سید حسین میرافضلی کارشناس اقتصادی در یادداشتی نوشت: ستون فقرات حمل و نقل عمومی در سراسر جهان اتوبوس و راه آهن است که بین 60 تا 75 درصد جابجایی مسافران در شهرهای بزرگ دنیا از جمله استانبول، دهلی، کراچی، شانگهای، نیو است. یورک، بمبئی، توکیو و سایر کلان شهرها در سرتاسر جهان با راه آهن و اتوبوس خدمات رسانی می کنند و تهران تنها شهر بزرگ جهان است که حدود 70 درصد حمل و نقل شهری در آن توسط خودروهای شخصی انجام می شود، توسعه حمل و نقل عمومی. با وجود توزیع ده ها میلیون لیتر بنزین و گازوئیل یارانه ای اتفاق افتاد. این بدان معناست که دولت ها و شهرداران با صلاحدید اندک حاضر بوده اند سالانه ده میلیارد دلار بنزین و گازوئیل در شهرهای بزرگ بسوزانند. اما از پرداخت پنج میلیارد دلاری که برای تامین اتوبوس و خودروهای مورد نیاز مترو صرف شده است خودداری کردند. این روند غم انگیز اوج قطع ارتباط در تصمیمات کلان اقتصادی و توسعه شهری را نشان می دهد.
در شهرهای بزرگ دنیا که بنزین و گازوئیل با قیمت های جهانی و حتی مشمول مالیات موجود است، دولت ها و شهرداری ها تلاش کرده اند تا حمل و نقل عمومی را توسعه دهند، اما در ایران که قیمت بنزین و گازوئیل به شدت یارانه می شود. تامین اتوبوس و واگن های مورد نیاز شهرهای بزرگ به شدت مغفول مانده و نابخشودنی است.
هر ساله حدود 15 میلیارد لیتر بنزین به ارزش بین 8 تا 10 میلیارد دلار در حمل و نقل شهری با هزینه کل 500 میلیون دلار مصرف می شود و به عنوان سوخت خودروها در شهرها سوزانده می شود که در نتیجه حدود 7.5 تا 9.5 میلیارد دلار منابع سوخت کشور می شود بدون ثمره و ارزش افزوده و بدون سرمایه گذاری در زیرساخت ها و تبدیل شدن به سرمایه بین نسلی و دود و ترافیک و تصادفات ریز و درشت هزاران کشته و بیمار سخت بر روی تخت های بیمارستانی بر جای گذاشت و ده ها هزار تصادف شهری باعث مجروح شدن مردم و آسیب های شدید جسمی و روحی شده است. در حالی که تنها 5 میلیارد دلار برای خرید اتوبوس های مدرن و مدرن برقی یا کم مصرف و خودروهای سواری لازم اختصاص یافته است. سالانه حداقل نیمی از هزینه ها و خسارات دردناک مذکور با مترو خریداری می شود.
اگر دولت‌ها، شهرداران و شوراهای گذشته کمی برنامه‌ریزی می‌کردند و این خلل در تصمیم‌گیری‌ها رخ نمی‌داد و در نتیجه ده هزار اتوبوس و ۲۵۰۰ واگن مورد نیاز شبکه مترو کشور خریداری می‌شد، کل هزینه تمام می‌شد. حداکثر 5 میلیارد دلار بوده است، حدود نیمی از سوخت بنزین و گازوئیل سوزانده شده در شهرها، با صرف 5 میلیارد دلار برای اتوبوس ها و واگن های مترو مدرن، 20000 شغل ایجاد می کند و از سوزاندن سالانه 5 میلیارد دلاری بنزین و گازوئیل جلوگیری می کند. زمینه را برای قیمت واقعی تر بنزین فراهم کرد. اکنون که برخی از ابعاد این بی توجهی و ناهماهنگی در تصمیم گیری های شهری آشکار شده است، انتظار می رود این بی خردی و عدم توجه به منافع ملی پایان یابد و بسترهای لازم برای ایجاد آن فراهم شود. تامین مالی خرید تمام اتوبوس های برقی و واگن های مترو به سرعت تامین می شود و اتوبوس های کم مصرف باید تامین شود و تعداد ده هزار اتوبوس و 2500 واگن مورد نیاز شبکه مترو در کشور به هر نحو ممکن در دو تا آینده تامین شود. سال، و به این ترتیب سهم حمل و نقل عمومی در شهرهای بزرگ به 70 درصد خواهد رسید. فاصله اتوبوس ها در ایستگاه ها باید به 60 تا 90 ثانیه برسد و فاصله واگن های مترو به سه دقیقه کاهش یابد.
صرف 15 میلیارد دلار برای توسعه خطوط مترو و نداشتن واگن های لازم با منطق این سرمایه گذاری کلان سازگار است. خطوط مترو بدون ماشین مانند جسم بدون روح است. مجموع هزینه تامین واگن های لازم حدود یک میلیارد دلار است اما سال هاست که 15 میلیارد دلار سرمایه گذاری در تامین واگن ها پیش بینی می شود و بهره وری مترو نسبت به طول خطوط و نسبت به خطوط مترو در برخی کشورها، حدود 15 تا 20 درصد است، یعنی حدود 80 درصد از سرمایه گذاری استفاده نمی شود، چرا نخبگان، دانشجویان، استادان و انواع مراکز تحقیقاتی با این بودجه های کلان و رسانه ها به آن نمی پردازند. چنین مسائل ملی؟ !