از سال 1383 سه موضوع مهم برای اجرای «رتبه‌بندی»، «سنجش شایستگی» و «نظام پرداخت معلم» با عناوین مختلف از جمله مجلس شورای اسلامی، هیات وزیران، شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی در مجموع بارها و بارها به دولت (آموزش و پرورش) سپرده شده است، اما به طور مؤثر و کارآمد اجرا نشده است.
آخرین گام در اجرای نظام رتبه‌بندی معلمان، تصویب لایحه رتبه‌بندی معلمان در آخرین روزهای اسفندماه ۱۳۹۴ بود که کلیات آن در جلسه علنی ۱۵ خرداد ۱۳۹۵ مجلس و پس از بررسی در دو شورا، دومین مصوبه شورا به تصویب رسید. گزارش پارلمان مستقر شد.
بررسی نهایی لایحه نظام رتبه بندی معلمان 24 آذرماه در مجلس شورای اسلامی برگزار شد و در نهایت برای تصویب از سوی نمایندگانی که برای رفع ابهامات و مشکلات به مجلس شورای اسلامی بازگشتند، برای تصویب به هیئت امنا ارسال شد. در نهایت لایحه قانون نظام رتبه بندی معلمان برای جلب نظر هیات امنا در اوایل اسفندماه به تصویب نمایندگان مجلس رسید.
سرانجام در چند روز گذشته لایحه نظام طبقه بندی معلمان که در مجلس شورای اسلامی اصلاح و به هیأت امنا بازگشت، به تصویب شورا رسید و توسط رئیس مجلس شورای اسلامی به دولت ابلاغ شد. .
بر این اساس آیین نامه این قانون باید حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخ ابلاغ این قانون توسط وزارت آموزش و پرورش و با همکاری سازمان برنامه و بودجه و سازمان اداری و استخدامی و دو نفر از اعضای آموزش و پرورش، پژوهشی ارائه شود. و کمیسیون فناوری توسط شورای اسلامی و تصویب هیأت وزیران.
متن نهایی قانون رتبه بندی معلمان به شرح زیر است:
ماده 1 آن قانون مقرر می دارد که به موجب بند 2 ماده 63 قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1395/12/14 ارتقای کیفیت فرآیند آموزشی، ارتقای منزلت اجتماعی معلمان، ایجاد نظام پرداخت مبتنی بر تخصص و شایستگی ها، نمایندگی رقابتی معلمان، مهندسی منابع انسانی، توسعه مستمر و منظم شایستگی ها و کیفیت عمومی، تخصصی، حرفه ای و آموزشی. عملکرد معلمان، تقویت انگیزه و رضایت شغلی و تشویق تعهد و تقویت هویت حرفه ای معلمان بر اساس نقشه جامع علمی کشور و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، رتبه بندی معلمان بر اساس مفاد این قانون اعمال می شود. .
در ماده 2 این قانون تعاریف زیر بیان شده است:
– معلمان: به افرادی اطلاق می شود که به تنهایی وظیفه خطیر آموزش دانش آموزان را در نظام آموزش عمومی رسمی بر عهده دارند. به عنوان معلم، منشی، کارآموز، مربی آموزشی، مشاور آموزشی، مراقب سلامت، نیروی توانبخشی مدارس استثنایی، مدیر و معاون در واحدهای آموزشی و پرورشی.
شایستگی: ترکیبی از دانش، مهارت، نگرش، بینش، خلاقیت، نوآوری و ویژگی های فردی بر اساس سند تحول بنیادین در آموزش و پرورش است که به معلم اجازه می دهد تا وظایف مربوط به کار را با موفقیت انجام دهد.
– شایستگی معلم: مجموعه‌ای از شایستگی‌ها با رعایت جنبه‌های هویت فردی و حرفه‌ای (اخلاق و تعهد حرفه‌ای، دانش حرفه‌ای، دانش و مهارت‌های آموزشی) که معلم باید به منظور تقویت و ارتقای شایستگی‌های لازم مرتبط با فرآیند آموزشی و تربیتی کسب کند. پیوسته در تلاش برای تعالی است و حاصل شایستگی های عمومی، تخصصی و حرفه ای است.
صلاحیت عمومی: مجموعه صفات و ویژگی های فردی فرد اعم از باورها، نگرش ها، باورها و رفتارها بر اساس نظام ارزشی، فرهنگی و اخلاقی جامعه اسلامی و نظام تعلیم و تربیت کشور که زمینه را برای کار و تعهد و تعهد فراهم می کند. . قوانین و مقررات ارزش های اسلامی و انقلاب اسلامی را آشکار می کند. این شایستگی ها در طول خدمت ذی نفعان بررسی و تایید می شود.
صلاحیت حرفه ای: مجموعه ای از شایستگی های مربوط به تسلط بر فرآیند و نتیجه دانش تخصصی (موضوع تدریس)، دانش آموزشی و سایر حوزه های دانش مربوط به تدریس – یادگیری، دستاوردها، خلاقیت ها و نوآوری های علمی مرتبط، آخرین مدرک تحصیلی و توانایی تفکر علمی و انجام تحقیق در زمینه ای که فرد برای انجام مؤثر وظایف خود باید از آن برخوردار باشد.
صلاحیت حرفه‌ای: مجموعه‌ای از شایستگی‌های مربوط به کاربرد ترکیبی دانش، نگرش و مهارت‌های تخصصی و آموزشی و نمایندگی رقابتی معلمان در پست‌های آموزشی و تربیتی بر اساس نظام آموزشی استاندارد جمهوری اسلامی ایران.
تجارب: توانایی هایی است که افراد موضوع بند (1) این ماده در طول سال های خدمت در زمینه تربیت معلم و مدیریت کسب کرده اند.
– نظام رتبه‌بندی معلمان: سیستمی مستقل و ویژه برای معلمان وزارت آموزش و پرورش است که شامل مجموعه‌ای از اصول، قوانین و فرآیندهایی است که برای دستیابی به اهداف مندرج در هنر طراحی و اجرا می‌شود. ارزش های اسلامی در این قانون.
رتبه: سطح دانش، توانایی، مهارت، تجربه، شایستگی ها و ارائه فردی و حرفه ای معلمان که بر اساس نتایج فرآیند سنجش تعیین می شود.
تبصره- ارزیابی بند (1-3) این ماده در رابطه با اقلیت‌های دینی مجاز در قانون اساسی براساس ضوابط مندرج در بند (ح) ماده (40) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 1396 خواهد بود. 8/8/2007
در ماده 3 این قانون آمده است که معلمان بر اساس صلاحیت‌ها و تجربه عمومی، حرفه‌ای و حرفه‌ای در رتبه‌های پنج‌گانه برتر قرار می‌گیرند: کمک معلم، معلم معلم، کمک معلم، معاون آموزشی و معلم مربی.
روند رتبه بندی کلیه معلمان در ماده 4 به شرح زیر است: در یکی از رتبه بندی های ذیل ماده. (3) این قانون و بر اساس آئین نامه آن حداکثر تا سه ماه پس از ابلاغ قانون، بر اساس نتایج حاصل از ضوابط زیر اولویت دارد:
1- صلاحیت عمومی
2- صلاحیت تخصصی
3- صلاحیت حرفه ای
4- تجربه
تبصره: مشمولان لایحه استفاده از کارکنان اداری وزارت آموزش و پرورش که در طرح طبقه بندی مشاغل کشور به عنوان معلم استخدام شده اند و سوابق تجربی آنان مصوب 17 شورای انقلاب اسلامی ایران. /9/1358 با اصلاحات بعدی. آنها نیز مشمول این قانون هستند.
ماده 5 تاکید می کند که کسب عناوین بالاتر مستلزم حداقل پنج سال سابقه در هر رتبه و کسب سایر شرایط لازم پیش بینی شده در مفاد اجرایی این قانون خواهد بود.
تبصره 1- مدت خدمت در هر رتبه برای معلمان شاغل در مدارس ابتدایی، استثنایی، مناطق محروم، مرزی و عشایری به ازای هر سال کار تمام وقت در این مناطق سه ماه کاهش می یابد.
تبصره 2- مدت خدمت در هر رتبه برای نخبگان موضوع سند راهبردی امور نخبگان کشور مصوب 16 آبان 1391 شورای معاونت شورای عالی انقلاب فرهنگی به مدت حداقل سه سال است.
تبصره 3 – حداقل سابقه خدمت مدرس برای عنوان دانشیار و مدرس به ترتیب (15) و (21) سال می باشد و از مزایای مندرج در تبصره های (1) و (2) این ماده کسر خواهد شد. از این دوره
ماده 6 می گوید برای عناوین موضوع این قانون در تصمیمات انتصاب معلمان رتبه فوق العاده تعیین می شود. فوق العاده معلمان با رتبه دستیار حداقل چهل و پنج درصد (45%)، مربی معلم حداقل پنجاه و پنج درصد (55%)، دستیار حداقل شصت و پنج درصد (65%)، دانشیار در بیشترین – حداقل هفتاد و پنج درصد (75%) و معلم حداقل نود درصد (90%) از نقاط مشترک حق کار و حق کار و اضافه کار باشد.
تبصره 1 – فوق‌العاده رتبه‌های معلمان از عوامل محاسبه حداقل دستمزد کارکنان دولت و حداقل مزد مقرر در قوانین بودجه سنواتی نمی‌باشد.
تبصره 2 – دولت موظف است کلیه امتیازات و درصدهای موضوع فصل دهم قانون مدیریت خدمات کشوری را بین سایر مشمولان این قانون معادل سایر کارکنان کشوری تقسیم کند.
تبصره 3- فوق العاده طبقه بندی موضوع این قانون از تاریخ 1400/06/31 اعمال می شود معلمان بازنشسته قبل از این تاریخ مشمول این قانون نمی باشند.
بر اساس ماده ۷ قانون رتبه‌بندی معلمان، برای اعمال صحیح نظام رتبه‌بندی، هیأت‌های نظارت مرکز، بخش، شهرستان، ناحیه و ناحیه با ترکیب زیر تشکیل می‌شوند:
الف- اعضای شورای حسابرسی مرکزی:
1- وزیر آموزش و پرورش (رئیس هیئت مدیره)
2- معاون برنامه ریزی و توسعه منابع (نایب رئیس)
3- رئیس مرکز برنامه ریزی و امور اداری منابع انسانی (دبیر)
4- دبیرکل شورای آموزش عالی
5- دو نفر معاون وزارت آموزش و پرورش به انتخاب رئیس هیئت مدیره
6- مدیرکل ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات
7- دو نفر معتمد و معتمد به انتخاب وزیر آموزش و پرورش
8- رئیس دانشگاه فرهنگیان
9- رئیس مرکز حراست
ب- اعضای شورای حسابرسی استان:
1- مدیرکل آموزش و پرورش استان (رئیس هیئت مدیره)
2- معاونت پژوهش، برنامه ریزی و توسعه منابع استانی (معاون رئیس جمهور)
3- مدیر منابع انسانی و امور اداری (دبیر)
4- یکی از مدیران ادارات آموزشی شهرستان / ناحیه / ناحیه به انتخاب مدیرکل
5- دو نفر قابل اعتماد و درستکار به انتخاب مدیرعامل
6- معاونین اداره کل آموزش و پرورش استان و رئیس اداره فوق العاده.
7- رئیس اداره حراست
8- مدیر ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات
9- مدیر پردیس دانشگاه فرهنگیان
ج- اعضای کمیته حسابرسی شهرستان/منطقه/منطقه:
1- رئیس اداره آموزش و پرورش شهرستان / ناحیه / ناحیه (رئیس هیئت مدیره)
2- معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی (معاون رئیس جمهور)
3- کارشناس امور اداری و تشکیلاتی (دبیر)
4- معاونین آموزش و پرورش شهرستان/منطقه/بخش و نماینده اداره انحصاری استان
5- یکی از روسای واحدهای آموزشی با انتخاب رئیس هیئت مدیره
6- دو نفر معتمد و صادق با انتخاب رئیس هیئت مدیره
7- کارشناس امنیتی
8- کارشناس ارزشیابی
بر اساس ماده 8 این قانون، معلمانی که امتیاز لازم برای ارتقاء به یکی از رتبه های موضوع این قانون را کسب کرده باشند، هر سه سال یکبار تجدید ارزیابی می شوند. در صورت عدم کسب امتیاز لازم جهت حفظ رتبه خود در ارزیابی مجدد به دلیل کسب امتیاز به رتبه های پایین تر تنزل می یابند. کاهش دو برابری رتبه از حوزه آموزشی و فرهنگی خارج می شود.
همچنین بر اساس ماده 9 آیین نامه این قانون ظرف مدت یک ماه از تاریخ ابلاغ این قانون توسط وزارت آموزش و پرورش با همکاری سازمان برنامه و بودجه کشور و سازمان اداری و استخدامی کشور و دو نفر از اعضای سازمان برنامه و بودجه کشور. آموزش، پژوهش و فناوری مجلس شورای اسلامی توسط کمیسیون (به عنوان ناظر) تهیه و به تصویب هیأت وزیران می رسد.