گفته می شود در روزهای پایانی دولت دوازدهم مولفه های اقتصادی با شرایط وخیم به دولت رئیس جمهور واگذار شد. دولت از فردای انتخابات 1400 دولت روحانی را مقصر وضعیت فعلی معرفی کرده است اما به نظر می رسد شرایط رئیس جمهور در سال 1401 بهتر از روحانی در سال 1397 بوده است.
گروه سیاسی: مشکلات معیشتی، فشارهای بین المللی بر ایران، تحت تاثیر تحریم های شدید ترامپ و شاخص های اقتصادی نامطلوب، بیماری کرونا و از دست دادن کسب و کار، همه از سال ۲۰۱۸ شرایط سختی را بر مردم تحمیل کرده است.
البته این موضوع فقط مربوط به حسن روحانی نبود. دولت‌های پس از انقلاب معمولاً در ماه‌های پایانی دولت دوم با روند فرسایشی مواجه می‌شوند و آنها را از شرایط ابتدای سلطنت دور می‌کند. به ویژه دولت روحانی که در انتخابات سال 92 با حداکثر سرمایه اجتماعی روی کار آمد و دولت او با حضور وزرای دو جناح اصولگرا و اصلاح طلب، دولت وحدت ملی نام گرفت.
اما در دو سال گذشته، همزمان با شیوع ویروس کرونا، دولت روحانی درگیر یک جنگ اقتصادی تمام عیار با آمریکا بوده است. جنگی که به گفته جان بولتون، مشاور امنیتی ترامپ، قرار بود آخرین زمستان جمهوری اسلامی در سال ۲۰۱۷ را رقم بزند و رژیم ایران را سرنگون کند. تهدیدهای آمریکا علیه ایران برای تغییر نظام در شرایطی بود که شیوع بیماری کرونا شرایط اقتصادی بسیار سختی را به رغم جنگ اقتصادی ترامپ و تحریم‌ها علیه کشور بر مردم تحمیل کرد.
به گفته حسن روحانی، عملکرد دولت یازدهم و دوازدهم به سه مقطع زمانی تقسیم می شود. از سال 1371 تا 1375 یک دوره ثبات، رشد و پیشرفت کشور به مدت چهار سال و نیم بود. از سال 1997 تا پایان سال 2019 جنگ اقتصادی سه ساله و پایان دولت در 6 سال رخ داد. ماه هایی که باید آنها را دوران بازسازی بنامیم.»
یک سال و نیم از «پایان» دولت روحانی: جنگ اقتصادی و کرونا
شروع کرونا در کشور که به موازات جنگ اقتصادی ترامپ علیه ایران است، منجر به توقف صادرات و بسته شدن مرزها شده است. از سوی دیگر فروش نفت به ایران به دلیل تحریم های نفتی متوقف شده است. منتقدان روحانی در این شرایط، شاخص‌های اقتصادی دولت وی را که به دلیل تحریم‌ها و کرونا بدتر شده است، با ابتدای دولت ابراهیم رئیسی مقایسه می‌کنند.
این در حالی است که رئیسی در حالی دولت سیزدهم را برعهده گرفت که ویروس کرونا در کشور تحت کنترل بود و تحریم های آمریکا حتی پس از ریاست جمهوری بایدن و زمینه سازی برای احیای توافق هسته ای کاهش یافت. بایدن با چراغ سبز فروش نفت ایران تلاش کرد اعتماد ایران را برای بازگشت به مذاکرات جلب کند.
شرایط مساعد ریاست جمهوری و نتایج عملکرد ضعیف آن ناشی از فرصت های سوزان است
ابراهیم رئیسی در شرایطی به قدرت رسید که وحدت جناح های سیاسی را سرمایه بزرگی برای دولت او می دانستند. در نتیجه همه وزرای دولت از جناح حامی رایشی انتخاب شدند. اکثر رسانه های حاکمیتی و دولتی در کنار صدا و سیما، حمایت از رئیسی را در دستور کار قرار دادند. اما سیاست داخلی دولت سیزدهم پس از یک سال و نیم منجر به حمایت و حمایت از قانون حفاظت و فیلترینگ فضای مجازی و تعطیلی تعداد زیادی از کسب و کارهای مجازی شد.
در اعتراضات سراسری پس از درگذشت مهسا، امینی رئیسی نتوانست از مواضع وحدت‌بخش رئیس‌جمهور متکی بر سرمایه اجتماعی برای جلوگیری از گسترش اعتراضات ناشی از بازداشت فعالان سیاسی، دانشجویان، حمله به دانشگاه، منکرات، استفاده کند. اجازه برگزاری به جای اقناع، تجمعات و درگیری‌های شدید را به دنبال داشت.
برخورد با فرهنگیان، هنرمندان و سلبریتی ها، دستگیری خبرنگاران و فیلتر شدن کامل فضای مجازی از یک سو به چالشی بزرگ برای دولت تبدیل شده و در مقایسه با روحانی رئیسی، با کاهش محبوبیت و مقبولیت مواجه شده است. ماه های اولیه دولت
به عنوان مثال، بررسی موسسه Stasis در پایان مرداد 1401 نشان داد که محبوبیت دولت رئیس جمهور در سال اول فعالیت خود کاهش یافته است و محبوبیت آن به 28٪ رسیده است. مشکلی که کارشناسان اقتصادی می گویند ضعیف ترین تیم 80 سال اخیر در دولت سیزدهم متاثر است. این در حالی است که بر اساس نظرسنجی ها، روحانی در 18 ماه نخست ریاست جمهوری با 60 درصد محبوبیت مواجه شد و توانست امید را به افکار عمومی بازگرداند.
این در شرایطی است که دولت حسن روحانی در ابتدا به «دولت وحدت ملی» متشکل از وزرای اصولگرا و اصلاح طلب تبدیل شد. آزادی فضای رسانه ای و انتقاد از دولت به حدی بود که منتقدان دولت روحانی «برنامه دکتر سلام» را هر هفته برگزار می کردند، خبرنگاران به عنوان جاسوس دیده نمی شدند و بالاترین پهنای باند اینترنت در دولت روحانی شکل می گرفت. دامنه آن به روستاها نیز کشیده شد.