روز جدید : ضرورت اصلاح قانون انتخابات ایران مدت هاست که صحبت می شود. اما خبری از اصلاحات نیست. مجلس یازدهم در شرایطی که نمی خواست لایحه دولت قبل را در دستور کار قرار دهد، به سمت طرح های نه چندان جامع خود سوق داده شد تا آنچه نوشتند به قانون تبدیل شود که در نهایت نتوانست نظر شورا را از متولیان امر جلب کند.
نیاز به اصلاح قانون انتخابات ایران مدت هاست که صحبت می شود. اما خبری از اصلاحات نیست. مجلس یازدهم در شرایطی که نمی خواست لایحه دولت قبل را در دستور کار قرار دهد، به سمت طرح های نه چندان جامع خود سوق داده شد تا آنچه نوشتند به قانون تبدیل شود که در نهایت نتوانست نظر شورا را از متولیان امر جلب کند. در چنین شرایطی آنها همچنان از صفر تا صد قانون انتخاباتی مطابق میل خود می خواهند. به خصوص زمانی که اخباری از تغییرات در قانون انتخابات به گوش می رسد. نماینده شیراز در مجلس در این خصوص از طرح جدید مجلس برای انتخابات 1402 خبر داد و گفت: گذار به «نظام انتخاباتی متناسب استان-شهر» در دستور کار مجلس قرار گرفته است. این ایده برای تغییر قانون انتخابات جدید نیست و سال هاست که مطرح شده است. اما به دلیل ناپختگی طرح و ایرادات قانون اساسی نتوانست نظر شورای نگهبان را جلب کند.
البته لایحه دولت که محتوایی منسجم و کارشناسی داشت، مورد توجه نمایندگان مردمی قرار نگرفت که می خواستند قانون خود را بر کرسی انتخابات بگذارند و در میان خطوط سیاسی و حزبی دولت و دولت به حاشیه کشیده شد. . مجلس در دولت دوازدهم در غیر این صورت، با اصلاح قانون فعلی، انتخابات ریاست جمهوری در شرایط بهتری برگزار می شود. اما اصرار بهارستان بر تدوین قانون دوخت ردای ریاست جمهوری کاندیدای مورد حمایت آنها به بن بست منجر شد و این طرح پر از ایرادات جایگزین لایحه کارشناسی دولت شد و با ایرادات فراوان توسط شورای عالی به مجلس بازگردانده شد. نگهبانان پس از ناکامی مجلس یازدهم، کل اصلاح قانون انتخابات را در کشور کنار گذاشتند، در حالی که امروز با نزدیک شدن به انتخابات مجلس شورای اسلامی، برای اصلاح قانون به تکاپو افتاده اند.
زمان کار هیئت نگهبان در قانون انتخابات بسیار کوتاه است
صادقی مقدم، عضو فقیه و معاون اجرایی شورای نگهبان ارومیه در خصوص لزوم اصلاح قانون انتخابات گفت: قانون انتخابات کشور نیاز فوری به اصلاح دارد و امیدواریم تا زمستان سال 1402 انتخابات شوراي اسلامي و خبرگان رهبري اين قانون بايد در مجلس اصلاح و به تصويب شوراي نگهبان برسد. وی تصریح کرد: در سال های اخیر دولت لایحه ای را برای اصلاح این قانون به مجلس ارائه کرد که با نظرات کارشناسی شورای نگهبان امیدواریم با افزایش هماهنگی مجلس و دولت اولاً برای انتخابات سال آینده و ثانیاً برای دور بعدی انتخابات ریاست جمهوری بر اساس قانون بازنگری شده “بیایید نگه داریم”. وی تعیین معیارهای قانونی در خصوص ایمان به اسلام و التزام به قانون اساسی و ولایت مطلقه فقیه را یکی از نیازهای اصلی اصلاح قانون انتخابات کشور خواند و گفت: در قانون انتخابات نیز زمان رسیدگی بسیار کوتاه است. و با تعدیل قانون انتخابات، مهلت رسیدگی باید تمدید شود.»
نظام انتخاباتی اکثریتی منجر به انتخابات شایسته نمی شود
حالا جعفر قدری نماینده مردم شیراز به بیان جزئیات جدید طرح اصلاح قانون انتخابات مجلس پرداخت و با اشاره به ایرادات نظام اکثریتی توضیح داد: هر بار که فصل انتخابات نزدیک می شود، نشانه ای از اصلاح قانون انتخابات مطرح می شود. پرونده طرح‌ها و لوایح مختلف توسط دولت و مجلس برای اصلاح قانون انتخابات باز می‌شود و پس از بحث و بررسی، یا توسط شورای نگهبان رد می‌شود و به پایان نمی‌رسد یا اساساً پرونده خاصی باز نمی‌شود. گره نظام انتخاباتی کشور قدری گفت: نمایندگان مجلس یازدهم یک سال قبل از انتخابات مجلس دوازدهم، اصلاح قانون انتخابات را بررسی کردند و طرحی با عنوان «نظام انتخاباتی تناسبی استان-شهر» ارائه کردند.
نماینده مردم شیراز در شورای اسلامی با اشاره به طرح مجلس برای اصلاح قانون گفت: ما دو نوع نظام انتخاباتی داریم یعنی انتخابات تناسبی و اکثریت. در انتخابات مجلس، ریاست جمهوری، شوراها و خبرگان، انتخابات بر اساس نظام انتخاباتی اکثریت برگزار می شود، نظام انتخاباتی اکثریت برای حوزه های انتخابیه تک نماینده استفاده می شود. اما خلأهای جدی در حوزه های انتخابیه چند نماینده وجود دارد. وی افزود: از این رو این امر در شورا، مجلس و مجلس خبرگان مشکل ایجاد می کند و بر خلاف نام آن که نظام اکثریتی است و مدعی حاکمیت اکثریت بر اقلیت است، نتیجه حکومت منسجم است. اقلیت بر اکثریت نامنسجم وی ادامه داد: نظام اکثریت به ویژه در حوزه های انتخابیه چند نماینده، حالت صفر و یک دارد; این بدان معناست که یک جریان می تواند رای بیاورد و جریان مقابل هیچ سهمی از کرسی ندارد. از دیگر معایب این سیستم این است که نتیجه انتخاباتی نیست و در هر دوره ای که انتخابات به نفع یک جریان باشد، در صورتی که در برگ های آن جنبش چوب های خشکی وجود داشته باشد، رأی می آورد. این نماینده مجلس تصریح کرد: سطح سواد نمایندگانی که در این نظام رای داده اند نیز قابل قبول نیست و به نمایندگان قدرت تغییر دیدگاه سیاسی را می دهد. اگر نماینده ای در ابتدا اصلاح طلب باشد و در اواسط دوره مستقل شود و در پایان دوره به اصولگرایان روی بیاورد یا برعکس، نمایندگان اصولگرا در دوره نمایندگی آرای خود را تغییر دهند و اصلاح طلب شوند، این چون این نظام قدرت نگاهش را عوض کرده است.سیاسی را به نماینده می دهد.
Grey Spectrum روی اسب بازنده شرط بندی نمی کند
قدری با اشاره به کاستی های نظام اکثریتی گفت: یک نماینده در این نظام می تواند در لیست های مختلف قرار گیرد. اما به هیچ یک از این لیست ها پایبند نباشید و این تعداد باعث ترویج نفاق و نفاق در کشور و مردم می شود. و افزود: در جامعه طیفی به نام طیف خاکستری وجود دارد که بررسی می کنند و اگر شرایط به نفع هر جریانی باشد به آن جریان نزدیک می شوند. به زبان عامیانه، آنها روی اسب بازنده شرط بندی نمی کنند. زمانی که نظام اکثریت فعلی دارای نقص ها و مشکلات جدی است، مجبور می شویم به نظام انتخاباتی تناسبی روی بیاوریم.
ایجاد رقابت بین لیست ها
وی ادامه داد: در این نظام انتخاباتی حوزه های اصلی را همانند حوزه های استانی می دانیم و با حفظ حوزه های فرعی حوزه های اصلی انتخابیه ما همانند استان خواهد بود. وقتی بیش از چند حوزه انتخابیه در سطح استان داریم، می توان یک نظام انتخاباتی تناسبی استانی-شهری ایجاد کرد.
وی گفت: بنابراین الگوی پیشنهادی در مجلس، نظام انتخاباتی تناسبی منطقه-شهر است. یعنی زیر فیلد را حفظ می کنیم. اما رشته اصلی ما روستاست. در این صورت رقابت بین لیست ها و مستقل ها به وجود می آید و همه جریان های سیاسی، مذهبی و تخصصی می توانند لیست تهیه کنند. این نماینده مجلس یادآور شد: در این سامانه اگرچه فهرست سازی محدود به جریان های سیاسی شناخته شده نیست و دیگران نیز می توانند لیست بدهند؛ اما نتیجه حرکت مبتنی بر این نظام، تقویت نظام حزبی است. وی ادامه داد: برای عدم افزایش تعداد لیست ها و بهره مندی از مزایای حضور در لیست می توان آستانه رای (مثلاً پنج درصد از کل آرا) را در نظر گرفت. به عبارت دیگر، اگر لیستی این تعداد رای را کسب نکند، با نامزدهای آن به عنوان نامزدهای مستقل برخورد می شود و از مزایای فهرست بهره مند نمی شوند.
ما ساختارهای زیر دامنه را اشتباه نمی گیریم
این نماینده مردم شیراز گفت: در این نوع انتخابات می توانیم هم رقابت داخلی و هم رقابت خارجی داشته باشیم. در استان، مردم می توانند به همه گزینه هایی که می خواهند رای دهند. اما در رای دادن باید ساختار مناطق فرعی را نیز حفظ کنند. یعنی ما کل استان را فرعی نمی دانیم; بلکه ولایت ولسوالی اصلی و ولسوالی های فعلی دارای وضعیت فرعی هستند. وی افزود: وقتی بافت فرعی را تخریب نکنیم آسیبی به مناطق محروم وارد نمی کند. به عبارت دیگر، زیرشاخه ها نمایندگان خود را دارند. اما نماینده آنها توسط ساکنان استان انتخاب می شود. از آنجایی که آرای استانی کاندیداها باید بیشتر باشد، افراد توانمندتری برای مناطق فرعی انتخاب می شوند. رقابت بین کاندیداها در هر بخش استانی شد و به همه جریان‌ها با توجه به وزن آرا، کرسی‌هایی در مجلس تعلق گرفت. این نماینده مجلس تصریح کرد: برای اینکه نامزدها با آرای حوزه های کوچک غیرضروری تلقی نشوند، می توان کسب حداقل رای (مثلاً 15 درصد) در حوزه ها را شرط لازم برای شرکت در انتخابات حوزه ها دانست. در این نظام انتخاباتی، هم نمایندگان در دوره نمایندگی صدای ثابتی دارند و هم مردم با انصاف با نامزدها رفتار می‌کنند و با حفظ دیدگاه‌های سیاسی خود به نامزدهای جریان سیاسی مورد قبول خود رای می‌دهند.
سوء تفاهم برخی نمایندگان اجازه نداد تناقضات را حل کنیم
قادری در پاسخ به این سوال که آیا این طرح به انتخابات 1402 می رسد یا خیر، گفت: تلاش ما بر همین اساس است و جلساتی با رئیس مجلس، برخی از اعضای شورای نگهبان و کمیته شوراها داشته ایم و قرار است که سریع با آن مقابله کنید این نماینده مجلس درباره برنامه اصلاح قانون انتخابات گفت: با وجود اینکه در مجلس دهم نماینده مجلس نبودم؛ اما این مدل را در مجلس دهم هم مطرح کردم و با پذیرش این مدل در کمیته، مجلس هم به آن رای داد. اما برخی از آقایان در این مجلس در آخرین جلسه کمیسیون شوروی این طرح را خنثی کردند و در مورد این طرح جنجال جدی ایجاد کردند. به گونه ای که شورای نگهبان با این طرح مخالفت کرد. سوء تفاهم برخی نمایندگان اجازه نداد تناقضات را حل کنیم. نماینده شیراز گفت: در این دوره از مجلس قصد داریم این طرح را جدا از ایرادات جزئی که در قانون انتخابات وجود دارد ارائه دهیم. در این صورت می توان امیدوار بود که این طرح در مجلس یازدهم تکمیل شود. .