روز جدید در سال 1377 اسامی 28 شرکت خاص فروشنده ضد فیلتر توسط وزارت ارتباطات وقت به قوه قضائیه تحویل داده شد اما تاکنون هیچ خبری از برخورد با آنها برای حفظ اطلاعات شهروندان نشده است.
فیلتر شکن و فیلترشکن به یکی از موضوعات حل نشدنی اینترنت ایران تبدیل شده است. یک روز یک دستگاه یک پلتفرم را فیلتر می کند و روز دیگر ده ها و صدها فیلترشکن در بین ایرانیانی که از همان پلتفرم فیلتر شده استفاده می کنند محبوب می شود. اتفاقی که شاید یکی از نتایج آن باشد، حضور ایرانی ها در صدر فهرست استفاده از نرم افزارهای ناامن تلفن همراه است. این بار بحث فیلترشکن ها به یکی از سوژه های داغ رسانه ها و فضای مجازی تبدیل شده است، این بار موضوع مهاجرت یا سفر دانش در دل یکی دیگر از بزرگواران ایرانی است.
همه اینها در شرایطی اتفاق افتاد که از اواسط دولت دوم حسن روحانی، سیاست برخی نهادها از جمله شورای عالی فضای مجازی به مسدودسازی فیلترشکن ها تغییر کرد. سیاستی که شناخته شده و بر اساس گزارش های میدانی است، در دوره ابراهیم رئیسی با جدیت بسیار بیشتری اجرا شد، چرا که کمتر روزی است که ایرانی ها از عملکرد فیلترهای خود، چه رایگان و چه اشتراکی، گلایه نداشته باشند. عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات دولت سیزدهم اخیرا در پاسخ به یکی از کاربران اینستاگرامی که استفاده از او برای ایرانیان دردسرساز شده است، مسدودسازی فیلترشکن ها را در اختیار این وزارتخانه قرار نداده است. پاسخ مشابهی از سوی محمدجواد آذری جهرمی در دوران تصدی وزارت ارتباطات داده شد اما هیچگاه مشخص نشد چه نهادی مسئول مسدودسازی فیلترشکن ها بوده و چرا پاسخی به نارضایتی ایرانی ها نداده است.
اولین اقدام؛ سفری مبتنی بر دانش برای ساخت فیلترشکن
این بار ماجرای فیلترشکن ها مربوط به مهاجرت یا سفر یک آقازاده بود. چند روز پیش در حالی که حامیان دولت سیزدهم مشغول عملیات رسانه ای در خصوص اظهارات ابراهیم رئیسی در خصوص مخالفت وی با مهاجرت فرزندان سران جمهوری اسلامی بودند، اخباری مبنی بر مهاجرت فرزند انسیه منتشر شد. خزعلی، معاون زنان رئیسی. همه چیز در حد حدس و گمان و راستی آزمایی اطلاعات اعلام شده در شبکه های اجتماعی بود که معاون زن دولت سیزدهم در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی توئیتر موضوع خروج پسرش از ایران را تایید کرد اما گفت که خروج پسرش از ایران از ایران یک «سفر دانش بنیان» بود که بر اساس اطلاعاتی که حمیدرضا رضازاده در صفحات مجازی خود ارائه کرده، در کانادا زندگی می کند و در «betternet» کار می کند. نام این شرکت با مشکل فیلترینگ در ایران گره خورده است چرا که یکی از خدمات ارائه شده توسط این شرکت ارائه فیلتر شکن می باشد.
فیلترشکن این شرکت توسط سازمان های فعال در زمینه آزادی اینترنت به کاربران توصیه شده بود، اما با انتشار خبری مبنی بر فعالیت فرزند یکی از مقامات عالی رتبه ایران در این شرکت، این موسسات در بیانیه ای از این شرکت انصراف دادند. معرفی این فیلتر شکن، از بررسی چندین و به عنوان فعالیت این شرکت گزارش شد. اعلام فعالیت یک مدیر ایرانی در یک شرکت ارائه دهنده خدمات مرتبط با آزادی اینترنت، کاربران شبکه های اجتماعی را بر آن داشت تا اظهارات وزیر اسبق ارتباطات ایران را مورد بررسی دقیق قرار دهند. جملاتی که در یک جمله خلاصه شد: فروش ضد فیلتر توسط نهادهای خاص.
عمل دوم؛ فیلترهای داخلی، داخلی فروش ضد فیلتر
صبح 15 مرداد 98 مجلس دهم در حال برگزاری است و خبری از دست پر نیست. علی اصغر یوسف نژاد، عضو هیأت رئیسه مجلس با اعلام اینکه سوالی از محمدجواد آذری جهرمی دریافت شده است، گفت: علت عدم رعایت تعهدات قانونی در خصوص ساماندهی فیلترشکن ها از سوی وزارت ارتباطات. سوال نویسنده نصرالله پژمان فر. نماینده جبهه پایداری در مجلس. حدود یک ماه پس از آن روز، آذری جهرمی در جلسه علنی ۲۰ شهریور همان سال مجلس حاضر شد و اظهاراتی را مطرح کرد که همچنان یکی از مهم ترین سرنخ ها برای ردیابی افراد پشت فروش فیلترشکن در ایران است: «امروز. فیلترشکن های کشور خرید و فروش آسانی دارند و هیچ ملاقاتی با این کسب و کار صورت نگرفته است و بک انت کاملا مشخص است مگر اینکه بتوان متوجه شد چه کسانی پشت کار فیلترشکنی هستند. در قانون کشور وجود ندارد که فروش فیلترشکن جرم است، امروز کسب و کار چند صد میلیاردی در زمینه خرید و فروش فیلترشکن وجود دارد، اما هیچکس جلوی این اقدام را نمی گیرد، اما به وزارت ارتباطات می گویند فیلتر شکن. شکن ها بسته می شوند
این ادعاها از آن جهت قابل توجه است که فیلترشکن در ایران قبل و بعد از آن روز فروخته می شود و درگاه پرداخت آنها ریالی است. کاربران با ورود به سایت این فیلترشکن ها که تعدادشان زیاد است، به راحتی می توانند فیلترشکن تهیه کنند و از پلتفرم ها و سایت هایی که به دستور قوه قضائیه یا کارگروه تعیین مصادیق کیفری و سایر نهادهای مرتبط فیلتر شده اند استفاده کنند. جالب اینجاست که اکثر سایت های فروش که فیلتر شکن می کنند فیلتر نیستند. همزمان و با افزایش فشارها بر وزارت ارتباطات، زمزمه هایی مبنی بر تهیه فهرستی از شرکت های متخلف فیلتر فروش زیر نظر آذری جهرمی توسط وزارت ارتباطات منتشر شد.
عمل سوم؛ لیست کجاست
بر اساس اخبار به دست آمده از شبکه شرق، وزارت ارتباطات آذربایجان جهرمی فهرستی از 28 شرکتی که به صورت آزاد در ایران به فروش فیلترشکن مشغول بوده اند، تهیه و برای بررسی به مراجع قضایی زیر نظر ابراهیم رئیسی ارائه کرده است. بررسی ها نشان می دهد که این 28 شرکت عمدتاً ارتباطات مشخصی دارند و هرگز نمی توانند جزو شرکت های مستقل فعال در زمینه آزادی اینترنت باشند. اینکه چگونه این شرکت ها در زمان هایی که سیاست فیلتر و مسدود شده بود، ضد فیلتر می فروختند جای سوال دارد. فواید چند صد میلیاردی از یک سو و بلایی که نرم افزارهایی مانند «تلگرام طلایی» بر سر ایرانیان آورده از سوی دیگر از جنبه های این اتفاق است. همچنین اکنون این سوال مطرح می شود که لیست ارائه شده توسط وزارت ارتباطات دولت دوازدهم کجاست؟ ابراهیم رئیسی از قوه قضائیه به قوه مجریه رفته است اما خبری از برخورد با این بنگاه ها و روشن شدن ارتباط آنها نیست. نکته اینجاست که خواسته امروز این نیست که با فیلترشکن ها برخورد کنیم و آنها را بیشتر مسدود کنیم، بحث استفاده امن کاربران از فضای مجازی و اینترنت است. شرکت های فیلتر شکن با اتصالات ویژه به طور طبیعی قادر به تامین این امنیت نخواهند بود اما مشخص است که خبری از همکاری با آنها نیست.