روز جدید : بررسی تغییرات احتمالی در ترکیب نهمین دوره مجمع تشخیص مصلحت نظام.
در فاصله کمتر از دو هفته تا آغاز نهمین دوره مجمع تشخیص مصلحت نظام، گمانه زنی ها درباره تغییرات احتمالی در اعضای بالادستی این نهاد به شدت افزایش یافته است. این نهاد در سال‌های اخیر برخلاف دوره ۲۷ ساله ریاست جمهوری مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی نتوانسته وزن خود را در تصمیم‌گیری‌های مهم اعمال کند و حتی دخالت این نهاد در حوزه قانون‌گذاری نیز در سال‌های اخیر با واکنش‌های قابل توجهی مواجه شده است.
با این سخنان دوره 5 ساله هشتمین دوره مجمع امکان سنجی 2 مرداد ماه سال جاری به پایان می رسد و بر اساس اظهارات غلامرضا مصباحی مقدم از اعضای مجمع امکان سنجی، اعضای این مجمع تکمیل می شوند. دستور کار باقی مانده قبل از پایان دوره جاری آنها جلسات فشرده برگزار می کنند. همچنین بر اساس ادعای این عضو جامعه معنویت مبارز، احتمالاً تغییراتی در عضویت ایجاد خواهد شد.
اجرای دور هشتم مجمع تشخیص
مجمع تشخیص مصلحت نظام بر اساس اصل 112 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که به اختلافات احتمالی بین شورای اسلامی و شورای نگهبان در مورد تصویب قوانین و نظارت بر مصوبات قانونی قانونگذار بر خلاف شرع یا قانون اساسی رسیدگی می کند. ، در جایگاه بالاترین جایگاه خود را در تصمیم گیری های کلان مدیریتی کشور تثبیت کرد.
تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام به جلسه سران سه قوه و نخست وزیر وقت و مرحوم حاج سید احمد آقا نماینده امام (ره) در جلسه هماهنگی سران سه قوه بازمی گردد. اختیارات در 17 بهمن 1366 و نامه آنها به امام خمینی (ره). حضرت امام خمینی (ره) نیز با صدور حکمی این نهاد را برای رفع اختلافات مجلس و شورای نگهبان تشکیل دادند که اعضای این مجلس عبارت بودند از آیت الله خامنه ای، اکبر هاشمی رفسنجانی، عبدالکریم موسوی اردبیلی، محمدرضا توسلی. محمد موسوی هوینی‌خا، میرحسین موسوی، سیداحمد خمینی و اعضای شورای نگهبان تشکیل شدند.
این نهاد طی سه دهه با مدیریت ویژه مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی، به تدریج برای خود شهرت خاصی پیدا کرد و نقش مثبت ویژه ای در مصلحت اندیشی منافع کلان و خرد ملی کشور داشت. این نهاد در دوران ریاست جمهوری 27 ساله آیت الله هاشمی علاوه بر تحکیم جایگاه خود، موضوعات مهمی را در دستور کار خود قرار داد. اما جایگاه و نقش هدفمند مجمع تشخیص در سال های پس از رحلت آیت الله هاشمی تا حدودی با انتقادات جدی همراه بود که در عملکرد دور هشتم این مجمع مشهود است.
در مهمترین نمونه از سال 1376 که طرح سؤال از لوایح چهارگانه دولت و ایجاد اختلاف نظر بین مجلس و شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام به یکی از داغ‌ترین بحث‌های سیاسی در کشور تبدیل شد. تا جایی که برخی از نمایندگان در قانون گذاری از بدعت صحبت کردند و این نهاد را شورای نگهبان دوم نامیدند. همچنین مخالفت با برجام، انتقاد از سیاست های اقتصادی دولت روحانی، زیر سوال بردن عملکرد دستگاه های اجرایی در حوادث، تنش با مجلس از دیگر مصادیق آن است.
خروجی های احتمالی
در چند سال گذشته مواضع و ماهیت عملکرد برخی از اعضای شورای تشخیص باعث انتقاد ناظران سیاسی و افکار عمومی شده، حضور چندانی در مجمع نداشته اند و گاهاً سن آنها به حدی افزایش یافته است که امکان شرکت فعال در جلسات مجمع را ندارند و یا کسانی که سابقه حضور در مجمع از کیفیت مناسبی برخوردار نیستند جای خود را به افراد جدید خواهند داد. علاوه بر این موضوع، تعدادی از اعضای مجمع نیز در این مدت به رحمت الهی پیوسته اند و جایشان خالی شده و باید افرادی را به عنوان جانشین معرفی کنند.»
اعضای هیئت امکان سنجی با توجه به موضوع جلسه شامل 44 نفر دائمی و یک مهمان می باشد. اعضای دور هشتم مجلس در تاریخ 2 مرداد 1397 از سوی مقام معظم رهبری منصوب شدند و با توجه به درگذشت آیت الله هاشمی شاهرودی، آیت الله آملی لاریجانی جایگزین ایشان شد و بخشی دیگر به دلیل اختلال عملکرد و برخی دیگر احتمالاً به این سمت خواهد بود. به دلیل کهولت سن
این در حالی است که مهمترین و برجسته ترین عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام که انتظار می رود در دور نهم برکنار شود، «محمود احمدی نژاد» چهره جنجالی سال های اخیر است. احمدی نژاد در چند سال اخیر با اتخاذ مواضع رادیکال جنجال های سیاسی ایجاد کرد و بحران های ناخواسته زیادی را برای کل نظام حکومتی کشور ایجاد کرد. بنابراین از این پس می توان او را کاندیدای اصلی حذف از مجمع دانست.
علاوه بر احمدی نژاد، این احتمال وجود دارد که برخی از اعضا به دلیل عدم فعالیت و برخی دیگر به دلیل کهولت سن از ادامه عضویت در شورا حذف شوند.
ریاست مجمع چیخاص و گزینه های احتمالی
جدای از برکناری برخی از اعضا، موضوع ریاست مجمع نیز از موضوعاتی خواهد بود که در نهمین دور فعالیت این نهاد از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهد بود. واقعیت این است که ریاست مجمع در سال های اخیر بیشتر تحت تأثیر کاریزما خاص مرحوم آیت الله هاشمی بوده است و روسای جمهور جدید اعم از موقت و دائمی نتوانسته اند در جایگاهی نزدیک به ایشان ظاهر شوند.
در سال 1376 پس از درگذشت آیت الله هاشمی شاهرودی، آیت الله آملی لاریجانی جانشین وی شد و به احتمال زیاد لاریجانی برای دور نهم نیز در سمت خود باقی خواهد ماند. اگرچه نام افرادی مانند حسن روحانی رئیس دولت دوازدهم به عنوان یکی از کاندیداهای احتمالی مطرح شده است، اما تغییر عمده در این نهاد بسیار بعید است و شواهد حاکی از آن است که احتمالاً تغییری در پست ریاست جمهوری ایجاد نخواهد شد. سخنران مجلس
مونتاژ تشخیص نهم و چالش های پیش رو
هنوز بسیاری از موضوعات در هشتمین دوره مجمع ارزیابی باقی مانده است که احتمالا مهم ترین چالش های دولت آینده خواهد بود. چهار لایحه مربوط به گروه ویژه اقدام مالی (FATF) پس از گذشت بیش از 4 سال هنوز در مجمع ارزیابی تصمیم گیری نکرده است. در واقع اختلافات بر سر لایحه پالرمو و لایحه CFT اوج اختلاف در مجمع بود که هنوز حل نشده و بدون شک به مجمع جدید منتقل خواهد شد.