در میان همسران روسای جمهور ایران، او شاید تنها زنی است که مستقیماً درگیر مسائل سیاسی رسمی بوده است. دیگر رؤسای دولت های زن در ایران چنین نقشی در امور سیاسی و اجتماعی و یا حداقل در افکار عمومی نداشته اند.
با حضور ابراهیم رئیسی به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری نام جمیله علم الهادی بیش از پیش بر سر زبان ها افتاده است. «علم الهادی» نام ناشناخته ای برای مردم ایران نبود، اما نام جمیله علم الهادی زمانی بر سر زبان ها افتاد که ابراهیم رئیسی اعلام آمادگی کرد در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۵ با حسن روحانی رقابت کند.
در آن زمان نام بزرگ ترین صبیه، سید احمد علم الهادی، نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی و امام جمعه، گزارشگر خبر مشهد، به دلیل ارتباط فامیلی بر سر زبان ها افتاد. اما نقش او به عنوان یک فعال سیاسی پس از به دست گرفتن ریاست جمهوری توسط همسرش شکل گرفت.
جمیله علم الهادی دکترای خود را در رشته فلسفه تعلیم و تربیت در سال 1380 از دانشگاه تربیت مدرس دریافت کرد و از اعضای هیات علمی گروه رهبری آموزشی و توسعه آموزشی دانشگاه شهید بهشتی و دارای عنوان علمی دانشیار است. او از یک خانواده سنتی می آید اما به نظر می رسد که می خواهد نقشی را در صحنه عمومی بازی کند که بیشتر از یک دختر یا همسر باشد.
در میان همسران روسای جمهور ایران، او شاید تنها زنی است که مستقیماً درگیر مسائل سیاسی رسمی بوده است. اگرچه عفت مرعشی همسر هاشمی رفسنجانی سعی کرد قبل از او به عنوان همسر رئیس جمهور ایفای نقش کند، اما عفت مرعشی نقش غیررسمی تری در عرصه سیاسی ایران داشت و وارد روابط رسمی و ملاقات رسمی با دیگر مقامات نشد. دیگر رؤسای دولت های زن در ایران چنین نقشی در امور سیاسی و اجتماعی و یا حداقل در افکار عمومی نداشته اند. همسر سیدمحمد خاتمی، رئیس دولت هفتم و هشتم که مدرن ترین رئیس جمهور ایران نیز به شمار می رفت، نه تنها فعالیت سیاسی و عمومی رسمی و غیر رسمی نداشت، بلکه هرگز در انظار عمومی ظاهر نشد. تنها چند عکس بی کیفیت از همسر محمود احمدی نژاد وجود دارد و همسر حسن روحانی تاکنون دیده نشده است.
اما گویا جمیله علم الهادی می خواهد معنای دیگری به این نقش بدهد.
جمیله علم‌هادی در این مدت تلاش می‌کرد پا به عرصه‌ای بگذارد که دیگر همسران روسای جمهور رسما وارد آن نشدند. او با رسانه های خارجی مصاحبه می کند، همایش زنان «تأثیرگذار» را با حضور همسران مقامات و فعالان زن از کشورهای دیگر برگزار می کند، در مورد مسائل سیاسی و امور جاری کشور سخنرانی می کند، اظهار نظر می کند، با همسران این کشور دیدارهای رسمی دارد. مقامات سایر کشورها، و به گزارش اخبار غیررسمی برای کارمندان دولت تاثیر دارد. وی حتی در مورد مسائل جنجالی مانند حجاب و پرونده مرحوم مهسا امینی اظهار نظر کرد و گفت: این پرونده فقط برای ارعاب و ارعاب آمریکاست.
او در بهمن ماه سال گذشته میزبان «کنگره بین المللی زنان تأثیرگذار» بود و این کنفرانس او را به عنوان «بانوی اول» نامگذاری کرد. با این حال او معتقد است که عنوان «بانوی اول» برای همسر ولی فقیه اختصاص دارد.
این کنفرانس با انتقادات زیادی روبرو شد. به گفته دبیر علمی این کنگره، فاطمه حکیرسادات، مبلغ 20 هزار یورو به هر یک از برگزیدگان اهدا شد. هزینه های گران قیمت و جوایز این مراسم موجی از انتقاد و نارضایتی را متوجه همسر رئیس جمهور کرد. بسیاری از رسانه ها هدف از برگزاری این کنفرانس و اثربخشی آن را زیر سوال بردند و خواستار توضیح در مورد میزان هزینه ها و بودجه آن شدند. آنها در مورد معیارها و منابع مالی سوال کردند، اما تاکنون هیچ یک از مسئولان و هیچ یک از برگزار کنندگان این رویداد پاسخی نداده اند.
در روزهای اخیر نام جمیله علم الهادی دوباره خبرساز شد. وی با شهناز ابراهیم همسر رئیس جمهور عراق دیداری رسمی داشت و عکس های منتشر شده از آنها حاکی از دیداری دیپلماتیک بود. مثل ملاقات با مقامات رسمی کشورهایی با همین آداب و رسوم! هر چند تا این لحظه خبری از گفتگوی آنها در دست نیست اما دیدار رسمی دو همسر رئیس جمهور با اخبار فراوان و انتقادات بیشتری همراه بود.
گویا جمیله علم الهادی می خواهد از پوسته زن و دختر بیرون بیاید. او می خواهد برای خود به عنوان بانوی اول کشورهای دیگر نقشی ایجاد کند تا اولین همسر رئیس جمهور باشد که در عرصه سیاسی و بین المللی ایران نقش آفرینی کند. در قانون اساسی ایران هیچ نقش رسمی برای همسر رئیس دولت وجود ندارد، هیچ منبع مالی، ردیف بودجه و شرح وظایفی برای ایفای نقش وی در نظر گرفته نشده است و اصولاً او قانوناً نمی تواند در مورد مسائل و موضوعات مختلف اظهار نظر کند. به‌عنوان همسر رئیس‌جمهور یا ملاقات‌های رسمی، اما علی‌رغم خلأهای قانونی، خانم علم الهادی می‌خواهد حضور پررنگ‌تری داشته باشد و با عنوان رسمی همسر رئیس‌جمهور در امور بین‌المللی و سیاست داخلی دخالت کند.
بسیاری دیگر او را سرپرست برخی وزارتخانه ها می دانند و بسیاری دیگر معتقدند که او نمی تواند به عنوان یک مقام رسمی ملاقات کند و اظهار نظر کند.
اما به نظر می رسد در آینده اخبار و اظهارات بیشتری از جمیله علم الهادی شنیده شود و فعالیت های رسمی وی ابعاد دیگری به خود بگیرد. اما این فعالیت ها انتقادات زیادی را به همراه خواهد داشت.
اما صرف نظر از درستی یا نادرستی اظهارات و فعالیت‌های جمیله علم الهادی، به نظر می‌رسد که او مایل است خطی را که دیگر همسران سران کشورها نتوانسته‌اند یا نخواهند انجام دهند، ادامه دهد. افزایش نقش همسر ارشدترین مدیران دولتی می تواند فواید و آثار مثبت بسیاری داشته باشد. نقش این زنان می تواند کلیدی و مکمل باشد. اختصاص بودجه و رسمی شدن چنین عنوانی از سوی همسر یکی از اصولگراترین دولت های ایران خط شکنی مثبت تلقی می شود. دفتر همسر رئیس جمهور می تواند نقشی را ایفا کند که دولت نمی تواند آن را ایفا کند. او می تواند در کمپین های خیریه و فعالیت های اجتماعی، در کنفرانس های بین المللی ایفای نقش کند و حتی به نوشتن طومار یا ارتباط با رئیس جمهور کمک کند یا حتی با ارتباطات خود برخی مشکلات دیپلماسی را حل کند، مانند عفت مرعشی.
پس زمینه بانوی اول
اصطلاح “بانوی اول” یک اصطلاح آمریکایی است که برای همسر رئیس جمهور ایالات متحده استفاده می شود. در اوایل تأسیس جمهوری در آمریکا چنین عنوانی برای همسر رئیس دولت وجود نداشت و بیشتر آنها ترجیح می دادند او را «خانم یا همسر رئیس جمهور» خطاب کنند. مارتا واشنگتن، همسر جورج واشنگتن، اولین رئیس جمهور ایالات متحده، اغلب به عنوان خانم واشنگتن شناخته می شود.
اما از دهه 1990، نقش بانوی اول به طور قابل توجهی تغییر کرد. این تغییرات شامل مشارکت آنها در مبارزات سیاسی، مدیریت امور داخلی کاخ سفید، فعالیت های اجتماعی و همراهی با رئیس جمهور است. علاوه بر این، در طول سال ها، همسران روسای جمهور نفوذ زیادی در بسیاری از بخش ها داشته اند. از مد گرفته تا افکار عمومی و حمایت از توانمندسازی زنان توانسته اند نقش آفرینی کنند.
در قوانین ایالات متحده، دفتر بانوی اول شعبه ای از دفتر اجرایی رئیس جمهور در نظر گرفته می شود و مقاماتی مانند رئیس دفتر، معاون مطبوعاتی و معاون امور عمومی کاخ سفید در آن کار می کنند. قانون بودجه ای را برای دفتر بانوی اول با شرح وظایف خاص در نظر گرفته است. او می داند کجا و بر چه اساسی باید موضع بگیرد یا در چه مسائلی می تواند با عنوان رسمی بانوی اول اقدام کند.
پس از آمریکا، کشورهای دیگری مانند فرانسه، اسپانیا، پرتغال، کرواسی، جمهوری چک، لهستان، روسیه، شوروی، اوکراین، ارمنستان، هند، اندونزی، ژاپن، پاکستان، فیلیپین، ویتنام و … هستند. نقش همسر رئیس دولت هر کدام بودجه و شرح وظایفی را برای این زنان در نظر گرفتند.