روز جدید یکی از اهداف دولت سیزدهم از بدو تاسیس، تقویت سیاست خارجی کشور با تمرکز بر ایجاد روابط نزدیک با کشورهای همسایه و تاکید بر نقش جمهوری اسلامی ایران در منطقه بوده است. در همین راستا سید ابراهیم رئیسی در کمتر از یک سال از آغاز ریاست جمهوری خود تاکنون 5 سفر خارجی به کشورهای تاجیکستان، ترکمنستان، روسیه، قطر و عمان داشته است.
از سوی دیگر در 2 ماه گذشته 6 رئیس کشور خارجی آمده اند، رئیس جمهور سوریه، امیر قطر، رئیس جمهور ونزوئلا، رئیس جمهور تاجیکستان، رئیس جمهور ترکمنستان و رئیس جمهور قزاقستان. در ایران در سفرهای جداگانه و دیدار با مقامات کشور. حاصل این سفرها انعقاد تفاهم نامه ها و امضای اسناد همکاری برای تقویت روابط دوجانبه این کشورها با ایران در همه زمینه ها به ویژه در مسائل اقتصادی بود.
طی چند روز گذشته اخباری مبنی بر سفر آتی ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه به تهران منتشر شده است. گفته می شود یکی از اهداف این سفرها برگزاری نشست سه جانبه با ایران برای یافتن راه حل برای بحران سوریه خواهد بود. در سال های گذشته جلساتی در همین زمینه بین مقامات 3 کشور برگزار شده است. اگرچه بحران داخلی سوریه نسبت به سال های اول تا حد زیادی فروکش کرده است، اما کارشناسان معتقدند که اتخاذ راه حل مشترک از سوی این کشورها در برقراری ثبات کامل در سوریه بسیار کمک کننده خواهد بود. البته مشکلات ایران، روسیه و ترکیه تنها به بحران سوریه محدود نمی شود و سه کشور در حوزه های مختلف از جمله مسائل اقتصادی و انرژی دارای چالش های مشترک هستند.
بر این اساس مصطفی مصلح زاده سفیر سابق ایران در اردن با بیان اینکه در منطقه ما چالش هایی وجود دارد که شامل ایران، روسیه و ترکیه می شود، گفت: نمونه این چالش های مشترک جنگ آذربایجان و ارمنستان و تروریسم در منطقه است. البته برخی از تروریست ها در سوریه که ایران و روسیه با آنها می جنگند، کاملاً مورد حمایت ترکیه هستند، اما این موضوع یک چالش منطقه ای است.
وی که در گفت و گو با خبرگزاری فارس، افزود: موضوع آب نیز چالش مهمی است که همه کشورهای منطقه به ویژه ایران و ترکیه با آن درگیر هستند در منطقه فلسطین و مشکلات صهیونیست ها. رژیم، هر سه کشور چالش هایی دارند. موضوع بسیار مهم دیگر ماهیت بحران سوریه است که ایران، روسیه و ترکیه اجلاس های سه جانبه زیادی را در این راستا برگزار کرده اند تا بتوانند از تاکتیک های مشترک در مورد سوریه استفاده کنند.
این تحلیلگر مسائل بین الملل با تاکید بر اینکه استراتژی ایران و روسیه در سوریه پایدار است، گفت: ترکیه با وجود این سیاست ایران و روسیه، استراتژی خاصی در قبال سوریه ندارد و گاه از تروریست ها حمایت می کند و به صورت غیرقانونی وارد خاک این کشور می شود. کشور حاضر؛ این در حالی است که حضور ایران و روسیه در سوریه قانونی و با موافقت مقامات آن کشور است.
مصلح زاده ادامه داد: شکی نیست که این روند سه جانبه در مورد سوریه در برخی موارد به بن بست می رسد زیرا ترکیه آمادگی پذیرش کامل استقلال سوریه را ندارد و ترکیه به ناچار در برخی موارد با ایران و روسیه روبرو خواهد شد اما می تواند این جلسات سه جانبه نیز نتایج خوبی به دست آورد.
همکاری مشترک با ترکیه؛ در صورت رعایت اصول مفید است
به طور کلی در روابط بین‌الملل، هر رابطه‌ای اگر با نیت ناپسند یکی از طرفین همراه نباشد، دارای مزایا و معایبی است و طرفین می‌توانند طبق شرایط خود تصمیم بگیرند که با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. ایران و روسیه به دلیل سیاست های نسبتا مشترک و پایداری که دارند، در بسیاری از زمینه ها از پتانسیل بالایی برای ارتباط برخوردارند، اما در مورد ترکیه این موضوع متفاوت است. به گفته کارشناسان، دولت ترکیه در سیاست خارجی خود استراتژی واحدی ندارد و در شرایط مختلف بر اساس منافع خود موضع خود را تغییر می دهد. این موضوع از زمان کودتای 2016 در آن کشور حادتر شده است. به عنوان مثال در سال های اخیر دولت ترکیه و شخص اردوغان سیاست های متفاوتی را در قبال رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی اتخاذ کرده اند.
پس از ترور جمال خاشقجی، اردوغان اعلام کرد که عاملان این ترور باید محاکمه شوند و در سال 2018 و پس از انتقال سفارت آمریکا در اسرائیل از تل‌آویو به دولت سعودی و در رابطه با رژیم صهیونیستی مواضع تندی علیه دولت سعودی و رژیم صهیونیستی اتخاذ کرد. قدس اشغالی ترکیه سفیر اسرائیل را اخراج کرد. در ماه های اخیر اما با سفر ولیعهد عربستان و رئیس رژیم صهیونیستی به ترکیه، رویکرد سینوسی این کشور در سیاست خارجی بار دیگر آشکار شده است. اما دولت جمهوری اسلامی ایران می تواند تا حدودی با رعایت اصول خود با آن کشور روابط سودمندی در موضوعات کلی دوجانبه برقرار کند.
مصلح زاده در این خصوص با تاکید بر اینکه چالش هایی در سطح جهانی وجود دارد که ایران، روسیه و ترکیه در آن دخیل هستند، اظهار داشت: جنگ روسیه و اوکراین یکی از این چالش های جهانی است. در این جنگ علاوه بر کشورهای شرکت کننده، بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران و ترکیه به طور غیرمستقیم با پیامدهای آن مواجه هستند. چالش های هسته ای و تحریم های آمریکا از دیگر مسائلی است که این کشورها با آن دست و پنجه نرم می کنند. البته تحریم ها بیشتر برای ایران و روسیه است و در مورد ترکیه هم گاهی آمریکایی ها از آن استفاده می کنند.
وی با اشاره به اینکه برای تصمیم گیری در این چالش ها گاهی لازم است دولت ها با برگزاری جلساتی هماهنگی لازم را انجام دهند، تصریح کرد: سیاست های ایران و روسیه باثبات و کاملا مخالف استراتژی آمریکاست، اما ترکیه ثبات ندارد. سیاست و به روش سینوسی عمل می کند. البته از آنجایی که ایران و روسیه کاملاً مخالف آمریکا هستند، در برخی موارد می توان از ترکیه به عنوان رابط این دو کشور و آمریکا استفاده کرد.
دوستان و دشمنان خارجی باید با ایران برخورد کنند
به گفته کارشناسان، یکی از دلایل فعالیت های گسترده ای که در ماه های اخیر در عرصه سیاست خارجی کشور در حال انجام است، جایگاه ویژه جمهوری اسلامی ایران در سطح جهانی است. از این حیث، تمایل کشورهای دوست و دشمن برای ارتباط با ایران، نتیجه و نتیجه توانمندی‌ها در عرصه‌های مختلف به‌ویژه در عرصه‌های نظامی، منطقه‌ای، هسته‌ای و قدرت نرم ناشی از نفوذ گفتمان انقلابی و اسلامی است که باعث ایجاد ارتباط می‌شود. با ایران برای کشورهای مختلف این امر ضروری و مفید می شود. سفر پوتین و اردوغان به ایران در روزهای آتی را نیز می توان در چارچوب این سلسله سوالات تحلیل کرد.
مصلح زاده در این خصوص درباره نقش جمهوری اسلامی ایران در عرصه بین الملل گفت: در حال حاضر نه تنها دولت های منطقه، بلکه سایر کشورهای جهان حتی دشمنان ما مانند آمریکا و انگلیس نیز در این زمینه نقش دارند. مجبور به مذاکره و معامله با ایران هستند، زیرا می دانند که در غیر این صورت آسیب خواهند دید. مثلاً کشورهای غربی به این نتیجه رسیدند که باید در زمینه مسائل هسته ای و منطقه ای با جمهوری اسلامی ایران برخورد کنند، زیرا می دانند کشور ما یک قدرت بزرگ است و بدون نظر ایران هیچ اتفاقی نمی افتد. یمن، سوریه، فلسطین و دیگر کشورهای منطقه.
وی ادامه داد: گرایش کشورهای جهان به مقابله با ایران صرفا به دلیل قدرت نظامی نیست؛ اگرچه ایران در رده بندی معتبرترین وب سایت های جهان در بین 7 کشور قدرتمند عرصه نظامی قرار دارد، اما نفوذ غیرنظامی کشورمان در منطقه نیز در این امر موثر است.
این تحلیلگر مسائل بین الملل هویت مستقل ایران در صحنه جهانی را برجسته کرد و تصریح کرد: در اجلاس اخیر گروه هفت (آمریکا، انگلیس، کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا و ژاپن) قرار بود 3 موضوع عمده در روابط با روسیه، چین حل و فصل شود. و ایران؛ یعنی ایران یکی از مشکلات اصلی این کشورهاست و این موضوع قدرت کشور ما را نشان می دهد.
از سوی دیگر، سفر روسای جمهور روسیه و ترکیه به ایران حتی در روند مذاکرات احیای برجام نیز می تواند بسیار موثر باشد و در کنار سایر راهبردهای سیاست خارجی دولت سیزدهم، می توان از این ظرفیت برای ارتقای آن استفاده کرد. وضعیت اقتصادی و افزایش توانمندی های ایران در سایر زمینه ها.