روز جدید علی امیدی در یادداشتی درباره دیپلماسی ایرانی نوشت: معمولاً در اکثر معاهدات بین‌المللی، برای اعمال صحیح مفاد این معاهدات توسط طرف‌های متعاهد یا حل و فصل اختلافات بعدی، شرط لازم‌الاجرا شدن تصمیم دیوان دادگستری اروپا است. مشمول. اما مشکل اینجاست که برجام قراردادی نیست. اما راه حلی برای این مشکل وجود دارد.
در آخرین روزهای سال 2021، هشتمین دور مذاکرات در وین (27 دسامبر) آغاز شد. پیش از این علی باقری، مذاکره کننده ارشد ایران به مسکو سفر کرده بود و حسین امیرعبدالهیان، وزیر امور خارجه ایران برای هماهنگی با متحدان ایران تلفنی با همتای چینی خود گفتگو کرد. پیش از این، ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور جدید ایران در یکی از برنامه های تلویزیون دولتی ایران گفته بود: «ما به دنبال مذاکره برای مذاکره نیستیم. ما به دنبال مذاکرات نتیجه محور هستیم. و نتیجه ای که ما به دنبال آن هستیم این است که تحریم ها برداشته شود.» وزیر امور خارجه ایران با اشاره به حسن نیت مقامات تهران برای ادامه مذاکرات مثمر ثمر تا رفع تمامی تحریم ها علیه ایران، تاکید کرد: آمریکا و تروئیکای اروپایی باید بدانند که پنجره مذاکرات برای همیشه باز نخواهد ماند. حسین امیرعبدالهیان در مقاله ای که به طور اختصاصی برای روزنامه کومرسانت مستقر در مسکو نوشته شده است، تاکید کرد که جمهوری اسلامی قصد دارد به «تلاش های دیپلماتیک فعال برای لغو تحریم های آمریکا» ادامه دهد.
پیش از این، هیئت ایرانی به ریاست علی باقری در مذاکرات قبلی در وین پنج شرط را مطرح کرده بود. اولین درخواست ایران در وین لغو تحریم ها علیه برجام و تحریم ها تحت عناوین دیگر است.
دو شرط دیگر هیات ایرانی در مذاکرات وین امکان راستی آزمایی لغو تحریم ها و ارائه تضمین است. تهران همچنین در این دور از مذاکرات، جبران خسارت وارده به ایران و بازگشت همه کشورها به پایبندی به توافق هسته ای را شرط چهارم و پنجم خود اعلام کرد. ایران همچنین دو سند پیشنهادی را به مذاکرات وین در مورد لغو تحریم‌ها و اقدامات هسته‌ای مشابه تهران ارائه کرده و منتظر پاسخ است.
به نظر می رسد خواسته اصلی مقامات جدید ایران برای موفقیت مذاکرات هسته ای لغو تحریم های راهبردی مانند آزادی صادرات نفت ایران و انتقال پول ایران باشد و تضمین آمریکا مبنی بر اینکه دولت دونالد ترامپ آزمایش را تکرار نکنید سایر ادعاهای ایران به جای شرطی تعیین کننده یا بازدارنده، یک ابزار چانه زنی است. چرا که ایران تحت تأثیر ضرب المثل ایرانی «مار برگزیده از ریسمان سیاه و سفید می ترسد» به مذاکرات جدید هسته ای نگاه می کند و ضمانت تداوم تعهد آمریکا را می خواهد. به گفته مقامات آمریکایی، از جمله رابرت مالی، ایالات متحده آماده است تا در ازای بازگشت ایران به تعهدات خود و تمدید اجتناب از هسته ای خود، گام به گام به تحریم های استراتژیک پایان دهد. اما دولت بایدن نمی تواند تحریم های کنگره علیه ایران را لغو کند یا تضمین کند که دولت بعدی آمریکا به برجام متعهد خواهد بود. از سوی دیگر، دولت آمریکا نیز نمی تواند برجام را به معاهده تبدیل کند و آن را در سنای آمریکا بپذیرد. اما یک راه حل موقت برای دلجویی از ایران وجود دارد و آن پذیرش حکم اجباری دادگاه لاهه است.
معمولاً در اکثر معاهدات بین المللی برای اجرای صحیح مفاد این معاهدات توسط طرفین متعاهد و یا حل و فصل اختلافات بعدی شرط اتخاذ رأی لازم الاجرا از دیوان عدالت درج شده است. اما مشکل اینجاست که برجام قراردادی نیست. اما راه حلی برای این مشکل وجود دارد. کشورهای حول برجام می توانند این سند را طبق توافق یا مدس ویوندی بیاورند. طبق ماده 2 1 1 قانون معاهدات، «معاهده عبارت است از قراردادی بین‌المللی که به‌طور کتبی بین دولت‌ها و مشمول حقوق بین‌الملل منعقد می‌شود، صرف نظر از عنوان خاص آن، خواه در یک سند یا در دو یا چند سند. وی ادامه داد: بنابراین توافق نامه کتبی یا نحوه اقدام نیز مشمول قانون قرارداد است، در این صورت از یک سو نیازی به تایید سنای آمریکا یا مجلس ایران نخواهد بود و از سوی دیگر وجود خواهد داشت. چرا که در صورت خروج دولت آمریکا از برجام، ایران می تواند به دادگاه مراجعه کرده و به دنبال جبران خسارت باشد.این ممکن است بازدارنده قانونی برای دولت های آینده آمریکا برای خروج یکجانبه از برجام باشد و ایران انگیزه بیشتری برای پذیرش دیپلماسی پیدا کند. با وجود حفره های موجود در توافق هسته ای جدید، شورای امنیت سازمان ملل متحد باید سند جدیدی را امضا کند، همانطور که طبق ماده 12 (1) قانون معاهده است. امضای سند شرط لازم برای تصویب مفاد سند و تعهدات قانونی مربوطه است. در سند نیز باید قید شود که رضایت دائمی طرفین مبنی بر التزام به قرارداد یا توافق با امضای نماینده آن طرف حاصل خواهد شد.