حمله مافیای فیلتر شکن

نماینده مردم اردبیل، نیر، نمین و سرعین در مجلس یازدهم نیز گفت: تصمیم شما مبنی بر واریز 50 هزار میلیارد تومان از جیب مردم به حساب فیلترینگ کاسبان در شرایط فعلی اقتصادی با ادامه چه منطقی است. سیاست های شکست خورده در حوزه اینترنت؟ ?
وی افزود: به یاد داشته باشید که مردم صرفا برای تفریح ​​در بسترهای جهانی حضور ندارند، بلکه شبکه های اجتماعی مبنای فعالیت های اقتصادی و ابزار پژوهشی هزاران دانش آموز کشور است. پس چرا مردم باید ماهانه هزاران میلیارد تومان برای دسترسی به تریبون هایی که وکلا و مسئولان صحبت می کنند هزینه کنند؟
نایب رئیس کمیسیون سازندگی مجلس یازدهم در پایان خاطرنشان کرد: آیا این درست است که مردم برای شنیدن حرف های مسئولان نیاز به فیلترشکن دارند و باید برای آن هزینه های هنگفتی متحمل شوند؟
نمایندگان چندین بار اعتراض کردند
این البته اولین بار نیست که یکی از نمایندگان مجلس صریحاً درباره مشکل فیلترشکن ها و کسب و کار آنها در ایران صحبت می کند و بارها بحث مافیای فیلترشکن در کشور مطرح شده است.
جلال رشیدی کوچی، نماینده حفاظت از فضای مجازی و محدودیت شبکه‌های اجتماعی پیش از این گفته بود: «با فیلتر کردن فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، بازار سودآوری برای فروش ضد فیلتر ایجاد می‌کنیم. متأسفانه اکنون چنین بازار حیله ای در حال شکل گیری است و صحبت از اعداد بالای 40 هزار میلیارد و 50 هزار میلیارد تومان در نتیجه فروش فیلترشکن است. “یک بازار بدون نظارت.”
در بحبوحه اعتراضات پاییز گذشته بود که وزیر کشور از محدودیت فضای مجازی و فیلتر شدن برخی شبکه های اجتماعی خارجی خبر داد. اگرچه پیش از آن کاربران فضای مجازی با تلاش های نفس گیر توانستند برخی نمایندگان مجلس را با نیازهای امروز جامعه همسو کنند تا مجلس زیر بار طرح محدودکننده «حفاظت از فضای مجازی» نیفتد. و در نهایت پس از کش و قوس های فراوان، تصمیم گیری در مورد آن به شورای عالی رسید. فضای مجازی را رها کنید. اما با شروع اتفاقات سال گذشته و اعمال فیلترینگ فضای مجازی، برخی نمایندگان از جمله نوری کزالجه، رشیدی کوچی و معین الدین سعیدی اعلام کردند که برخی از مفاد طرح پدافند سایبری عملاً توسط شورای عالی فضای مجازی اجرا شده است، طرحی که رشیدی کوچی آن را «تولد نوعی دیکتاتوری در فضای مجازی» نامیده است. وزیر کشور و وزیر ارتباطات قول داده بودند که انتظار می‌رفت این محدودیت‌ها پس از خاموش شدن اعتراض‌ها کاهش یابد، اما به نظر می‌رسد برخی جریان‌ها مانعی جدی برای رفع فیلتر فضای مجازی باشد.
معامله گران فیلتر مشغول هستند
29 اردیبهشت امسال آمار جدید فروش فیلترشکن در ایران توسط یکی از نمایندگان مجلس 50 هزار میلیارد تومان در سال اعلام شد. محمدحسن آصفری، عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس، آنها را «فیلترسازان حرفه ای» خواند و البته از وضعیت متروکه فضای مجازی انتقاد کرد. وی گفت: این گردش مالی در حالی اتفاق می افتد که بدون توجه به صحت ادعاهایش یک ریال مالیات هم پرداخت نمی کنند، اما موضوع مهمی مربوط به شکایات این نماینده مجلس است. «آیا وزیر ارتباطات می‌داند فیلترشکن‌ها را چه کسانی می‌فروشند و به کجا وصل می‌شوند؟» تا همین چند ماه پیش، بیشتر معاملات خرید و فروش گوشی‌های موبایل مربوط به فروش و تعمیر آن‌ها و گاهی نصب آن‌ها بود. نرم افزارهای کاربردی، اما اکنون پس از فیلتر شبکه های اجتماعی، خرید و فروش فیلتر شکنی بخشی از معاملات روزانه این آرکیدها را تشکیل می دهد. اما این موضوع چقدر جیب بازاریاب ها را پر کرده است و مهمتر از آن چه کسانی هستند؟ پیش از اظهار نظر محمدحسن آصفری درباره گردش مالی 50 هزار میلیارد تومانی فیلترشکن ها در ایران، گمانه زنی های دیگری نیز مطرح می شد. اگرچه این نماینده مجلس در مورد نحوه محاسبه و رسیدن به این آمار چیزی نگفته است، اما روزنامه همشهری چندی پیش نوشت: «اگر فرض کنیم تنها ۲۰ درصد از کاربران پلتفرم های فیلتر شده از VPN پولی استفاده می کنند، این رقم معادل ۵۴۰ میلیارد است. تومان در ماه. می رسیم.” این فرض با در نظر گرفتن 45 میلیون کاربر توییتر، تلگرام و اینستاگرام در ایران به دست می آید که کمی خوش بینانه به نظر می رسد. زیرا حداقل 25 میلیون کاربر اینستاگرام قبل از فیلترینگ در ایران بودند که طبق آمار در رتبه هفتم در بین کشورهایی که از این اپلیکیشن استفاده می کنند. اگر صحت گمانه زنی های این روزنامه را بپذیریم، گردش مالی سالانه تجار VPN در ایران نزدیک به 6.5 هزار میلیارد تومان است.
آگاهی از گردش مالی در بازارهای غیررسمی همیشه با حدس و گمان همراه است. اگرچه در این شرایط می توان شرایط موجود را استنباط کرد و با ضرب و تقسیم عادی به ارقامی رسید. به عنوان مثال، یکی از اعضای هیئت مدیره اتحادیه مهندسین کامپیوتر مدعی شد که «گزارش‌ها حاکی از آن است که دامنه تقاضای کاربران ایرانی برای دریافت فیلترشکن، یک رکود تاریخی را به ثبت رسانده است و این تقاضا حتی پس از آن نیز تجربه نشده است. علاوه بر این سعید نقوی از افزایش 3000 درصدی تقاضا برای خرید VPN خبر داد و اعلام کرد که فیلترشکن ها بین 280 تا 300 هزار تومان فروخته می شود و در بسیاری از مواقع فیلترشکن ها جوابگوی نیاز فعالان اقتصادی نیست. می‌گوید حدود 15 تا 20 درصد کاربران از VPN رایگان استفاده نمی‌کنند، البته سودآوری فروش VPN در ایران به سال‌های اخیر محدود نمی‌شود، ایسنا در سال 92 گزارشی منتشر کرد که درآمد حاصل از فروش فیلترشکن را منتشر کرد. در ایران حدود 100 میلیارد تومان است.
تجارتی که ورشکست نمی شود
به نظر نمی رسد که طرح های جرم انگاری فروش ضد فیلترها باعث کاهش کسب و کار او شده باشد. اگرچه این مشکل مربوط به ماه های اخیر نیست و سابقه طولانی دارد. در سپتامبر 2018، محمدجواد آذریجهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات وقت، در جلسه علنی مجلس درباره وجود مافیای ضد فیلتر و تجارت صدها میلیاردی ضد فیلتر صحبت کرد. در آبان ماه همان سال معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از اجرای طرح دسترسی بدون فیلتر به اینترنت با استفاده از «وی پی ان قانونی» برای اقشار مختلف جامعه خبر داد. در همین راستا اعلام شد که «کارگروه شناسایی مصادیق محتوای مجرمانه» مسئولیت اجرای این طرح را برعهده دارد، ضمن اینکه این نهاد خود وظیفه نظارت بر اینترنت در ایران را بر عهده دارد. داده های وب سایت Statista نشان می دهد که بازار VPN در جهان در سال های اخیر به طور مداوم در حال گسترش بوده است. در حالی که ارزش بازار خرید و فروش VPN در جهان در سال 2019 حدود 25.4 میلیارد دلار بود، تا سال 2027 ارزش این بازار به حدود 75.6 میلیارد دلار خواهد رسید. برای درک بهتر این عدد باید بدانیم که اگر میانگین فروش نفت در کانال را 70 دلار محاسبه کنیم و تحریم نفتی وجود نداشته باشد، درآمد ایران از فروش نفت تنها 60 میلیارد دلار در سال خواهد بود!
چند درصد از مردم ایران فیلترشکن دارند؟
آمار برای پاسخ به این سوال کار آسانی نیست. در میانه اظهارات مسئولان می توان به اعدادی رسید. به عنوان مثال، غلامرضا نوری قزلجه، نماینده مجلس گفت که نزدیک به 80 درصد ایرانیان فایروال و VPN روی گوشی خود نصب کرده اند، در حالی که این رقم در کشورهای اتحادیه اروپا کمتر از 10 درصد است. البته این آمار با گمانه زنی های بین المللی همخوانی دارد.
زیرا بررسی آمار و نمودارهای ارائه شده در سایت «Cloud Flair» که یکی از بزرگترین شبکه های تحویل محتوا در جهان است، نشان می دهد که میزان استفاده از VPN توسط کاربران ایرانی بسیار بالاست. طبق آمار این سایت، استفاده از ابزارهای ضد فیلتر و VPN از زمان شروع محدودیت ها و فیلترینگ اینترنت افزایش چشمگیری داشته است. بر این اساس در حال حاضر 2.89 درصد از کاربران ایرانی از طریق VPN به اینترنت بین المللی دسترسی دارند.