روز جدید ج: یکی از مشکلاتی که عمدتاً در ایران مشکل ساز است، این است که ما همیشه زبان تهدید را به سمت کشورهای دیگر می بریم. این بدان معناست که حتی اگر فکر کنیم بین ما و کشور دیگری مشکلی وجود دارد، بلافاصله در موقعیت تهدید قرار می گیریم
«ترکیه بزرگ» اصطلاحی است که مدتی است در سخنرانی های الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان سر و صدا در شبکه های اجتماعی به پا کرده و بسیاری از تحلیل گران را به خود مشغول کرده است. به ویژه اینکه پس از حمله به لاچین، رئیس جمهور آذربایجان بار دیگر در سخنان خود به این موضوع اشاره کرد و تصرف لاچین را اولین گام در راه این هدف معرفی کرد.
اما داستان از کجا شروع شد؟
; اواسط ماه گذشته درگیری شدیدی بین نیروهای نظامی ارمنستان و جمهوری آذربایجان در منطقه قره باغ رخ داد که منجر به کشته شدن یک سرباز و زخمی شدن تعدادی از نیروهای ارمنی شد. پس از این رویداد، دولت آذربایجان در بیانیه ای اعلام کرد که طی عملیاتی به نام «انتقام» در برابر «فعالیت های تروریستی گروه های مسلح غیرقانونی ارمنی در خاک آذربایجان» چندین مواضع استراتژیک اتخاذ کرده است.
از سوی دیگر، نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان، نشست اضطراری شورای امنیت این کشور را فراخواند و ایروان با انتشار بیانیه ای از جامعه جهانی خواست تا به توقف «اقدامات تهاجمی» آذربایجان کمک کند. اتحادیه اروپا بی پاسخ نماند و جوزپ بورل، سخنگوی سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه ای گفت: «لازم است تنش ها کاهش یابد، آتش بس کاملاً رعایت شود و به میز مذاکره بازگشت تا راه حل هایی از طریق مذاکره جستجو شود. “
پس از آن تا امروز هر دو طرف یکدیگر را به نقض آتش بس متهم می کردند. طرف آذربایجانی مدعی شد که نیروهای ارمنی در لاچین که تحت کنترل نیروهای حافظ صلح روسیه بودند به سمت نیروهای آذربایجان شلیک کردند و مقامات ارمنستان نیز مدعی شدند که نیروهای آذربایجان آغازگر این حادثه و درگیری نظامی بوده اند. اما علاوه بر اینها، به عقیده برخی، مجموع تحرکات اخیر دولت آذربایجان و نزدیکی آنها با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، کاملا قابل تامل است.
اختلافات ایران و آذربایجان عمدتاً به دلیل درگیری است
رویارویی ایران با آذربایجان و ترکیه در ارمنستان در همین راستا افشار سلیمانی سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان در گفتگو با فرارو گفت: پس از پایان درگیری های نظامی در سال 2000، شهر لاچین تحت کنترل بود. کنترل نیروهای حافظ صلح روسیه در این مدت با میانجیگری مسکو توافقاتی صورت گرفت و با توجه به اینکه روسیه نمی خواست از منطقه خارج شود پیشنهاد داد و طرفین پذیرفتند. با این حال، همانطور که می دانید، منطقه قفقاز جنوبی حیاط خلوت روسیه است و از سرمایه گذاری های اقتصادی و نظامی در آنجا سود می برد».
وی ادامه داد: بر اساس این قرارداد قرار بود آذربایجانی ها در چند سال آینده دوباره لاچین را در دست بگیرند اما جنگ روسیه و اوکراین و شرایط نابسامان مسکو در این جنگ باعث شد تا روسیه تمام توجه خود را به اوکراین معطوف کند. و همین مشکل باعث شد آذربایجان زودتر از موعد وارد لاچین شود. البته این به معنای مخالفت روسیه با حضور آذربایجان نیست، اما پوتین با توجه به شرایط موجود ترجیح داد عقب نشینی کند.
این دیپلمات سابق تصریح کرد: بر همین اساس نیروهای آذربایجان تا ارتفاع شوش پیشروی کردند و می توانستند این منطقه مهم و استراتژیک را تصرف کنند اما تصمیم گرفتند در لاچین بمانند. البته این را هم بگویم که در این چند سال لاچین تا حد زیادی به آذربایجان بازگردانده شد اما این بار کاملاً تصرف شد. پس از این واقعه، دولت آذربایجان به ساکنان لاچین که ارمنی سوری و بخشی از روسیه بودند مهلت داد تا لاچین را ترک کنند و آنها هم رعایت کردند».
سلیمانی در پاسخ به این سوال که ترکیه در کجای این معادلات تلاش می کند به آذربایجان نزدیک شود، گفت: برخی فکر می کنند هدف ترکیه «زنگزور» است. ماجرا از این قرار است که در این سال‌ها همواره تلاش می‌شد تا ارمنستان را متقاعد کنند که باید از این منطقه یک کریدور ساخته شود. اما مشکل اینجاست که دولت ارمنستان اصرار دارد که اگر قرار است از خاک آن کشور استفاده شود، باید تحت نظارت نیروهای آن کشور باشد، اما طرف آذربایجانی بر نظارت بین المللی اصرار دارد. بنابراین تا امروز نتوانستند به توافق برسند. اما در 31 آگوست، نیکول پاشینیان، رئیس جمهور ارمنستان، الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان و چارلز میشل رئیس شورای اروپا در بروکسل دیدار خواهند داشت که سومین دیدار این مقامات است. .
وی افزود: در این جلسه چهار دستور کار مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. یکی از این موضوعات کریدور زنگزور برای اتصال خاک جمهوری آذربایجان به نخجوان است. موضوع دوم تهیه پیش نویس معاهده صلح بین ایروان و باکو است. دو موضوع بعدی احیای روابط سیاسی باکو و ایروان و تعیین مرزهای دو کشور است. اگر در این نشست به نتیجه برسند، دو کشور تمامیت ارضی یکدیگر را به رسمیت می شناسند و دیگر ادعای ارضی علیه یکدیگر نخواهند داشت.»
این تحلیلگر منطقه قفقاز تاکید کرد: اکنون برخی از تحلیلگران بسیار عجولانه و بدون در نظر گرفتن شواهد و قرائن می گویند با توجه به اینکه ترکیه با نخجوان مرز دارد، تلاش می کند این کریدور را از نخجوان به آذربایجان و از آنجا به دریای خزر و دریای خزر گسترش دهد. سپس به آسیای مرکزی متصل شوید. اما این تحلیل اشتباه است. زیرا ترکیه در واقع از آذربایجان و گرجستان برای رفتن به آسیای مرکزی استفاده می کند. از سوی دیگر، وقتی مرز طولانی با ارمنستان دارد، چرا باید روی نخجوان تمرکز کرد؟ من به شما قول می دهم به محض اینکه آذربایجان و ارمنستان به توافق برسند، توافقی بین ترکیه و ارمنستان منعقد خواهد شد.
سلیمانی در خصوص واژه جهان بزرگ ترک که اخیراً علی اف بارها به آن اشاره کرده است، گفت: باید توجه داشت که آذربایجان و ترکیه از نظر ژئوپلیتیکی با یکدیگر مرتبط هستند. از سوی دیگر، آنها از نظر نژادی با یکدیگر مرتبط هستند; بنابراین، این هدف یا خواسته موضوع خاصی نیست. تا زمانی که این دو کشور (با هیچ عنوانی) وارد خاک ایران نشوند، می توانند هر هدف و خواسته ای را دنبال کنند. از سوی دیگر، همانطور که ما حق داریم فرهنگ خود را گسترش دهیم و ترویج دهیم، آنها نیز از همین حق برخوردارند».
وی در خصوص تنش بین ایران و آذربایجان اظهار داشت: یکی از مشکلاتی که عمدتاً در ایران در حال تبدیل شدن به یک معضل است، این است که ما همیشه زبان تهدید را به سوی کشورهای دیگر می‌چرخانیم. یعنی کافی است حتی فکر کنیم بین ما و کشور دیگری مشکلی وجود دارد، سریع خود را در موقعیت تهدید قرار می دهیم. نمونه ای از این مشکل حادثه قره باغ کوهستانی بود. در این مدت، طرف آذربایجانی نسبت به ورود برخی تریلرهای ایرانی به خانکندی در منطقه قره باغ که در اشغال نیروهای ارمنستان است، اعتراض رسمی کرد و سفیر ایران در باکو را به وزارت امور خارجه احضار کرد. رویکرد ایران به قدری اشتباه بود که باعث تنش های زیادی بین دو کشور شد. در حالی که موضوع اصلا بزرگ و پیچیده نبود و اگر سفیر مؤثری در این کشور داشتیم، شخصاً می توانست آن را حل کند، اما تبدیل به یک مانور نظامی و …
سلیمانی در پایان افزود: اما دو ماه بعد بعد از کلی هزینه و ایجاد تنش و اختلاف بین دو کشور، بخشنامه ای آمد که اجازه نمی دهد تریلرهای ایرانی به قره باغ بروند. منظورم این است که اگر سیاست درستی در دستور کار قرار می گرفت نه نیاز به پول دارد و نه باعث تیرگی روابط دو کشور می شد. همین بس که ایران در همان روز اول که آذربایجان کاملاً قانونی و به درستی خواستار نرفتن تریلرهای ایرانی به قره باغ شد، ایران موافقت کرد، هیچ کدام از این اتفاقات نمی افتاد.