روز جدید عصر یخبندان بورس تهران

حنا پاکمند: بررسی ها نشان می دهد نفس های شاخص کل بورس به شماره افتاده و نماگر اصلی سهام دیگر مانند گذشته نوسان ندارد. بورس تهران به عنوان مهمترین بخش بازارهای مالی کشور از کمبود نقدینگی کافی رنج می برد و هر روز که می گذرد نوسانات شاخص کل بورس کاهش می یابد. بنابراین تحت تاثیر مشکلاتی مانند رکود بازارهای جهانی و سکوت مذاکرات جاری برجام، شرایط سرمایه گذاری در این بازار بسیار دشوارتر از گذشته شده و به بلاتکلیفی فعالان بازار کمک کرده است. این گفته را می توان با تکرار نوسانات صفر شاخص کل در دو هفته اخیر و همچنین خروج مستمر سرمایه از بازار مذکور اثبات کرد. از آنجایی که حجم حرکات شاخص مذکور از ابتدای سال تا حد زیادی محدود بوده و شاخص کل حدود 3 بار در محدوده مثبت 0.03 درصد تا منفی 0.03 درصد نوسان داشته است، هر سه نوبت در فصل تابستان به ثبت رسیده است.

نوسانات شاخص کل بورس روز به روز در حال کاهش است. بازار سهام در حال عبور از رکود فعلی است که ارزش معاملات کوچک به زیر سطح 2 تریلیون رسیده است. این امر باعث شده است که کاهش مستمر ارزش معاملات خرد نشانه رکود در این بازار ارزیابی شود، اما مهمتر از آن، تحلیل نوسانات شاخص ها در ماه های اخیر موید افزایش نااطمینانی بازار است. شرکت کنندگان در معاملات سهام برای ایجاد شاخص. در شرایطی که همه دچار رکود هستند، نتیجه تغییرات شاخص همگن عمومی مثبت است. این مشکل در حالی رخ داد که شاخص کل هر روز کمتر و کمتر در نوسان بود. این گفته را می توان با تکرار نوسانات TDPIX طی دو هفته گذشته ثابت کرد. بی حرکتی شاخص کل در شرایطی به وجود آمده است که این مشکل حتی چند سالی است که تکرار نشده است. بر این اساس می توان گفت که دلیل وقوع چنین اتفاقی در شرایط کنونی تداوم اخبار منفی از سوی اقتصادهایی مانند چین و آمریکا است که همراه با سکوت مذاکرات برجام و ادامه بلاتکلیفی ناشی از این امر باعث مرگ بازارها به ویژه در بورس شده و باعث رکود تقاضا شده است.

فرکانس کاهشی شاخص عمومی

در شرایط فعلی بازار سهام با مشکلات متعددی از جمله رکود در بازارهای جهانی، بلاتکلیفی در مذاکرات برجام و همچنین احتمال گزارش ضعیف به شرکت‌ها مواجه است. ثبات این شرایط نگرانی سرمایه گذاران را در حالی افزایش می دهد که مذاکرات برجام بارها به پایان رسیده اما در نهایت نه تنها به توافق طرفین منجر نشده، بلکه باعث شکل گیری رفتارهای هیجانی در بورس شده است. از سوی دیگر سیگنال منفی ارسالی بازارهای جهانی به بورس تهران شرایط را برای سرمایه گذاران سخت می کند. در چنین شرایطی است که معاملات بورس نمادهای شاخص در مداری خنثی قرار گرفته و در سطح معین و محدودی باقی می ماند به طوری که در روزهای اخیر نوسانات شاخص به محدوده صفر درصد و رونق محدود شده است. تنها در برخی از نمادهای کوچک بازار دیده می شود. وی نتایج حرکات نماگر اصلی بازار را با قلب متوقف شده مقایسه کرد، زیرا از ابتدای سال نوسانات شاخص کل در محدوده 0.1 درصد تا منفی بوده است. 0.1 درصد حدود 17 بار تکرار شده است و این میزان تغییرات از ابتدای تابستان حدود 8 برابر است. با نگاهی دقیق تر، شاخص کل از ابتدای سال تاکنون 6 بار در محدوده 0.05 تا منهای 0.05 نوسان داشته است که این میزان جابجایی در نماگر اصلی بازار از ابتدای تیرماه تا زمان نگارش حدود 4 برابر بوده است. این گزارش روند نوسانی شاخص مذکور در حالی محدودتر می شود که شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران در فصل تابستان دارای نوسان است، زیرا از ابتدای سال تاکنون، شاخص کل حدود 3 برابر در محدوده نوسان داشته است. از 0.03٪ به منفی 0.03٪، هر سه بار در فصل تابستان فرا رسیده است.

بازار سهام همچنان از نبود جریان نقدی کافی رنج می برد و حجم و ارزش کم مداوم معاملات سهام بسیاری از سرمایه گذاران این بازار را عصبانی کرده و بی تفاوتی و سردرگمی آنها را به دنبال داشته است. روند فرسایش بورس تهران در حالی ادامه دارد که معاملات سهام از ابتدای هفته جاری بهبودی نداشته و در زنجیره کم فعالیت فعلی خود گیر کرده است، بنابراین پس از افت 0.87 درصدی نماگر اصلی تالار شیشه ای در ب معاملات شنبه بازار نتوانست آنچنان که باید در روند معاملات متعادل شود و نماگر اصلی بازار با صفر درصد تغییر نسبت به روز گذشته در سطح یک میلیون و 426 هزار واحد باقی ماند. در نهایت در ادامه مسیر رکود بازار، شاخص کل در روز گذشته با افت اندک 126 واحدی معادل 0.01 درصد عقب نشینی کرد. در این روز، شاخص هم وزن نسبت به شاخص کل عملکرد بهتری داشت و با 0.35 درصد افزایش به سطح 410 هزار واحدی رسید. ارقام ذکر شده نشان می دهد که سهام خرد در بازار با توجه به رکود حاکم بر معاملات بزرگترها، پتانسیل بیشتری برای رشد دارند چرا که همچنان با اقبال سهامداران در روزهای رکود و پایین بودن بورس همراه است. در چنین شرایطی به نظر می رسد حتی در صورت تداوم نااطمینانی های اقتصادی و سیاسی، صنایع کوچک توانایی رشد بیشتر و احتمالاً کارایی بهتری نسبت به سایر صنایع دارند. نگاهی دقیق به روند معاملات دیروز بورس نشان می دهد که بورس در معاملات اولیه به حمایت قابل اعتماد خود واکنش مثبت نشان داد به طوری که شاخص اصلی بورس اوراق بهادار تهران با رشد بیش از 1500 واحدی به سطح 1428000 واحد رسید. ساعت 10:30 صبح، اما بازار سهام دیروز درست پس از نیمی از زمان معاملات نسبت به باز شدن بازار، عقب نشینی کرد. در نهایت دماسنج بازار در پایان معاملات روز دوشنبه علیرغم افزایش صبحگاهی خود در یک روند نزولی قرار گرفت و در سطوح قبلی خود باقی ماند. این در حالی است که نمادهای معاملاتی «شپادیس»، «کگل» و «فارس» بیشترین تاثیر منفی را بر شاخص کل آن روز داشتند، اما از سوی دیگر نماد معاملاتی «اخبار» با تاثیر مثبت 749 واحدی شاخص کل از کاهش بیشتر این شاخص جلوگیری کرد. در رده دوم نماد «همراه» با 150 واحد تاثیر مثبت بر شاخص کل بیشترین تاثیر مثبت را بر شاخص مذکور داشت، ضمن اینکه ارزش معاملات خرد در آن روز نسبت به روز قبل حدود 15 درصد افزایش داشت. روزی بالغ بر هزار و 601 میلیارد تومان این واحد ثبت نام کرد. رقم ذکر شده نشان می دهد که بازار سرمایه همچنان با مشکل کمبود نقدینگی کافی در بازار دست و پنجه نرم می کند و در چنین شرایطی که سایه رکود بر بورس حاکم است و روند فرسایش معاملات ادامه دارد، سرمایه گذاران انگیزه ای ندارند. سرمایه خود را در این بازار وارد کنند؛ این در حالی است که اکثر سهام بازار مذکور از نظر قیمتی در سطوح قیمتی جذابی قرار دارند و برای سرمایه گذاری مناسب هستند، اما به عقیده اکثر کارشناسان دلیل عدم توجه سرمایه گذاران به بازار سهام این است که … . سرمایه گذاران بازار سرمایه را محل مناسبی برای سرمایه گذاری نمی دانند. در چنین شرایطی تعداد زیادی از سرمایه گذاران ترجیح می دهند در بستری مناسب و البته مطمئن تر معامله کنند تا سرمایه خود را با اطمینان بیشتری در بازار سرمایه گذاری کنند. پس از بلاتکلیفی و سردرگمی فعالان بورس تهران، روز دوشنبه حدود 146 میلیارد سرمایه توسط سهامداران خرد از بازار خارج شد، به طوری که در آن روز گروه محصولات شیمیایی حدود 59 میلیارد تومان و صنعت چند رشته ای بیشترین خروج را داشته است. از سوی دیگر گروه مخابرات با جذب 48 میلیارد تومان نقدینگی در صدر فهرست نقدینگی صنایع قرار گرفت و پس از آن گروه کاشی و سرامیک بیشترین ورودی را به خود اختصاص داد. پول واقعی به گزارش نمادهای معاملاتی، در جریان معاملات دیروز بورس تهران، «پترول» در روز گذشته با برداشت نزدیک به 40 میلیارد تومان در راس خروجی نقدینگی بورس قرار گرفت و پس از آن «شستا» و «شپنا» با خروج بیش از 10 میلیارد تومانی، بزرگترین خروج سرمایه روز دوشنبه به نام خود ثبت شد، در حالی که نمادهای «اخبار» و «کلوند» به ترتیب با ورودی بیش از 49 میلیارد تومان و بیش از 6 میلیارد تومان پیوند خوردند و در صدر جدول جاذبه های سرمایه واقعی در یک روز گذشته.

نگاهی به عوامل کلان فعلی

در مجموع روند فرسایش بورس تهران نشان از ناامیدی خریداران و فروشندگان در این بازار دارد. این وضعیت تا جایی ادامه دارد که به نظر می رسد مشکل اصلی ناشی از بلاتکلیفی در مذاکرات هسته ای و سازوکارهای سیاسی و اقتصادی است که بر روند بازار تاثیر گذاشته است. این عوامل باعث شده است تا وضعیتی شکل بگیرد که اعتماد مردم به بازار سرمایه تا حد زیادی کاهش یافته است، به طوری که اکثر فعالان بازار نظاره گر مذاکرات برجام هستند و منتظر مشخص شدن نتیجه برجام هستند. در عین حال، اکثر کارشناسان معتقدند حتی در صورت توافق در برجام، نباید انتظار رشد شارپی در بازار داشت، زیرا این رشد کوتاه مدت بوده و تحت تاثیر رفتار هیجانی سرمایه گذاران قرار خواهد گرفت، اما کارشناسان تاکید می کنند تا زمانی که مذاکرات جاری برجام به نتیجه نرسد و تکلیف آن مشخص نشود، نمی توان انتظار داشت که رکود و فرسایش بازارها پایان یابد. به عبارت دیگر، بازارهای مالی در چنان رکودی دست و پنجه نرم می کنند که تنها عامل عمده ای مانند برجام می تواند آنها را از رکود و جهل نجات دهد تا روند باثبات تری داشته باشند، اما در شرایط فعلی نگرانی فعالان بازار نیست. محدود به مذاکرات برجام زیرا تحت تاثیر سیگنال های منفی است و دور از ذهن نیست که در روزها و هفته های آینده شاهد ضعیف شدن نبض بازار سهام از سوی بازارهای جهانی به ویژه چشم انداز رکود باشیم. توسط آمریکا و اقتصاد چین به بازار منتقل می شود. علاوه بر تمامی این عوامل، موضوع مهم تری نیز پیش روی بازار قرار دارد که با نگاهی به روند معاملات بورس تهران از نیمه دوم سال 1398 به بعد می توان آن را بهتر تفسیر کرد. همانطور که به بحران قیمتی سال های اخیر پرداخته ایم. بارها در گزارش های قبلی، با شروع بحران قیمت ها در نیمه دوم سال 1398، حقوق ها تحت فشار دولت و تحت سیاست های حمایتی و البته به دلیل لنگر ذهنی در دوره رونق و با فرض ثبات در بازارهای جهانی، آنها سهام را در حجم بالایی خریداری کردند (لنگر انداختن نوعی سوگیری شناختی است که در آن ذهن افراد به اولین اطلاعاتی که در فرآیند تصمیم گیری دریافت می کنند متکی است). در چنین شرایطی وقتی سهامداران حقیقی سهام خود را فروختند، سهامداران حقوقی آن سهام را در محل خریداری کردند. این مشکل باعث شده است که سایر سرمایه گذاران تمایلی به خرید سهام بیشتر در بازار نداشته باشند، در نتیجه چنین روندی، سرمایه گذاران نهادی به دلایل سیاسی و اقتصادی تمایلی به فروش سهام خود ندارند (افزایش عرضه منجر به کاهش بیشتر قیمت می شود. ) و به نظر می رسد که مردم آنها را نمی خرید. به همین دلیل، فرض بر این است که آنچه در سال جاری به عنوان روز صفر شاخص در دو روز معاملاتی شاهد بودیم، دوباره تکرار شود و نوسانات به ویژه در نمادهای تشکیل دهنده شاخص به دلیل رکود به حداقل برسد. در بازارهای خارجی، همراه با عدم قطعیت برنامه جامع اقدام مشترک، احتمال ادامه روند رکودی بازار وجود دارد. البته دلایل منطقی دیگری هم برای ثبات رکود بازار و عدم تمایل سرمایه گذاران به معامله در بورس وجود دارد، به طوری که بسیاری از تحلیلگرانی که گزارش عملکرد شرکت ها را دنبال می کنند، معتقدند در چنین شرایطی احتمالا منطقی تر است سهام نخرید زیرا به گفته این گروه از تحلیلگران، مشخص می شود که گزارش عملکرد پیشرو شرکت ها آنچنان که باید مطلوب نیست، بنابراین نمی توان انکار کرد که احتمال ضعیف بودن گزارش های پیشروی شرکت ها وجود دارد. یکی از تحولاتی است که به عنوان ریسک های قابل قبول و مجاز برای بازار معرفی می شود.