شی جین پینگ رئیس جمهور چین به زودی با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در سفر خود به روسیه دیدار خواهد کرد. او همچنین قصد دارد با همتای اوکراینی خود، ولودیمیر زلنسکی، تماس ویدیویی داشته باشد. چند هفته پیش پکن طرحی 12 ماده ای را برای توقف درگیری بین روسیه و اوکراین و برقراری صلح پیشنهاد کرد.
وزارت خارجه چین اعلام کرد که این کشور با هر دو کشور در تماس است. سفر آتی شی جین پینگ به روسیه و تماس ویدیویی برنامه ریزی شده وی با رئیس جمهور اوکراین این گمانه زنی را افزایش داده است که چین تلاش می کند زمینه را برای مذاکرات صلح بین مسکو و کی یف فراهم کند.
چرا چین تلاش می کند میانجیگری کند؟
چین به طور سنتی از مداخله در مناقشات مربوط به سایر کشورها اجتناب کرده است. با این حال، توافق اخیر بین عربستان سعودی و ایران با میانجیگری پکن نشان دهنده عزم چین برای ایفای نقش بیشتر در عرصه بین المللی به عنوان یک قدرت بزرگ سیاسی و اقتصادی است.
وانگ شیانگیو، استاد حقوق دانشگاه هنگ کنگ گفت: شی می خواهد در سطح جهانی به عنوان یک دولتمرد با نفوذی به اندازه رهبر آمریکا دیده شود.
از سوی دیگر، پکن قصد دارد با انتقاداتی مبنی بر حمایت چین از قدرت مهاجم، روسیه، در طول جنگ اوکراین مقابله کند. تلاش چین برای میانجیگری در جنگ اوکراین هزینه زیادی نخواهد داشت، اما در صورت موفقیت روند صلح، منافع پکن قابل توجه خواهد بود.
پیشنهاد چین برای برقراری صلح بین مسکو و کیف چیست؟
چین از هر دو طرف درگیر در جنگ اوکراین خواسته است تا گام به گام تنش ها را کاهش دهند. این طرح در نهایت منجر به یک پیشنهاد آتش بس جامع می شود که دارای 12 ماده است. این سند که توسط پکن پیشنهاد شده است، “راه حل سیاسی برای بحران اوکراین” نامیده می شود.
پکن در طرح پیشنهادی خود خواستار حفاظت از غیرنظامیان شد. چین همچنین بر لزوم احترام به حاکمیت همه کشورها تاکید کرد. با این حال، پکن از محکوم کردن تهاجم نظامی روسیه به اوکراین خودداری کرد.
استقبال محتاطانه روسیه و اوکراین
ایالات متحده و ناتو نسبت به تلاش های چین برای میانجیگری بین روسیه و اوکراین تردید دارند. با این حال، مسکو و کیف با احتیاط از طرح چین استقبال کردند.
اوکراین تاکید کرد که راه حل های پیشنهادی برای برقراری صلح را تنها پس از خروج نیروهای روسیه از خاک اوکراین بررسی خواهد کرد. کی یف به طور مشخص از طرح چین به دلیل عدم تاکید بر «عقب نشینی روسیه به مرزهای شناخته شده پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق در سال 1991» انتقاد کرد. اوکراین البته تاکید می کند که “بخش هایی از طرح” پیشنهادی چین را قابل قبول می داند.
از سوی دیگر، روسیه می گوید که طرح پیشنهادی چین را با “جزئیات جزئی” آن مطالعه خواهد کرد. در این میان، حداقل در کوتاه مدت، هیچ چشم انداز روشنی برای صلح بین روسیه و اوکراین وجود ندارد.
آمریکا ضمن انتقاد از مواضع پکن تاکید کرده است که چین علنا خود را بی طرف و به دنبال دستیابی به صلح نشان می دهد، اما در عین حال “روایت غلط” روسیه درباره جنگ در اوکراین را تکرار می کند. واشنگتن همچنین چین را به کمک به روسیه متهم می کند. دولت جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده اخیراً پکن را به ارسال سلاح های مرگبار به روسیه متهم کرد. پکن این ادعا را رد کرده است.
ناتو همچنین تاکید می کند که چین اعتماد چندانی به میانجی گری بین روسیه و اوکراین ندارد.
چین چه نقشی می تواند داشته باشد؟
تحلیلگران بر این باورند که چین برای آوردن روسیه و اوکراین به پای میز مذاکره راه سختی در پیش دارد. به گفته آنها، میانجیگری میان ایران و عربستان سعودی هدف بسیار آسان تری از برقراری صلح بین مسکو و کی یف است.
یون سان، مدیر برنامه چین در مرکز استیمسون مستقر در واشنگتن گفت: عربستان سعودی و ایران در واقع می خواستند با هم گفتگو کنند و روابط خود را بهبود بخشند، در حالی که روسیه و اوکراین حداقل در حال حاضر این کار را نمی کنند.
با این حال، یون سون تاکید کرد که شی جین پینگ می تواند به عنوان یک رابط غیر مستقیم بین روسیه و اوکراین عمل کند. به گفته وی، ایفای چنین نقشی می تواند آغازگر جنبشی باشد که به مذاکرات صلح منجر شود. او البته اذعان دارد که در شرایط فعلی چنین چیزی محتمل به نظر نمی رسد، زیرا هر دو طرف بر مواضع خود پافشاری می کنند.
ترکیه نیز سال گذشته چند هفته پس از آغاز تهاجم نظامی روسیه به اوکراین تلاش کرد چنین نقشی را ایفا کند، اما این تلاش ها ناموفق بود.
پکن چه ابزاری در برابر روسیه و اوکراین دارد؟
گروهی از کارشناسان معتقدند چین نسبت به ترکیه در موقعیت بهتری برای میانجیگری در جنگ اوکراین قرار دارد زیرا ابزارهای بیشتری برای فشار بر روسیه در اختیار خواهد داشت.
چین مهمترین متحد روسیه است. پکن نیز یکی از خریداران نفت روسیه است و همزمان با تحریم های غرب علیه مسکو، بازار داخلی خود را برای عرضه کالاهای روسی باز نگه داشته است.
از سوی دیگر، چین نیز اهرم فشاری در برابر اوکراین خواهد داشت. ساموئل رامانی، کارشناس مسائل روسیه در دانشگاه آکسفورد، معتقد است که کیف نمی‌خواهد سرمایه‌گذاری چین را برای بازسازی اوکراین از دست بدهد.
وی می افزاید که ولودیمیر زلنسکی با مواضع سرسختانه سعی خواهد کرد از ارسال سلاح چین به روسیه جلوگیری کند.
پس از اینکه روسیه شبه جزیره کریمه را در سال 2014 ضمیمه کرد، پکن روابط تجاری خود را با مسکو و کیف گسترش داد. در همین حال، چین پیوستن کریمه به روسیه را به رسمیت نمی شناسد.
آیا چین می تواند میانجی صادقی بین اوکراین و روسیه باشد؟
روابط نزدیک چین با روسیه باعث می‌شود که تلاش‌های پکن برای میانجیگری در جنگ اوکراین با شک و تردید نگریسته شود. پکن و مسکو قبلا گفته بودند که به دنبال “مشارکت نامحدود” در روابط دوجانبه هستند.
اگرچه چین پس از حمله نظامی روسیه به اوکراین خواستار صلح میان دو کشور شده است، پکن بارها موضع مسکو را در مورد تهدید روسیه از سوی ناتو تکرار کرده است. مقامات چینی همچنین از کمک نظامی کشورهای غربی به اوکراین و ارسال سلاح و تانک به این کشور انتقاد کرده اند.
اندرو اسمال، تحلیلگر اندیشکده مارشال فاند آلمان، گفت که چین در حال بررسی نقش خود در برقراری صلح بین مسکو و کیف است، اما پکن به دنبال اعمال فشار بر ولادیمیر پوتین یا قربانی کردن روابط با روسیه است.