با وجود اختلافات دو کشور دلیل سفر امیر امیر به ایران چه بود؟

مجمع بین المللی گلف نوشت: ناظران غرب و خاورمیانه در مورد دیدار شیخ طحنون بن زاید آل نهیان، مشاور امنیت ملی امارات متحده عربی و برادر شیخ محمد بن زاید، وارث تاج و تخت این کشور گمانه زنی کردند. نویسندگان گزارش های خبری تمایل دارند این دیدار را آغاز گرم شدن چشمگیر سردی روابط تهران و ابوظبی توصیف کنند. ایرانی ها از این مقام اماراتی استقبال کردند و مطبوعات ایران از جزئیات دیدار شیخ طحنون بن زاید با مقامات ایرانی خبر دادند و اشاره کردند که وی برای بهبود روابط بین دو دشمن تاریخی به تهران سفر کرده است.

در ادامه آمده است: خوشحالی تهران از این دیدارها نیاز به توضیح ندارد. ایران در حال حاضر از تحریم های آمریکا رنج می برد و احتمال شکست در مذاکرات هسته ای وین وجود دارد، بنابراین تهران باید مقاومت خود را تا حد امکان کاهش دهد. در عین حال این دیدار را باید در شرایطی دید که امارات به نفع خود عمل می کند، مزایایی که شامل انزوای تهران نمی شود.

آغاز دشوار روابط ایران و امارات

بیشتر گزارش‌های مربوط به سفرهای شیخ طحنون این واقعیت را نادیده می‌گیرد که امارات، حتی در زمان درگیری، هرگز روابط خود را با همسایه قدرتمند خود در خلیج فارس قطع نکرده است. ناظران خارجی تمایل دارند بر روی نقاط مشهود اختلاف بین امارات و ایران تمرکز کنند، در حالی که همکاری مطلوب تر بین دو کشور را نادیده می گیرند. در این مورد، برخی در غرب به اشتباه بر این باورند که کشورهای عرب خلیج فارس در دشمنی خود با ایرانیان متحد هستند، بر اساس این فرض اشتباه که اعراب سنی از شیعیان نفرت دیرینه دارند. در واقع، ترس از ایران بیشتر با سیاست های هژمونیک تهران مرتبط است. قبل از سقوط در سال 1979، رژیم شاه سیاست مشابهی را در پیش گرفت و نگرانی های مشابهی را در خلیج فارس ایجاد کرد.

با این حال، حتی در زمان شاه، امارات راه هایی برای پشت کردن به ایران و همکاری با تهران پیدا کرده است. در سال 1971، ایران، تحت کنترل شاه، نه جمهوری اسلامی، پس از خروج بریتانیا، جزایر ابوموسی و تنب در امارات را اشغال کرد. اگرچه رهبری امارات از این موضوع خشمگین بود، اما هرگز اجازه نداد این اختلاف در روابط تجاری یا دیپلماتیک ابوظبی با تهران مداخله کند. انگلیس و آمریکا که شاه را متحد اصلی خود می دانستند با این اقدام ایران مخالفتی نداشتند.

امارات متحده عربی در دوران استقلال خود مانند سایر کشورهای کوچکتر خلیج فارس نمی خواست تحت تأثیر عربستان سعودی یا ایران قرار گیرد. به همین دلیل، امارات متحده عربی از بدو پیدایش سیاست خارجی متعادلی را دنبال کرده است که به دنبال حفظ استقلال از هر دو همسایه قدرتمند خود است. شیخ زاید موسس امارات به همراه شیخ رشید آل مکتوم از دبی سخت در تلاش هستند تا قطر و بحرین را در فدراسیون جدید امارات بگنجانند. این دو رهبر امیدوار بودند که همه شیوخ کوچکتر را در یک نهاد سیاسی متحد کنند تا بتوانند بهتر با دو هژمون بالقوه در خلیج فارس، عربستان سعودی و ایران مقابله کنند. اگرچه هر دو در نهایت به دنبال حفظ استقلال خود بودند، اما در سوء ظن امارات نسبت به همسایگان بزرگتر خود شریک بودند. هر یک از آنها اختلافات زمینی را از دوران بریتانیا به ارث برده اند، اختلافاتی که امروزه تا حد زیادی حل نشده باقی مانده اند.

سختی ادامه دارد

امارات متحده عربی، مانند سایر کشورهای کوچکتر شورای همکاری خلیج فارس، در حال تلاش برای حفظ روابط قابل مدیریت با دو غول خلیج فارس است. ابوظبی در اکثر مسائل منطقه ای با عربستان سعودی علیه ایران متحد شده است، اما دستورات ریاض را نپذیرفته است. صرف نظر از شرایط، امارات متحده عربی گفت‌وگوی دیپلماتیک و امنیتی مستمر و گاه محرمانه با ایران دارد. در نوامبر 2013، چهار روز پس از امضای توافق هسته ای 1+5 با ایران، وزیر امور خارجه امارات از تهران بازدید کرد. دو هفته بعد محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران به امارات سفر کرد. اگرچه مطبوعات غربی سعی کرده اند مخالفت یکپارچه شورای همکاری خلیج فارس با آژانس بین المللی انرژی اتمی را به تصویر بکشند، اما امارات و چندین کشور دیگر خلیج فارس بسیار ظریف تر از آنچه گزارش شده به آژانس واکنش نشان داده اند.

پس از حمله سال 2016 به سفارت عربستان در تهران، امارات متحده عربی به شرکای خود در شورای همکاری خلیج فارس پیوست و ایران را محکوم کرد، اما از بستن سفارت خود در تهران خودداری کرد که خشم ریاض را برانگیخت. به دنبال عملیات خرابکارانه سال 2019 علیه کشتی‌ها در سواحل امارات متحده عربی یا نزدیک به محلی که کارشناسان امنیتی عمدتاً ایران را مقصر می‌دانند، هیئتی از گارد ساحلی امارات برای بهبود همکاری‌های دریایی در آب‌های جداکننده دو کشور از تهران بازدید کرد. در این راستا و بر خلاف بسیاری از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، امارات از زمان آغاز جنگ داخلی این کشور در سال 2011 هرگز به طور کامل روابط خود را با سوریه قطع نکرده است.

سرانجام، اگرچه امارات متحده عربی برای مداخله در یمن به عربستان سعودی پیوسته است، اما ابوظبی تاکنون علاقه چندانی به مبارزه با هوتوها به عنوان متحدان ایران در صنعا که بر شمال یمن تسلط دارد، نشان نداده است. در عوض، امارات تلاش های خود را بر جنوب یمن متمرکز کرد و اتحادی قوی با شورای انتقالی جنوب ایجاد کرد. امارات در نهایت از اتحادیه تحت رهبری عربستان سعودی برای مداخله در یمن خارج شد، اما به طور سیستماتیک نفوذ و حضور خود را به جنوب گسترش داد و از جدایی طلبان جنوب یمن حمایت کرد. حمایت امارات از جدایی طلبان جنوبی علیه عبدالرحمن منصور هادی و کنار گذاشتن ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی علیه هوتوها، این ظن را ایجاد کرده است که ابوظبی در درجه اول علیه ریاض کار می کند، نه ایران.

این عوامل و همچنین شکست مذاکرات هسته ای وین به توضیح سفر شیخ طحنون به تهران کمک می کند. این سفر نشان دهنده تمایل ابوظبی برای جلوگیری از عوارض جانبی در صورت شکست مذاکرات در وین و اجرای طرح B توسط ایالات متحده است. ابوظبی سخت کار می کند تا بر روند مذاکرات در وین تأثیر بگذارد، اما منافع خاص خود را نیز دارد. پس از برکناری دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا از برجام در سال 2018، امارات متحمل آسیب های اقتصادی قابل توجهی در نتیجه تحریم ها علیه ایران شده است. با توجه به اینکه بیشتر ثروت دبی ناشی از کار به عنوان یک مرکز تجاری و مالی در منطقه است، ابوظبی امیدوار است تجارت قانونی با ایران را بازگشایی کند. شکست مذاکرات وین به اقتصاد این کشور ضربه می زند. به همین ترتیب، اگر طرح B منجر به خصومت‌های مسلحانه شود، امارات باید شرایطی را ایجاد کند که هدف واکنش نامتقارن ایران قرار نگیرد. صرف نظر از نتیجه مذاکرات برجام، سفر شیخ طحنون نشان دهنده ادامه روند عادی امارات در باز نگه داشتن خطوط ارتباطی خود برای همه بازیگران مربوطه است.