوم ونزوئلا سفارشی است و قطعات وارد شده است.

دو سال پس از این اختلاف، در می 2015، Digital Globe که تصاویری از برنامه نقشه برداری Google Earth را ارائه می دهد، تصاویر ماهواره ای نفتکش را در کارخانه کشتی سازی صدرا در بوشهر منتشر کرد که هنوز خاموش است.

پایگاه خبری Blinnet با انتشار گزارشی دلیل امتناع ونزوئلا از دریافت نفتکش خود را شرایط سخت اقتصادی در این کشور عنوان کرد. این گزارش می گوید ونزوئلا به دلیل تحریم های آمریکا قادر به پرداخت هزینه کشتی نیست و حاکمیت این کشور به ناتوانی اقتصادی آن کمک کرده است.

در آن زمان رسانه ها پیش بینی کردند که توافق خرید کشتی بین ایران و ونزوئلا عملاً نقض شده است. سال ها بعد ایران اعلام کرد که اولین نفتکش را به ونزوئلا تحویل داده است، اما برخی رسانه ها مدعی شدند که اختلاف ایران و ونزوئلا حل نشده و اولین نفتکش به کشور ثالثی که ظاهراً یک شرکت ایرانی است فروخته شده است.

تصاویر ماهواره‌ای از کارخانه کشتی‌سازی صدرا در بوشهر نیز نشان داد که تا سال ۲۰۱۸ زیرساخت‌های لازم برای سرعت بخشیدن به سفارش ونزوئلا ایجاد نشده بود، اما بین نوامبر ۲۰۱۸ تا ژانویه ۲۰۱۹ بخش جدیدی به اسکله اضافه شد. تولید دومین کشتی به سفارش ونزوئلا انجام شد که تولید آن در سال 2012 متوقف شد.

برخی کارشناسان بر این باورند که اولین کشتی ساخته شده برای ونزوئلا به نام سوروکیما که بعدها به آریتا تغییر نام داد، اکنون وظیفه ذخیره سازی نفت دریایی در بندر بوشهر را بر عهده دارد.

گزارش رویترز در سال 2013 ادعا می کند که کشتی های ونزوئلا که از ایران، چین و آرژانتین سفارش داده شده بودند هرگز به ونزوئلا تحویل داده نشدند و تصاویر ماهواره ای نشان می دهد که کشتی ها در جایی که ساخته شده بودند متوقف شده اند.

ورود به پایگاه حاتم برای ساخت نفتکش برای ونزوئلا

به گزارش رویداد۲۴، در دوره ای که ونزوئلا عملا خرید کشتی های ایرانی را متوقف کرد، دولت روحانی با برجام به توافق رسید و در سال ۱۳۹۵ قرارداد خرید 10 نفتکش از شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران منعقد شد. هیوندای از کره جنوبی. در آن زمان خرید این نفتکش ها مورد اعتراض شدید قرارگاه خاتم الانبیاء قرار گرفت.

شرکت کشتی سازی صدرا در واقع یکی از زیرمجموعه های قرارگاه خاتم است. عبدالله عبداللهی فرمانده سابق قرارگاه خاتم در آن زمان در مصاحبه ای اقدام دولت برای خرید نفتکش از کره جنوبی را خیانت دانست. عبداللهی همزمان از ایجاد کنسرسیومی بین صدرا و ایزویکو برای ساخت 10 کشتی خبر داد. این در حالی بود که کشتی سازی و صنایع فراساحلی ایران یا ایسویکو هرگز نتوانسته نفتکش بسازد. تنها مخزن نفت ایزویکو که باید در دهه 2000 می ساخت هنوز به طور ناقص متروکه بود.

فرمانده وقت قرارگاه خاتم به دولت روحانی هشدار داد که قرارداد خرید 10 نفتکش از کره جنوبی را لغو کند، در غیر این صورت دیگر قابل اعتماد نخواهد بود.

در سال 1378، مدیر عامل وقت سازمان کشتیرانی ایران در ارتباط با یک پرونده فساد در کشتیرانی دستگیر شد. رسانه های آن زمان به نقل از دستگیری محمد سعیدی در رابطه با حمل و نقل در رابطه با خرید 10 کشتی فله بر، کانتینر و تانکر از هیوندای کره جنوبی، مدعی شدند ایران هزینه آن را پرداخت کرده اما کشتی ها تحویل داده نشده است.

اما ظاهرا ماجرای خرید ده نفتکش از کره جنوبی به خرید قبلی ایران برمی گردد. 9 سال قبل از توافق 2016، ایران قرارداد خرید کشتی از کره جنوبی را امضا کرد و پیش پرداخت آن را پرداخت کرد، اما به دلیل تحریم ها، این قرارداد یکجانبه لغو شد. روزنامه شرق در سال 1378 گزارشی منتشر کرد و نوشت که دولت روحانی قرارداد جدیدی با کره برای از سرگیری پیش پرداخت قبلی امضا کرده است و قرار شد کره پیش پرداختی از توافق قبلی را به عنوان پیش پرداخت جدید بپذیرد.

قرارداد عرضه کشتی ایرانی به ونزوئلا در شرایط عجیبی منعقد شد که بیش از 13 سال از آغاز این پروژه می گذرد و در این مدت چندین بار دولت ونزوئلا و ایران تغییر کرده است. این در حالی است که نحوه ساخت کشتی ها و مونتاژ یا ساخت آنها در ایران هنوز مشخص نشده و هیچکس به شایعات پاسخی نداده است.