روز جدید آمارها نشان می دهد که نسبت قبولی کودکان مرفه در کنکور سراسری به ویژه در دانشگاه های برتر و رشته های پرطرفدار در سال های اخیر افزایش یافته است. همین چند روز پیش یکی از مسئولان شورای عالی انقلاب فرهنگی از فاصله زیاد دهک های بالا و پایین اقتصادی برای ورود به دانشگاه خبر داد.
سیدجلال موسوی مدیرکل دفتر ویرایش و مدیریت سیاست گذاری آموزش و پژوهش مرکز علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره قبولی در کنکور 1401 گفت: 81 درصد از رتبه های زیر 3000 از هشت تا 10. حدود 19 درصد از رتبه های زیر 3000 مربوط به هفت دهک بعدی است و جالب اینجاست که 48 درصد از رتبه های زیر 3000 تنها در دهک دهم هستند.
وی با اشاره به مناطق پرمخاطب که نسبت دهک ها در آنها افزایش یافته است، ادامه داد: در گروه فنی و مهندسی دانشگاه صنعتی شریف 55.1 درصد تنها از یک دهک یعنی دهک دهم است. بعد از آن طرف دهک اول صفر درصد دهک دوم سه نفر! این فاصله خیلی طولانی است. در رشته های پزشکی، داروسازی و دندانپزشکی حدود 56 درصد فقط پایه دهم را گذرانده اند.
به بیان دقیق تر، از مجموع 3 هزار و 211 نفری که در این گرایش ها پذیرفته شده اند، هزار و 806 نفر تنها دهک دهم و تنها 3 نفر از دهک اول هستند که این میزان در دهک دوم به 11 نفر می رسد.
این نشان دهنده تفاوت فاحش بین دهک ها برای ورود به آموزش عالی است. در رشته کامپیوتر نیز از 662 نفری که موفق به کسب رتبه زیر 3 هزار در این رشته شدند، 411 نفر در دهک دهم بودند و از دهک های اول و دوم حتی یک نفر پذیرفته نشد و تنها 7 نفر. از دهک سوم توانستند در این رشته قبول شوند.
موسوی ادامه داد: می توان گفت رقابت در رشته هایی مانند پزشکی یا محاسبات بسیار زیاد است اما در علوم انسانی شاهد همین مشکل هستیم. بنابراین از 281 داوطلب از 3000 داوطلبی که رشته روانشناسی را انتخاب کردند، 135 نفر در دهک دهم قرار دارند و هیچ داوطلب دهک اولی نداریم. ما سه نفر از دهه دوم و پنج نفر از دهه سوم داشتیم.
دانشگاه های برتر و رشته های پرطرفدار بسیاری از ثروتمندان هستند
امسال اولین سالی نیست که ثروتمندان در کنکور برتری دارند. در چند سال گذشته به دلیل دسترسی به امکانات آموزشی بهتر، دانشجویان قشر مرفه سهم زیادی از پذیرش در رشته های پرطرفدار و دانشگاه های برتر داشته اند. برای تحلیل اجمالی آمار رتبه های اول کنکور کافی است 40 نفر اول داوطلب در گروه های آزمایشی مختلف در سال های 1388 و 1400 را در نظر بگیرید.
در کنکور سال 1400 از بین 40 داوطلب برتر آزمون سراسری 14 داوطلب از تهران و 26 نفر از کل شهرهای کشور بودند و در کنکور 1398 این آمار 11 داوطلب از تهران و 29 داوطلب بوده است. از شهرهای دیگر بودند
طبق آمار قبولی در سال تحصیلی 91-98 حدود 87 درصد معدل پایین مربوط به دهک های 8، 9 و 10 است، در حالی که درصد قبولی کنکور امسال با رتبه زیر 3000 متعلق به این 3 دهک است. نه تنها دانشگاه های برتر سهمی از ثروتمندان هستند، بلکه رشته های پرطرفدار نیز سهمی از آنها هستند. با نگاهی به رشته های پرطرفدار پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی متوجه می شویم که 86 درصد از پذیرش رشته های پرطرفدار متعلق به سه دهک برتر اقتصادی است و سهم هفت دهک باقیمانده در پذیرش رشته های پرطرفدار تنها 14 درصد است.
حتی اگر به مدارسی که نفرات اول کنکور در آن تحصیل کرده اند دقت کنیم، می بینیم که در کنکور سراسری از 1400 نفر، اکثر داوطلبانی که موفق به کسب رتبه های برتر شده اند در تیزهوشان، غیردولتی و غیردولتی تحصیل کرده اند. مدارس نمونه مدارس دولتی آمارها نشان می دهد که از بین 30 نفر برتر گروه های آزمایشی علوم تجربی، علوم ریاضی و علوم انسانی، 20 نفر در مدارس سمپاد تحصیل کردند.
رتبه های برتر کنکور دسترسی بیشتری به امکانات آموزشی دارند
با نگاهی به آمار رتبه های برتر کنکور در چند سال گذشته به این نتیجه می رسیم که اکثر رتبه های برتر در مدارس غیرانتفاعی تحصیل کرده اند و از امکانات آموزشی خوبی برخوردار بوده اند. با توجه به نتایج پذیرش دانشگاه ها می توان گفت میزان دسترسی به امکانات آموزشی تعیین کننده پذیرش دانشگاه و رشته های پرطرفدار است نه میزان تلاش و هوش دانشجویان. ناگفته نماند که ناعادلانه بودن ورود به دانشگاه به بازار کار نیز سرایت می کند. گروه کم درآمدی که به دلیل عدم دسترسی به امکانات آموزشی در آزمون ورودی بچه پولدارها شکست خورده اند در آینده بازار کار خود را نیز از دست خواهند داد.
بدیهی است که فارغ التحصیلان رشته های پرطرفدار و دانشگاه های برتر شانس بیشتری برای دستیابی به فرصت های شغلی دارند، بنابراین این قشر ثروتمند در آینده ثروتمندتر خواهد شد و قشر فقیر و کم برخوردار به دلیل سطح پایین آن فرصت های زیادی در بازار کار نخواهند داشت. -رتبه بندی منطقه و دانشگاه و فرصت. اینکه این قشر از جامعه به دلیل عدم دسترسی به فرصت های شغلی در دهک های پایین اقتصادی باقی می مانند، بسیار زیاد است.
آیا رقابت جدید عدالت آموزشی را ایجاد می کند؟
این نابرابری ها در چند سال گذشته در پذیرش بچه پولدارها در دانشگاه ها و رشته های پرطرفدار، مسئولان فرهنگی کشور را بر آن داشته تا آستین ها را بالا بزنند و تغییراتی در کنکور ایجاد کنند. بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، کنکور از سال آینده با سبک و سیاق جدیدی معرفی می شود و آنچه تاکنون آزمون اصلی رتبه بندی دانش آموزان بوده، تا حد زیادی به حاشیه خواهد رفت.
بر اساس این مصوبه، سهم کنکور از توانایی تحصیلی دانش آموزان از 100 درصد به 40 درصد کاهش یافت و 60 درصد توانایی تحصیلی دانش آموزان بر اساس سوابق تحصیلی سه سال آخر دبیرستان تعیین شد. آزمون ورودی سالی دو بار و فقط برای دروس تخصصی هر گرایش برگزار خواهد شد.
اگرچه کارشناسان شورای عالی انقلاب فرهنگی می گویند سال ها این مصوبه را بررسی و ارزیابی کرده اند و از زوایای مختلف آن را ارزیابی کرده اند، اما منتقدان این مصوبه معتقدند این مصوبه باعث می شود دانش آموزان مناطق محروم بیش از پیش آسیب ببینند. آنها می گویند این تغییرات فقط مافیای کنکور را وارد مدارس می کند و تاثیر مثبتی بر مشارکت دانش آموزان مناطق محروم در کنکور نخواهد داشت و حتی عدالت آموزشی را به شدت به چالش می کشد.