محدودیت های جدید در انتقال ارز عراق، آینده تجارت ایران را مبهم کرده است. عراق یکی از بزرگترین بازارهای صادراتی ایران است و ایالات متحده اکنون دو کشور را مجبور به اعمال مقررات سختگیرانه علیه ایران برای افزایش فشار تحریم ها کرده است.
عراق و پاناما دو کشوری هستند که در سال های اخیر به ایران در دور زدن تحریم ها کمک کرده اند. پاناما کشتی های تجاری و نفتکش های ایرانی را تحت پرچم خود ثبت کرد و به کشتیرانی ایران اجازه داد تا تحریم را دور بزنند و عراق به عنوان دومین بازار صادراتی ایران نقش مهمی در انتقال ارز به این کشور داشت.
افزایش فشار تحریم ها بر ایران
فشار تحریم ها بر ایران افزایش یافت و این بار دامنه آن به کشورهایی رسید که ایران را برای دور زدن تحریم ها یاری می کردند. رویترز اخیراً گزارش داد که پاناما ثبت کشتی‌های ایرانی تحت پرچم خود را متوقف کرده است و ثبت کشتی‌های پاناما، بزرگترین ثبت کشتیرانی جهان، حق استفاده از پرچم خود را از 136 کشتی مرتبط با شرکت نفت دولتی جمهوری اسلامی ایران در آخرین سال گذشته سلب کرده است. چهار سال. سازمان ثبت کشتی پاناما قصد دارد تابستان آینده ریاست سازمان بین المللی دریانوردی را به عهده بگیرد. این سازمان ریاست یک آژانس سازمان ملل متحد را بر عهده دارد که مسئول ایمنی و امنیت حمل و نقل دریایی و مبارزه با فعالیت های دریایی غیرقانونی است.
حالا این تصمیم و البته تجارت گسترده این کشور کوچک با ایالات متحده آمریکا باعث شده پاناما تصمیم بگیرد تحت فشار آن کشور ثبت کشتی ها و نفتکش های ایرانی را تحت پرچم خود متوقف کند. این ماجرا به اینجا ختم نمی شود و روزنامه های وال استریت ژورنال و فیگارو به نقل از مقامات آمریکایی و عراقی گزارش دادند که ایالات متحده برای کاهش پولشویی و جلوگیری از انتقال غیرقانونی دلار به برخی از کشورهای تحت تحریم، محدودیت های شدیدتری را بر بانک های خصوصی عراق اعمال می کند. در خاورمیانه به ویژه ایران.
یک مقام آمریکایی به وال استریت ژورنال گفت که هدف از این کنترل های سخت جلوگیری از انتقال دلار به ایران، سوریه و لبنان است. به نوشته این روزنامه آمریکایی، از نوامبر گذشته، تمامی حواله‌های الکترونیکی دلار از آمریکا به عراق به شدت کنترل می‌شود و حدود 80 درصد حواله‌های سیمی که در گذشته در برخی روزها به بیش از 250 میلیون دلار می‌رسید، مسدود شده است. . به گفته مقامات آمریکایی و عراقی، تنها موارد حواله دلاری مسدود می شود که اطلاعات کافی در مورد مقصد انتقال پول و سایر اطلاعات لازم ارائه نمی شود. اکنون نیز با وجود گذشت نزدیک به دو دهه از سرنگونی رژیم صدام حسین، تمامی مبالغ مربوط به فروش نفت عراق به حساب بانکی ویژه ای در بانک مرکزی آمریکا واریز می شود و بخشی از دلارهای ورودی به عراق هر چند ماه یکبار از طریق یک پرواز مستقیم از آمریکا به بغداد ارسال می شود. با این حال، مقدار بسیار بیشتری از طریق انتقال الکترونیکی ارز توسط بانک های خصوصی عراقی از حساب صندوق ذخیره ارزی این کشور در بانک مرکزی ایالات متحده وارد کشور می شود. البته این اولین بار نیست که دولت آمریکا انتقال دلار به عراق را محدود می کند. در سال 2015، وزارت خزانه‌داری و بانک مرکزی آمریکا اعلام کردند که به‌دلیل نگرانی از تأمین مالی داعش، انتقال میلیاردها دلار به بانک مرکزی عراق را به طور موقت مسدود می‌کنند.
این اتفاق منجر به کاهش ارزش پول عراق در برابر دلار و افزایش تورم در آن کشور شد. در حال حاضر ارزش دینار عراق در برابر دلار آمریکا حدود 10 درصد کاهش یافته و در نتیجه قیمت بسیاری از کالاهای مصرفی و مواد غذایی وارداتی از خارج از کشور از جمله آرد، تخم مرغ و روغن های خوراکی در عراق افزایش یافته است. عراق که سال ها تورم تک رقمی را تجربه می کند، با واکنش مردم و رسانه ها علیه این کاهش ارزش پول خود مواجه شده است.
محمد السودانی، نخست وزیر جدید عراق که چند ماه پیش همزمان با کاهش ارزش پول این کشور به قدرت رسید، اخیرا در مصاحبه ای گفته است که این وضعیت برای من بسیار حساس و شرم آور است. اگرچه او گفت که به زودی یک هیئت عراقی را با پیشنهاد تعلیق موقت این مقررات جدید به واشنگتن اعزام خواهد کرد، اما مقامات آمریکایی در مصاحبه با وال استریت ژورنال تاکید کردند که این مقررات سختگیرانه با آگاهی و همکاری مقامات عراقی اجرا شده است و حاصل دو سال مذاکره و برنامه ریزی بین بانک مرکزی عراق و وزارت خزانه داری و بانک مرکزی آمریکا مشترک است.
وضعیت نگران کننده تجارت ایران و عراق
بر اساس گزارش گمرک، حجم تجارت ایران و عراق سالانه به حدود 9 تا 10 میلیارد دلار می‌رسد. با این حال برخی گزارش ها در سال جاری حاکی از کاهش مبادلات تجاری ایران و عراق است.
بر اساس گزارش گمرک ایران، تا پایان آبان ماه ۱۳.۲ میلیون تن کالا به عراق صادر شد و تا پایان هشت ماهه سال گذشته بیش از ۲۱ میلیون تن کالا به این کشور صادر شد. به عبارت دیگر در هشت ماهه امسال صادرات ایران به عراق 39 درصد کاهش داشته است. فعالان تجاری اکنون می گویند محدودیت های جدید تجارت بین ایران و عراق را دشوارتر می کند. یحیی آل اسحاق، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق به «شرق» گفت: قبل از تصمیم آمریکا برای فشار بر نقل و انتقالات ارزی عراق، نرخ یکصد دلار آمریکا برابر با 1460 دینار عراقی بود و اکنون ارزش آن هر صد دلار آمریکا برابر با 1625 دینار عراق است و همین امر باعث گرانی واردات کالا برای این کشور شده است. وی ادامه می دهد: بانک مرکزی عراق برای واردات کالا به تجار عراقی ارز دولتی پرداخت می کرد. در واقع شرایط مشابه ایران است که برای واردات کالاهای اساسی ارز ترجیحی پرداخت می شود. اما در این شرایط احتمالا بانک های عراقی مجبور به توقف پرداخت ارز ترجیحی برای واردات کالاهای ایرانی خواهند شد و سایر رقبای ایران در بازار عراق مانند ترکیه و چین تقویت خواهند شد.
در همین زمینه، علی شریعتی، یکی از اعضای اتاق بازرگانی نیز در مورد انتخابات گفت: آنچه شنیدیم این است که اعلام شده می خواهند پول کلانی را که آنجا نقد می شود روشن کنند و یکی. از مواردی که باید روشن شود، ممکن است پولی باشد که برای ایران در نظر گرفته شده است.”
این فعال تجاری در بازار عراق تاکید می کند: کسانی که با عراق کار می کنند می دانند که با وجود اینکه عراق ماهانه تقریباً 10 میلیارد دلار از درآمدهای نفتی خود گردش مالی دارد، اما سیستم بانکی در آنجا چندان فعال نیست و بیش از 90 درصد تراکنش ها بین آن انجام می شود. توسط افراد انجام می شود، از طریق غیر بانکی و صرافی انجام می شود. از آنجایی که عراق کشوری است که 99 درصد اقتصاد آن بر پایه نفت است، به گفته بانک های آمریکایی، از طریق بانک مرکزی و چندین بانک خصوصی در عراق به این کشور پول تزریق می کنند. شریعتی به افزایش تورم در عراق اشاره کرد و علت این مشکل را کمبود عرضه دلار دانست که در روزهای اخیر افزایش یافته است.
شریعتی همچنین درباره تبعات قوانین جدید عراق برای ایران گفت: قطعا در مورد آمریکا و بحث تحریم ها برای ما مشکل ساز خواهد شد. با توجه به اجباری که آنها می‌خواهند روی پول ایران بگذارند، سهولتی که ما می‌توانستیم بحث‌های نفتی و کلان را در سال گذشته داشته باشیم، ممکن است دشوار باشد. اثر دیگر این است که جریان پول به عراق کاهش یافت، عرضه کاهش یافت و موجی از نارضایتی در میان مردم عراق به وجود آمد که جمع آوری پول را برای تجار ایرانی دشوار کرد. چون با دلار معامله کردند و اگر الان بخواهند دینارشان را پس بگیرند حدود 10 درصد ضرر می کنند. رئیس کاخ مشترک ایران و عراق در گفت و گو با «کوسه» تاکید کرد: یکی از راه حل های این مشکل جایگزینی دلار در روابط تجاری ایران و عراق است و بانک مرکزی ایران با اجازه واردات صادرکنندگان موافقت می کند. دینار به جای بدهی های دلاری
اما عراق عمدتا واردکننده کالاهای ایرانی است و کالاهای زیادی برای عرضه و فروش به ایران ندارد و این موضوع سنگ بزرگی در برابر دلاری شدن روابط تجاری دو کشور است. اسحاق با تایید این مشکل به «شرق» توضیح داد: اگر بتوان برای زائران و مسافران ایرانی به عراق توافقی ایجاد کرد که به جای دلار، دینار دریافت کنند یا تجار عراقی کالا به ایران وارد کنند، شاید بتوان این مشکل را حل کرد. درجه ای اگرچه بارها میانجیگری عراق برای دور زدن تحریم ها علیه ایران از سوی مقامات ایرانی مطرح شده و گفته اند که عراق می تواند در شرایط تحریم مانند امارات به عنوان واسطه برای واردات کالا به ایران عمل کند، اما این موضوع هرگز اعمال نشد. چرا که ترانزیت کالا از عراق دارای مشکلات فراوانی است و این کشور هرگز در امر ترانزیت کالا زیر نظر امارات نبوده است.