باغ خالصه بمپور; گنجی کهن در دل سیستان و بلوچستان / باغی که دیگر باغ نیست

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا ؛ نقل قول از زمان ما؛ سیستان و بلوچستان رازهای بسیاری در دل نهفته است، این سرزمین کهن به سرزمین اسطوره ها و افسانه های کشور نیز شهرت دارد و مملو از آثار تاریخی بی نظیری است که می تواند مقصد گردشگری باشد.

باغ تاریخی خالصه بمپور یکی از زیباترین و ارزشمندترین بناهای این سرزمین است که قدمت آن به اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی می رسد.

باغ خالصه بمپور با مساحتی حدود 9 هکتار شامل دو آلاچیق و مجموعه ای از انبارهای غلات ثبت شده در فهرست آثار ملی کشور با بناهای اندرونی خود در منتهی الیه خیابان معلم شمالی و در جنوب شرقی واقع شده است. سمت قلعه بمپور .

باغ حلسا بمپور بقایای ناصرالدین شاه

محتبی میرحسینی معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان در گفتگو با خبرنگار ما گفت: درآمدهای آنها مستقیماً به خزانه دولت واریز شد.

وی ادامه داد: به غیر از نخل های حاشیه رودخانه بمپور، اطلاعاتی در مورد باغ های این منطقه وجود دارد و همانطور که از شواهد نشان می دهد خود باغ قبل از ساختمان های موجود در آن ساخته شده است.

به گفته این مقام مسئول، باغ خالصه بمپور بازمانده باغ خالصه است که در زمان ناصرالدین شاه به دلیل فرار حاکمان محلی و نبود املاک مشخص به تصرف دولت مرکزی درآمد. اما احتمالاً این مکان باغی بوده است که از همان ابتدا پاسخگوی نیاز حاکمان قلعه بوده و قدمت آن به قبل از دوره قاجار می رسد.

وی ادامه داد: مهمترین باغ حلسه امروزی مربوط به اواخر قاجار و اوایل پهلوی است که علاوه بر محصولات به دست آمده از باغ، محلی برای جمع آوری و اخذ مالیات از مردم توسط دولت قاجار بوده است. انبار غلات بلوچستان معروف بود، از مالیات مردم در امان بود.

میرحسینی گفت: بر اساس شواهد و اسناد تاریخی بمپور پس از شورش های اواخر قرن نوزدهم و حضور نیروهای دولتی برای تثبیت اوضاع در منطقه و با تغییر مرکز منطقه از بمپور به پهره (شهر ایران فعلی) بخشی از زمین انبار بزرگی با امکانات متصل در داخل آن برای ساماندهی پرونده های مالیاتی و شمارش محصولات کشاورزی راه اندازی شده است و علاوه بر این سازه غرفه های دوتایی نیز برای حضور عوامل دولتی و منطقه ای برپا شده است.

وی افزود: بر اساس مطالعات ضمنی به نظر می رسد ابتدا انبار غلات و تاسیسات مربوطه در منطقه احداث شده و سپس با مسافتی کوتاه و ساخت آلاچیق های شمالی و جنوبی دوبل با طراحی دسترسی دقیق در خالصه راه اندازی شده است. باغ “

معاون گردشگری سیستان و بلوچستان اذعان داشت: بررسی های فنی و سازه ای پیشینه و مشخصات به خوبی نشان می دهد که سازندگان و معماران این بنا بومی نبوده و به گفته استاد حسین معمارباشی کرمانی احتمالاً از معماری کرکانی یا یزدی بوده اند. سازنده قلعه ناصری در ایرانشهر است. بررسی های تطبیقی ​​به وضوح شیوه های اجرا و به ویژه پلان بنا را با بناهای ساخته شده توسط معماران غیر بومی مانند کرمانی و یزدی مقایسه می کند.

به گفته وی قدیمی ترین نقشه های فنی مربوط به آثار باغ خالصه مربوط به زمان ثبت اثر یعنی. 1379 که توسط کارشناسان در طول میراث فرهنگی استان تهیه و اجرا شد.

تنها بقایای باغ های تمیز در منطقه بمپور

میرحسینی گفت: خالصه بمپور تنها یادگار باغ خالصه در منطقه بمپور است که در زمینی به مساحت حدود 9 هکتار در ضلع جنوب شرقی قلعه بمپور ساخته شده است. این باغ زیبا که اولین باغ در دوره قاجاریه و در ابتدای ساخت آن است، محوطه وسیعی دارد. از آن برای کشاورزی و کاشت غلات و نخلستان استفاده می شود. در اواخر دوره قاجار بر اساس طرح ساماندهی باغ و ایجاد تسهیلات در باغ برای رسیدگی به مسائل مالیاتی منطقه و انبار غلات باغ و محل سکونت افراد مسئول، باغ طراحی شد.

وی افزود: بر اساس طرح پیشنهادی باغ، سه ساختمان اصلی طراحی شده است که شامل انبار غلات و دو ساختمان چهارطبقه (کراس) یکی زیرزمین (آب انبار) و آلاچیق و دیگری بدون آلاچیق است. یک کلاه فرنگی.” قسمت جنوب غربی باغ، همانطور که عقب نشینی رخ می دهد، مشخص نیست که چه چیزی با دوره ساخت و ساز مرتبط است.

سیستم خیابانی به صورت صلیب و شبکه متقاطع

میرحسینی ادامه داد: ورودی مجتمع به ساختمان ( آلاچیق) چارصافای شمالی با خیابان مستقیم به عرض 3.70 متر متصل می شود. در فاصله 25 متری ورودی این خیابان خیابانی عمود بر آن قرار دارد که به قسمت اصلی باغ واقع در جنوب شرقی آن متصل می شود که سیستم خیابان های این قسمت را تشکیل می دهد که به یک دایره منتهی می شود. استخر.

وی افزود: در اطراف این خیابان ها شبکه آبرسانی طراحی و در اطراف آب درختان بلند، خرما و مرکبات کاشته شد. در واقع این قسمت از باغ به کاشت درختان میوه اختصاص داشت. آب این باغ از سمت شرق است «و قسمت شمال شرقی باغ که به سرهای الله آباد متصل می شد از آب رودخانه تأمین می شد و اخیراً با حفر چاه و نصب موتور آب آبیاری به باغ.

این کارمند ادامه داد: حصار قسمت اصلی باغ (جنوب شرقی و جنوبی) به دلیل برخورد با بدنه خشتی شهر است که در دوره پهلوی دوم ساخته شده و بقیه قسمت ها به صورت گلی است. ضلع شرقی باغ به ریگذر و ضلع شمالی به دبستان قدیمی بمپور ختم می شود. در اطراف خیابان ها و اطراف حصار خربزه و باغی با زردچوبه برای محافظت در برابر باد درختان خرما کاشته شد.

وی افزود: از جمله آنها به کاشت گندم، یونجه و سایر اقلام کشاورزی اختصاص دارد. در حال حاضر زمین ها و باغات قبلی به طور کامل تخریب شده اند و فقط خیابان های جنوبی باغ به مقدار کم باقی مانده است و ورودی فعلی باغ به صورت دو ستون آجری است که آنها نیز تخریب شده اند که به نظر می رسد ورودی دیگری داشته است. در عکس ورودی منتهی به استخر و آلاچیق جنوبی.

میرحسینی گفت: باغ ها و بناهای موجود بر اساس برنامه ریزی خاصی ایجاد شده است. سیستم خیابانی باغ تأسیسات و انبارها و ساختمان های مسکونی بازتاب اندیشه و اندیشه در ساختار باغ است. طبق تحقیقات انجام شده در این باغ، در واقع همین حاکمان منطقه و مردم اطرافشان حدود یک قرن عمر کرده اند.

طاق های طاقدار و سقف های گنبدی شکل

به گفته وی، ساختمان انبار غلات باغ هالسا بر روی سکویی به ارتفاع حدود 15 سانتی متر از سطح زمین ساخته شده است، در این ساختمان 6 انبار و یک کشتی بسیار بزرگ (9 گنبد) در قسمت جنوبی ورودی اصلی وجود دارد. فضای بزرگی که از تالار جدا شده است، اگرچه هدف آن به دلیل وجود ستون‌ها و طاق‌های زیبا و سقف‌های گنبدی شکل است، شبیه عرقچین مسکونی است، اما در گذشته به عنوان انبار گندم استفاده می‌شده است.

میرحسینی با بیان اینکه 5 اتاق مورد استفاده باغداران در شرق وجود دارد، افزود: همچنین یک اتاق در 10 متری جنوب اتاق مخصوص نگهبانان در نظر گرفته شده است. نمای این مجموعه آجری است و پوشش آن به صورت گنبد عرق و طاق آواز و به صورت تزیینات آجری ساده به صورت چینی است.

وی افزود: ساختمان چارصافای جنوبی (کوشک) در این باغ ساخته شده و دارای دو راهرو به شکل شمالی-جنوبی و شرقی-غربی است که از چهار اتاق، گنبد و آلاچیق تشکیل شده است.

سنگ تراشی آجری به صورت قاب بندی و طرح

نماینده مردم گردشگری استان گفت: هر اتاق از دو جهت به این دالان ها متصل است و دارای تراس در قسمت شرقی و جنوبی و در نیمه غربی که ارتفاع آن حدود 15 سانتی متر است، در قسمت جنوب غربی این بنا راه پله تعبیه شده است. به قسمت پایینی که آب از مخزن گرفته می شود ختم می شود. در جنوب شرقی مخزنی وجود دارد که آب در آن جمع می شود، آب این مخزن از سمت غرب به زیرزمین متصل می شود، بین این دو اتاق اتاق کوچک دیگری وجود دارد که آب روی دانه ها قرار دارد.ماسه قبل از مصرف تصفیه می شود.

به گفته وی، تزئینات ساده ای در ساختمان های باغ وجود ندارد که می توان به تفصیل به آن پرداخت، بلکه فقط آجرکاری به صورت قاب و طرح ورودی و پنجره ها و همچنین کف درهای ساختمان های متقاطع به عنوان تزئینات در ساختمان های باغ استفاده از گچ بری به روش بسیار ساده در داخل ساختمان های غرفه که در دوره های جدید به آنها اضافه شده است، از نشانه های تزئینی این مجموعه ها است.

مواد به کار رفته در جلوه و تزیینات

میرحسینی افزود: ساختمان‌های محوطه باغ خالصه عمدتاً از مصالح خشت و آجر به‌عنوان مصالح ساختمانی در چند قسمت از جمله پوشش طاق‌ها، فرش، نمای ساختمان انبار غلات، چهار ستون داخل انبار، بخشی از قسمت پایین دیوارهای دهلیزهای شرقی و غربی برای انبار غلات، آب انبار، تزئین پنجره ها و ستون های کوشک استفاده می شد.

وی ادامه داد: همچنین در قسمت مخزن آلاچیق جنوبی و همچنین حوض ساخته شده روبروی این بنا از نوعی ملات ماسه آهکی استفاده شده است. به دلیل استفاده از مصالح سفالی در ساخت بنا دیوارها بسیار ضخیم هستند 90 سانتی متر است. این عامل یکی از تکنیک های موفق برای اجرا در معماری گذشته در شرایط اقلیمی این منطقه است.

این مسئول افزود: ساخت آلاچیق ها از نظر کارکردی و اسکان دارای بازشوهایی به صورت درب و پنجره در چهار طرف سال است که گردش هوای بسیار خوبی را به دنبال دارد. اما در ساختمان انبار غله، بازشوها محدود به درهای ورودی است. کلیه فضاهای ساختمان آلاچیق و انبار به جز فضای اصلی انبار غلات با پوشش طاق و ضرب و تاب پوشانده شده است و در قسمت مرکزی انبار طاق با طاق و چشمه روی قوس پوشیده شده است. تیرهای چهار ستون فضاهای غیر از دهلیزهای شمالی انبار آجر.

وی افزود: پوشش نهایی و پوشش محافظ سطوح داخلی در تمامی قسمت ها گچ روی کاه است و این پوشش پس از کاهش آب در بمپور در قسمت های بیرونی کاه و بلغور استفاده می شود و در نتیجه کمبود آب در خالصه وجود دارد. محوطه باغ، این قسمت خالی است و با راه اندازی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی، با وجود حدود 9 هکتار زمین کشاورزی، به طور ضمنی در اختیار جهاد کشاورزی قرار گرفت. برای نگهداری و ساماندهی مجموعه اقدامی صورت نگرفت.

هجوم به باغ و خلوت پس از فراموشی

میرحسینی اذعان داشت: این فراموشی و نداشتن متولی باعث تعرض به باغ و حریم خصوصی شد و عده ای به دنبال تصاحب بخشی از زمین به کاشت درخت و نخل پرداختند و اطراف آنها را دیوار کشیدند. بخش هایی از محیط باغ خالصه به محلی برای انباشت نخاله های ساختمانی و زباله در این شهر تبدیل شده است.

وی ادامه داد: این روند پس از قرار گرفتن باغ خالصه در فهرست ملی میراث فرهنگی کشور که با ایجاد پایگاه و با حضور دائمی حراست و کارشناسان این موضوعات ترتیب داده شد، ادامه یافت. تعیین حدود محوطه باغ خالصه، آشنایی پایگاه با ادارات و مردم، پاکسازی محوطه و محوطه باغ از زباله و زباله، تلاش برای احیای قسمت های مورد حمله و تلاش برای حفظ درختان باقی مانده در محوطه باغ، تملک و اخذ سند و برای کل محوطه باغ.

انتهای پیام/