یک جامعه شناس با بیان اینکه طرد اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مقدمات اولیه اعتراض خیابانی را فراهم کرد، گفت: راه برون رفت از این وضعیت انجام اصلاحات ساختاری و رفع طردشدگی است.
عماد افرو درباره خاستگاه اعتراضات اخیر در کشور گفت: اعتراضات اخیر تبعات اقتصادی، فرهنگی و سیاسی دارد و درگذشت مرحوم مهسا امینی جرقه ای بود که اعتراضات خیابانی را آغاز کرد.
او معتقد است که اعتراضات اخیر یک جنبش اجتماعی نیست، بلکه خشم شهری و عصیان طرد شدگان است. این اعتراضات می تواند به بستری برای تامین یک جنبش دانشجویی نوظهور، اصیل و مستقل تبدیل شود و این جنبش می تواند مطالبات محکم اقتصادی، فرهنگی و سیاسی توده ها را مطالبه کند.
متن کامل گفت وگوی ایسنا با عماد افرو، جامعه شناس و نماینده شورای اسلامی ایران، درباره ریشه اعتراضات خیابانی و راه برون رفت از این شرایط به شرح زیر است:
عماد افرو درباره خاستگاه اعتراضات اخیر در کشور گفت: هم واقعیت های جامعه ایران و هم سابقه حوادث مشابه در کشور و هم برخی رویکردهای انتقادی در جامعه شناسی به ما می گوید که این اتفاقات تکرار خواهد شد. درگذشت مرحوم مهسا امینی جرقه ای بود که اعتراضات اخیر را به شکست انجامید. البته اگر در هر کشوری اتفاقی شبیه درگذشت مرحوم امینی می افتاد باعث خشم می شد. می توانید به کتاب «خشم شهری، شورش مطرودان» مراجعه کنید که به شرح وقایع مشابه در آمریکا، انگلیس، فرانسه، سوئد، یونان و ترکیه می پردازد. البته ظهور اعتراضات در این کشورها موانعی نیز دارد که به نظام سرمایه داری و نابرابری ها و طردهای اجتماعی این نظام مربوط می شود.
ما شاهد محرومیت اقتصادی، سیاسی و فرهنگی هستیم
وی ادامه داد: در نظام خود نیز شاهد نابرابری اقتصادی هستیم و سیاست های اقتصادی ما شبه سرمایه داری و نئولیبرالی است و از سیاست های عدالت خواهانه موجه پیروی نمی کنیم. البته اعتراضات در ایران موانع سیاسی و فرهنگی هم دارد و ما تنها شاهد طرد اقتصادی نیستیم. سال‌هاست که یک قطبی‌سازی کاذب و تصنعی کلید گروه‌های سیاسی یعنی در جامعه طیف ایران است و منشأ استثناهای سه‌گانه فوق‌الذکر نیز همین قطبی‌سازی مصنوعی و کاذب است. سیاست و قدرت اجازه نمی دهد کثرت گرایی به جامعه ما بازگردد.
این جامعه شناس در تعریف طرد اقتصادی، فرهنگی و سیاسی بیان می کند: جامعه ما به عنوان یک جامعه طیفی نیز کثرت گرا است و نباید این تکثر را نادیده گرفت. در شرایط بحران یا انقلاب، کثرت گرایی فرهنگی میل به وحدت دارد، اما پس از پایان این دوره، فرهنگ کثرت گرا می خواهد به کثرت گرایی خود بازگردد، اما اگر سیاست اجازه این کار را ندهد یا تکثر فرهنگی بازی نکند، طرد فرهنگی اتفاق می افتد. .
در توزیع کالاهای اقتصادی نابرابری، انحصارطلبی و رانت خواری داریم
وی در ادامه با بیان اینکه از نظر اقتصادی علاوه بر بی عدالتی، نابرابری، انحصارطلبی و رانت خواری در توزیع برکات اقتصادی را داریم، گفت: امتیازاتی به عده خاصی داده شده و اکثریت از این امتیازات خارج شده اند. بر اساس نظرسنجی سال ۱۳۹۷، تنها ۲۶ درصد مردم به دو جناح اصلاح طلب و اصولگرایی گرایش سیاسی دارند و ۷۴ درصد به این دو جناح گرایش ندارند. این آمار نه تنها طرد سیاسی را نشان می دهد، بلکه نشان از طرد اقتصادی و فرهنگی دارد.
راه برای اکثریت جامعه بسته است
افروغ با اشاره به اینکه طرد سیاسی به بحث مشارکت برمی گردد، خاطرنشان کرد: روند انتخاب سیاسی در انتخابات یا سطوح پایین مشارکت به گونه ای است که راه مشارکت را برای اکثریت جامعه می بندد. جالب اینجاست که هر زمان کاندیدای انتخاباتی متکثر بودند، شاهد حضور اکثریت بودیم، زیرا طیف و جامعه کثرت گرا می خواستند ظاهری فرهنگی، سیاسی و اقتصادی داشته باشند، اما با مقاومت قدرت رسمی مواجه شدند. از سوی دیگر اقتصاد رانتی و تمرکز در اداره کشور یکی دیگر از موانع تکثرگرایی است.
این جامعه شناس معتقد است: از آنجایی که اصلاح ساختاری صورت نمی گیرد باید منتظر تکرار این اعتراضات باشیم. گفتن اینکه ما نیاز به بحث و گفتگو داریم اولین قدم است و باید ببینیم که آیا آن گام اول شامل اقدامات عملی برای رفع محرومیت و انجام اصلاحات ساختاری است یا خیر؟
اعتراضات می تواند به بستری برای جنبش دانشجویی تبدیل شود
افروگ با استقبال از تحولات اخیر در دانشگاه های کشور گفت: اگر دانشگاه بداند که چه رسالتی دارد، شاهد تغییر رویه های جاری کشور خواهیم بود و به جای اینکه سیاست و اقتصاد جای خود را به علم، علم و فرهنگ بدهد. بر سیاست و اقتصاد تأثیر خواهد گذاشت. این اعتراضات می تواند به بستری برای تامین امنیت یک جنبش دانشجویی نوظهور و مستقل تبدیل شود. البته در گذشته هم تا حدودی این جریان را داشتیم، اما وابسته به گروه های سیاسی شد و مستقل نماند و به جای اینکه نقش روشنفکر و موضوع نقد را ایفا کنند، مورد انتقاد قرار گرفتند و ابزاری برای تسلط صاحبان قدرت، و این مبنای سقوط آنها شد. اما اگر دانشجویان به رسالت خود به عنوان یک جنبش اجتماعی و دانشجویی پی ببرند، می توانند خلأ فکری ما را با گفتگو پر کنند. افراد آگاه نباید از فحش و توهین استفاده کنند، بلکه وارد گفتگو شوند. مکالمه ابزارها و رفتارهای خاص خود را دارد.
این تعطیلی مقدمات اولیه برای اعتراض خیابانی را فراهم کرد
وی تاکید کرد: جنبش دانشجویی باید احیا شود تا بتواند مطالبات توده مردم را پیگیری کند. حالا توده ها نمی دانند در خیابان چه می خواهند. جرقه ای باعث شد او خود را در خیابان بیابد و خواسته های متراکم خود را به رسمیت نشناسد، اما جنبش مستقل دانشجویی می تواند مطالبات متراکم اقتصادی، فرهنگی و سیاسی توده ها را مطالبه کند. مرگ مهسا امینی جرقه اعتراضات اخیر بود، اما اعتراضات موانعی دارد و رد آن مقدمات اولیه اعتراضات خیابانی را فراهم کرد. راه برون رفت از این وضعیت انجام اصلاحات ساختاری و پایان دادن به محرومیت است.
اعتراضات اخیر خشم شهری و شورش طردشدگان است
افروغ در پایان گفت: اعتراضات اخیر یک حرکت اجتماعی نیست، خشم شهری و عصیان طرد شدگان است. اگر این اعتراضات می خواهند خانباش شوند، باید رهبری، تشکیلات، انسجام ایدئولوژیک، موانع و درون زا داشته باشند. این رویدادها تا زمانی که به هم پیوند نخورند به یک جنبش اجتماعی عظیم تبدیل نخواهند شد.