روز جدید سناریوهای زیر را می توان برای مذاکرات هسته ای با ایران متصور شد: الف) شکست مذاکرات که منجر به تشدید تنش ها در تمام سطوح منطقه ای و بین المللی می شود و ممکن است منجر به جنگ با پیامدهای نامعلوم شود. طرف های مذاکرات هسته ای این را نمی خواهند. ب) – از سرگیری مذاکرات پس از یک دوره متشنج که طی آن طرف های مختلف جمع شده و اسناد خود را تنظیم می کنند. این گزینه ای است که همه ترجیح می دهند و به سمت آن حرکت می کنند، اما به دلیل اتهامات متقابل تهران و واشنگتن دستیابی به آن دشوار است.
تعلیق مذاکرات در وین برای از سرگیری توافق هسته ای با ایران همزمان با جنگ روسیه علیه اوکراین در اواخر فوریه بود، اما تغییر شرایط بین المللی و منطقه ای از آن زمان تاکنون تصادفی نبوده است. مذاکرات وین که بیش از دو ماه است به بن بست رسیده است، اکنون به نظر می رسد با میدان مین و بحران هایی مواجه شده است و سوال اینجاست که این بحران ها چه تاثیری بر مذاکرات وین خواهد داشت و سرنوشت این مذاکرات چه خواهد شد. آیا توافق هسته ای مرده است یا هنوز امیدی به احیای آن وجود دارد؟
تسلیحات نفت و گاز مورد استفاده ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه از زمان آغاز جنگ اوکراین علیه اروپا، اتحادیه اروپا را بر آن داشته تا به سرعت استراتژی های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت را برای تنوع بخشیدن به منابع انرژی خود در نظر بگیرد. اینجا بود که نیاز به بازگشت سریع نفت و گاز ایران به بازارهای بین المللی پس از افزایش قیمت ها پدید آمد و نتیجه این شد که روسیه به ایران هشدار داد که این کشور را دور نزند.
همزمان با ارائه پیشنهادها و ابتکارات اتحادیه اروپا و تهران برای پایان دادن به بن بست در مذاکرات، کشورهای مختلف دیگر برای تسهیل مذاکرات در وین تلاش می کنند. سلطان نشین عمان همواره در این زمینه فعال بوده و قطر به گفته امیر این کشور به شدت از دیپلماسی در مذاکرات وین به عنوان «تنها گزینه» حمایت می کند. منابع آگاه می گویند قطر در موارد دیگری از جمله آزادی دارایی های ایران در خارج از کشور و تبادل زندانیان بین ایران و کشورهای غربی به ویژه آمریکا فعال بوده است و پیشرفت در این پرونده ها به تلطیف جو وین کمک می کند.
در اتفاقی بی سابقه، اسرائیل برای اولین بار مستقیماً در ایران به یک شخصیت نظامی ایرانی روی آورد. ناظران می گویند این اقدام اسرائیل با رویدادهای جنوب سوریه و کاهش حضور نظامی روسیه در سوریه پس از جنگ در اوکراین ارتباطی ندارد. در هر صورت، وعده تهران برای انتقام خون سرهنگ حسن صیاد هدی، این گمانه زنی ها مبنی بر پیچیده تر شدن درگیری ایران و اسرائیل را به ویژه پس از حادثه مجتمع نظامی پارچین در جنوب شرق تهران افزایش داده است.
نگاهی همه جانبه به توسعه نشان می دهد که پرونده نقش آفرینی ایران و نفوذ منطقه ای و مکان و نحوه اقدام اسرائیل برای کنترل آن با تحولات مرتبط با پرونده هسته ای ایران ارتباط تنگاتنگی دارد. درست است که تهران همیشه بر تفکیک این موارد تاکید دارد، اما همه تعامل آنها را روی یکدیگر درک می کنند.
48 ساعت پس از فراخوان سفارت یونان در تهران به اعتراض به توقیف نفت ایران و خواستار آزادی نفتکش و محموله آن، ناوگان سپاه پاسداران دو نفتکش یونانی را در خلیج فارس توقیف کرد که یکی حامل نفت آمریکا بود. تهران حتی تهدید کرده است که نفتکش‌های یونانی بیشتری را تصرف خواهد کرد. این تهدید از سوی ایران حاوی پیام روشنی است که فقط خواستار آزادی نفتکش ایرانی نیست، بلکه ایران به دنبال ایجاد قانونی است که چارچوب اقدامات خود را تعیین کند. این قاعده در سخنان چند سال پیش رهبر معظم انقلاب ایران با این جمله بیان شد: «عجله نکن و تمام شد… هر که یکی زد ده تا می خورد». حمله موشکی ایران به پایگاه عین الاسد مستقر در آمریکا در عراق با هدف قرار دادن مقر موساد در اربیل و توقیف یک نفتکش انگلیسی در دو سال پیش تلاش هایی برای برقراری این قاعده است.
ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران، سیاست دولت خود را «تلاش برای لغو تحریم‌ها از طریق مذاکره و تلاش برای خنثی کردن آثار تحریم‌ها» توصیف کرد و از ایران خواست فصل جدیدی در همکاری‌های منطقه‌ای از آسیای مرکزی تا منطقه خلیج فارس و خلیج فارس بگشاید. توسعه روابط با متحدانی مانند روسیه، چین و ونزوئلا در این راستا است.
شاید مهمترین عامل در مذاکرات هسته ای ایران ظرفیت فنی آن در بخش هسته ای باشد که توانسته است فناوری هسته ای را بومی کند، غنی سازی اورانیوم را به 60 درصد برساند و ذخایر اورانیوم غنی شده را افزایش دهد. این تحول مهمی است که نشان می‌دهد ایران برای دستیابی به بمب هسته‌ای تنها به راه‌حل سیاسی نیاز دارد.
با توجه به موارد فوق می توان سناریوهای زیر را برای مذاکرات هسته ای با ایران متصور شد: الف) شکست مذاکرات که منجر به تشدید تنش در تمامی سطوح منطقه ای و بین المللی می شود و ممکن است منجر به جنگ با پیامدهای نامعلوم شود. . طرف های مذاکرات هسته ای این را نمی خواهند. ب) – از سرگیری مذاکرات پس از یک دوره متشنج که طی آن طرف های مختلف جمع شده و اسناد خود را تنظیم می کنند. این گزینه ای است که همه ترجیح می دهند و به سمت آن حرکت می کنند، اما به دلیل اتهامات متقابل تهران و واشنگتن دستیابی به آن دشوار است.
آینده مذاکرات هسته ای به وضعیت داخلی آمریکا با توجه به انتخابات میان دوره ای کنگره و رویدادهای منطقه ای و بین المللی بستگی دارد. در همین حال، اروپا که به سرعت در حال حل مسئله هسته ای ایران است، با چراغ سبز آمریکا (هر چند غیررسمی) عادی سازی روابط اقتصادی ایران و 1+5 را پیشنهاد کرده است. باید دید با توجه به مین های ضد نفر زیادی که دولت دونالد ترامپ علیه جو بایدن برای بازگشت به BJP قرار داد، آیا تلاش های اروپا به نتیجه خواهد رسید یا خیر.