روز جدید در روزهایی که دلار هر بار به بالاترین حد خود می‌رسد، متغیر پولی دیگری نیز در سکوت خبری رکورد می‌زند. متغیری که ارتباط مستقیمی با معیشت دارد و به نظر می رسد در صورت عدم اجرای سیاست های کارشناسی باز هم خط فقر را از 18 میلیون تومان جابه جا کند. بر اساس آمار طی 9 سال گذشته حجم نقدینگی بیش از 700 درصد افزایش یافته است.
این بدان معناست که نرخ رشد تورم به همان میزان افزایش یافته است. البته به عقیده بسیاری از کارشناسان اقتصادی، نقدینگی نه تنها عامل اصلی تورم در ایران است، بلکه می توان آن را متغیر بسیار تاثیرگذار در تورم دانست.
بر اساس برخی نظریه های پول، در شرایطی که حجم فعالیت های اقتصادی و سرعت گردش پول ثابت می ماند، ممکن است بین افزایش نقدینگی و تورم رابطه مستقیم وجود داشته باشد. در شرایطی که سرعت گردش نقدینگی به دلیل افزایش سهم شبه پول در سالهای اخیر کاهش یافته، اثر مستقیم افزایش نقدینگی بر تورم کاهش یافته است که به معنای تغییر نسبت بین تورم نیست. و افزایش نقدینگی بلکه وقفه آنها در سالهای اخیر به دلیل تغییر مولفه های رشد است، این نقدینگی است که به دلیل تغییر نرخ سود واقعی سپرده ها اتفاق افتاده است.
به هر حال، اکنون آخرین آمار رسمی از جزئیات حجم نقدینگی و متغیرهای پولی حکایت از رشد 37.8 درصدی حجم نقدینگی در سال منتهی به مرداد دارد. این در حالی است که حجم نقدینگی در کانال 5000 هزار میلیارد تومانی قرار دارد. آن طور که جزئیات آمارهای اقتصادی بانک مرکزی نشان می دهد، در مرداد ماه امسال حجم نقدینگی به بیش از 5 میلیون و 401 هزار میلیارد تومان رسید؛ رقمی که نرخ رشد 37.8 درصدی را در دوازده ماه منتهی به این ماه نشان می دهد.
از سوی دیگر تغییرات پنج ماهه اول سال نیز افزایش 11.3 درصدی رشد نقدینگی را نشان می دهد. در این میان، نکته قابل تامل روند افزایشی این شاخص مهم پولی در سال های اخیر است، به طوری که در مرداد ماه 1392 (ابتدای دولت یازدهم حسن روحانی)، حجم نقدینگی 640 هزار میلیارد تومان بوده و سپس با یک افزایش چشمگیر به 4 هزار و 68 هزار میلیارد تومان رسید، در شهریور 1400 رسید که بعدها با شروع دولت سیزدهم این روند با شیب اندکی همراه شد و اکنون در پایان مرداد ماه سال جاری به آن رسیده است. بیش از 5,401,000 میلیارد تومان که نشان دهنده افزایش بیش از 743 درصدی است.
چه نسبتی از نقدینگی پول نقد و شبه پول است؟
بررسی مولفه های این حجم نقدینگی – یعنی پول و شبه پول – نشان می دهد که در پنجمین ماه سال سهم پول از نقدینگی 5401 همت بیش از 1200 هزار میلیارد تومان بوده که حدودا 89 هزار میلیارد تومان به صورت اسکناس بوده و صندوق در دست مردم است و بیش از یک میلیون و 100 هزار میلیارد تومان نیز به صورت سپرده عمدی است.
بد نیست بدانید سپرده چکی یک حساب نزد بانک است که معمولاً سودی به آن تعلق نمی گیرد و مشتری در هر زمانی می تواند با سپردن چک به اشخاص دیگر از آن برداشت کند. به سپرده های عمد، سپرده اعتباری جاری نیز گفته می شود. بر این اساس حجم پول در سال منتهی به مرداد 1401 55.6 درصد افزایش داشته است به عبارت دیگر حجم پول از 781 هزار میلیارد تومان در مرداد ماه سال گذشته به حدود 1216 هزار میلیارد تومان در مرداد ماه امسال رسیده است.
اما سهم «شبه پول» در حجم نقدینگی چقدر است؟
بررسی ها نشان می دهد که شبه پول در پنجمین ماه سال با رشد یک ساله 33.3 درصدی همراه بوده و به بیش از 4 میلیون و 185 هزار میلیارد تومان رسیده است.
ضمناً زیر مجموعه پول شبه مانند سپرده اعتباری قرض الحسنه پس انداز، سپرده کوتاه مدت، سپرده یکساله و سپرده دو ساله است. به عنوان نمونه در مرداد ماه امسال بیش از یک میلیون و 143 هزار میلیارد تومان به عنوان سپرده یک ساله در بانک ها وجود دارد.
تغییرات نه ساله؛ پایه پولی هفت برابر شد
نگاهی به بخشی دیگر از آمار متغیرهای پولی مردادماه نشان دهنده رشد قابل توجه پایه پولی طی 9 سال گذشته است، به طوری که پایه پولی در مرداد 1392 و در پایان تابستان سال گذشته در سطح 96.3 هزار میلیارد تومان بوده است. پایان دولت روحانی) به رقم 519 هزار میلیارد تومان رسید. این روند صعودی در مرداد ماه امسال با رشد یک ساله 30.3 درصدی به بیش از 672 هزار میلیارد تومان رسید.
افزایش تورم خدمات در سال جاری
ردپای افزایش نقدینگی نه تنها در بحث های غیررسمی، بلکه در آمارهای رسمی هم اکنون قابل مشاهده است. بر اساس آمارها، تورم نه تنها در بخش مواد غذایی، بلکه در بخش خدمات نیز افزایش قابل توجهی را نشان می دهد که ارتباطی با افزایش نقدینگی در سال های اخیر ندارد.
بر اساس آمار، شاخص بهای تولیدکننده در بخش‌های خدماتی تابستان امسال نسبت به فصل قبل 16.2 درصد و نسبت به فصل مشابه سال قبل 56.1 درصد و در چهار فصل منتهی به فصل جاری نسبت به مدت مشابه قبل 49.7 درصد بوده است. سال او افزایش یافته است.
بر اساس گزارش اخیر مرکز آمار ایران با عنوان «شاخص قیمت تولیدکننده در بخش‌های خدماتی – فصل تابستان 1401 (بر اساس سال پایه 1394)» آمده است که در تابستان سال جاری میزان تغییر شاخص تولیدکننده قیمت در بخش خدمات نسبت به فصل قبل (تورم فصلی) 16 است که 2 درصد است که نسبت به همین اطلاعات در فصل قبل (13.8 درصد)، 2.4 واحد درصد افزایش داشته است.
خدمات “اقامت و غذا” در بالا و “ارتباطات و اطلاعات” در پایین قرار دارند.
به عبارت دیگر میانگین قیمت دریافتی شرکت های خدمات رسان برای تولید خدمات خود در کشور در فصل تابستان 1401 نسبت به فصل قبل 16.2 درصد افزایش داشته است.
در این فصل تورم فصلی در گروه «اقامتگاه و خدمات پذیرایی» با 30.7 درصد بیشترین و در گروه «اطلاعات و ارتباطات» با 4.8 درصد کمترین تورم فصلی بوده است.
همچنین درصد تغییر شاخص بهای تولیدکننده در بخش‌های خدماتی نسبت به فصل مشابه سال گذشته (تورم نقطه‌ای) تابستان امسال 56.1 درصد بوده که نسبت به همین اطلاعات در فصل قبل 6.7 واحد درصد است. فصل (49.4%).
به عبارت دیگر میانگین قیمت دریافتی شرکت های خدمات رسان برای تولید خدمات خود در کشور در فصل تابستان 1401 نسبت به فصل مشابه سال قبل 56.1 درصد افزایش داشته است. در این فصل بیشترین تورم نقطه به نقطه با 117.1 درصد در گروه «اقامتگاه و خدمات پذیرایی» و کمترین – با 25.8 درصد – در گروه «اطلاعات و ارتباطات» است.
در فصل تابستان 1401 درصد تغییر شاخص بهای تولیدکننده در بخش‌های خدماتی در چهار فصل منتهی به تابستان امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل 49.7 درصد بوده که نسبت به همین اطلاعات در فصل قبل (47.3 درصد)، 2.4 درصد واحد افزایش یافته است.
به عبارت دیگر، متوسط قیمت دریافتی ارائه‌دهندگان خدمات برای تولید خدمات خود در کشور در چهار فصل منتهی به تابستان 1401 نسبت به مدت مشابه سال قبل 49.7 درصد افزایش داشته است.
در این فصل بیشترین تورم سالانه با 96.4 درصد در گروه «اقامتگاه و خدمات پذیرایی» و کمترین تورم سالانه با 25.5 درصد در گروه «اطلاعات و ارتباطات» است.