نتایج تحقیقات جدید در مورد سن بلوغ در جهان نشان می دهد که سن بلوغ در پسران و دختران کاهش یافته است اما این کاهش سن بلوغ در ایران بیشتر است.
از بازی های رایانه ای و تغییر سبک زندگی گرفته تا کسب اطلاعات اجتماعی می تواند منجر به بلوغ زودرس شود و آسیب شناسان و جامعه شناسان معتقدند سن بلوغ بین یک تا سه سالگی کاهش یافته است و دلیل اصلی آن در ایران دسترسی و شرایط آسان است. توجه کودکان به اینترنت و فضای مجازی، کمبود و بی توجهی والدین از نظر نظارت بر فرزندان است.
برخی مطالعات می گویند که حداقل و حداکثر سن بلوغ به ترتیب 8 تا 16 سال است و میانگین سن بلوغ در ایران طبق آمارهای اخیر 12 سال است که گاهی به 8 سال نیز می رسد. اما نتایج برخی از مطالعات منتشر شده در ایندیپندنت نشان می دهد که «دختران در سراسر جهان در مقایسه با 40 سال پیش تقریبا یک سال زودتر به بلوغ می رسند. بلوغ در دختران معمولا بین 8 تا 13 سالگی و در پسران بین 9 تا 14 سالگی شروع می شود. اما یک مطالعه جدید نشان می دهد که “از سال 1970 هر دهه، سن بلوغ نزدیک به سه ماه کاهش یافته است.”
بلوغ زودرس، عامل افسردگی
پیامدهای بلوغ زودرس ناشی از تغییر سبک زندگی چیست؟ اگر این سوال را با روانشناسان در میان بگذارید، به این پاسخ خواهید رسید که «بلوغ زودرس ریشه مشکلات هویتی است». مژگان نیکنام با چنین اعتقادی بلوغ را به عنوان یک روانشناس نوعی فرآیند دگرگونی در جسم و روان افراد و نقطه عطف اساسی در زندگی که موجب رشد فیزیولوژیکی و روانی می شود، تعریف می کند. در حالی که این روند برای زنان و دختران بسیار امیدوارکننده است، زیرا دختران نقش مادری را در مراحل بعدی زندگی خود تجربه می کنند و البته تعداد دخترانی که بلوغ زودرس را تجربه می کنند بیشتر از پسران است. دخترها زودتر وارد دنیای بزرگسالی می شوند و کمتر از پسرها طعم دنیای کودکانه را می چشند.
کارشناسان پزشکی در اکثر کشورهای جهان بر این مهم تاکید دارند که بلوغ زودرس در دختران می تواند بر سلامت روان آنها تأثیر منفی بگذارد. به گزارش هلث دی نیوز، دخترانی که زودتر از موعد و در حدود هفت سالگی با پدیده بلوغ زودرس مواجه می شوند، بیشتر در معرض افسردگی و رفتارهای ضد اجتماعی هستند.
این کارشناسان معتقدند دخترانی که زودتر از همسالان خود وارد سن بلوغ می شوند در دوران نوجوانی از نظر روانی آسیب پذیرتر هستند. علاوه بر این، این دختران بیشتر از همسالان خود در معرض علائم افسردگی و رفتار ضد اجتماعی هستند.
به طور کلی علت بلوغ زودرس در دختران مشخص نیست و هیچ روش تایید شده ای برای پیشگیری از بلوغ زودرس وجود ندارد. با این حال، برخی از مطالعات نشان می دهد که چاقی یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مختل کننده غدد درون ریز ممکن است نقش داشته باشد.
به گزارش مژگان نیکنام و بر اساس مطالعاتی که نتایج آن در دست است، با تغییر سبک زندگی و پیشرفت تکنولوژی و اطلاعات در دنیا، روند بلوغ زودرس رو به افزایش است. نیکنام توضیح می‌دهد که «از دیدگاه روان‌شناختی و اجتماعی، پیشرفت فناوری و شبکه‌های اجتماعی یکی از مهم‌ترین عوامل در بلوغ اولیه محسوب می‌شود. با توجه به اینکه کسب اطلاعات و افزایش آگاهی باید با توجه به سن کودکان اتفاق بیفتد، توسعه فناوری و اطلاعات، افزایش آگاهی و تغییر الگوی زندگی در خانواده ها موجب گسترش سریع فرآیند بلوغ زودرس شده است.
کودکان با ورود به فضای مجازی وارد دنیایی می شوند که با دنیای واقعی آن ها بسیار متفاوت است. در فضای مجازی اتاق‌های بدون کنترل و نظارت کودکان و نوجوانان را به خود جذب می‌کند و بازی‌های رایانه‌ای نیز بدون مدیریت و کنترل در اختیار آنها قرار می‌گیرد. آسیب شناسان اجتماعی معتقدند: «استفاده بی رویه کودکان و نوجوانان از فضای مجازی باعث انزوا و گوشه گیری، قطع روابط عاطفی و اجتماعی، دوری از دوستان و همسالان، کناره گیری از بازی های بدنی و در نتیجه رکود جسمی و روحی آنها و در نتیجه بلوغ زودرس می شود. و اختلالات رفتاری و استرس روحی از جمله عوارض دسترسی نامحدود کودکان و نوجوانان به فضای مجازی و استفاده از بازی های رایانه ای است. در حالی که قبل از ورود هر فناوری به جامعه باید بسترهای فکری، فرهنگی و عملی فراهم شود و سپس نهادهای مسئول این بسترها آماده شوند.
کاهش یک تا سه ساله سن بلوغ در ایران / میانگین سن بلوغ در ایران 12 سال است
هویت ثبت شده کودکان
امروزه افراد بر اساس سن خود اطلاعاتی به دست نمی آورند. بلکه تغییر الگوهای زندگی باعث شده است که کودکان بیشتر با بزرگسالان بزرگ شوند و تعامل کمتری با همسالان خود داشته باشند. این مشکل در کودکانی که در روستاها و شهرها زندگی می کنند بیشتر مشهود است، ممکن است در مقایسه با ساکنان شهرهای بزرگ دسترسی چندانی به فناوری و اطلاعات نداشته باشند، اما بلوغ زودرس را تجربه می کنند که مژگان نیکنام روانشناس می گوید: «برخی از کودکان یک دوره بلوغ زودرس دریافت می کنند. هویت ثبت شده از والدینشان کودکانی که در شهرها زندگی می کنند از کودکی با والدین خود به کشاورزی و قالی بافی می پردازند و زودتر از سایر کودکان وارد دنیای کار و بزرگسالی می شوند. این سوال نوعی هویت ثبت شده است. سکه بر بلوغ جسمی و ذهنی کودک تأثیر دارد.»
دنیای کودکان به سه مرحله اولیه کودکی، اواسط کودکی و اواخر کودکی تقسیم می شود و افراد باید در هر یک از این مراحل به تدریج رشد کنند. از این رو نیکنام تاکید می کند: «بلوغ زودرس باعث می شود کودک یکی از مراحل رشد را به درستی طی کند. نمی گذرد و نمی تواند از نظر فکری و روانی به درستی رشد کند. بلوغ زودرس عوارض روانی زیادی برای کودک به همراه دارد و به صورت افسردگی در سنین بالا بروز می کند.
بر اساس نظریه روانی-اجتماعی اریکسون، زندگی انسان دارای 8 مرحله است، مرحله پنجم که مرحله نوجوانی است، بحران هویت در مقابل سردرگمی نقش نامیده می‌شود و به گفته اریکسون، زمانی که فرد در چهار مرحله از رشد سالم برخوردار باشد. از زندگی، در نهایت در کودکی، احساس تداوم و ثبات نسبی شخصیت حاصل می شود، اما با شروع مرحله پنجم یا نوجوانی، بحران های چهار مرحله قبلی احیا می شود و در نتیجه هویت فرد به وجود می آید. تکان خورده است. دکتر فریبرز درتایی، استاد تمام و مدیر گروه روانشناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی، بر این اساس گفت: نوجوانان بیشتر در کنار دوستان و همسالان خود بوده و به قوانین گروه دوست احترام می گذارند تا با خانواده. و اصول را در خانواده رعایت کنند. این امر تا حد زیادی به این دلیل است که نوجوانان در این دوران به دنبال شکل گیری هویت مستقل هستند و در نتیجه با نگاهی شکاکانه و ارزشی به همه ارزش ها و قوانین توجه می کنند. تا برخی از آنها را برای خود اصل بدانند.»
اثرات بلوغ زودرس و دیررس
وی با اشاره به بلوغ زودرس، به موقع و دیررس می گوید: افرادی که به موقع بلوغ را پشت سر می گذارند شرایط مساعدتری نسبت به دو گروه دیگر دارند. آنها همزمان با تعداد زیادی از دوستان خود وارد این موقعیت می شوند و در نتیجه احساس نمی کنند که در این تغییرات تنها هستند. اگرچه بلوغ زودهنگام برای پسران نقطه مثبتی محسوب می شود و رسیدن به اندام مردانه در اسرع وقت مانند کسب امتیاز در میان همسالان است، اما تغییر بدن از حالت کودکانه به زنانه در دختران موضوع چندان مطلوبی نیست، زیرا بلوغ دیرهنگام. برای دختران اگرچه از نظر فیزیک یک لحظه مثبت است، اما مزیت دیگری که دارد بلوغ و توانایی بیشتر در درک شرایط و مراقبت از سلامت خود در مواجهه با شرایط جدید جسمانی است. اما پسرها زمانی که دیرتر از همسالان خود به بلوغ می رسند معمولاً فشار زیادی از طرف دیگران می گیرند و این مشکل می تواند مشکلات روحی زیادی را برای نوجوانان ایجاد کند.
میزان آگاهی و آگاهی نوجوانان در مورد بلوغ نیز حائز اهمیت است که این میزان آگاهی پایین تلقی می شود و در کشور ما به دلایل فرهنگی اکثر نوجوانان به ویژه دختران اطلاعات صحیحی از تغییرات جسمی، جنسی و روانی ندارند. در اثر بلوغ، اطلاعاتی که از منابع نامعتبر و نامعتبر به دست می آید، در زندگی خانوادگی خود با مشکلات عدیده ای مواجه می شوند و در نتیجه از سلامت عمومی خوبی در این سن برخوردار نیستند. فریبرز درتاج در گفت وگو با ایسنا، درباره میزان آگاهی نوجوانان از سلامت دوران بلوغ با اشاره به این موضوع می گوید: نوجوانان در نظام آموزشی به عنوان حلقه های مفقوده فراموش می شوند. آنها در تلاطم انواع مشکلات جسمی، اجتماعی و روانی ناشی از بلوغ هستند که در صورت عدم حمایت و آگاهی لازم آسیب های جبران ناپذیری به نسل آینده وارد می کند.
آموزش بهداشت بلوغ می تواند در سه سطح آموزش خانواده، مدرسه و جامعه برای ایجاد تغییرات مثبت در رفتار، افزایش آگاهی و کمک به افراد در دستیابی به سلامت روان انجام شود. علاوه بر این، آموزش سلامت نوجوانان در مدارس فرآیندی است که به تقویت مهارت ها، آگاهی و توانمندسازی برای بهبود سلامت نوجوانان کمک می کند. درتاج معتقد است که آموزش تنها در موفقیت نوجوانان در مطالعه و یادگیری محتوای کتاب های درسی نقش دارد، در حالی که نوجوانان حق دارند بدانند بلوغ چیست و چه تغییراتی در انتظار اوست، بنابراین با توجه به تأثیر نوجوانان. از آموزش در نهاد مدرسه. ، وظیفه معلمان و اولیای مدرسه است که در این زمینه آموزش های لازم را ارائه دهند و به سوالات آنها پاسخ منطقی بدهند. این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی اهمیت آموزش بهداشت در دوران بلوغ را به گونه ای درک می کند که بسیاری از مشکلات جسمی، روحی، اجتماعی و رفتارهای ناسالم دوران نوجوانی از جمله ازدواج های ناموفق، بارداری های پرخطر و … ناشی از عدم آگاهی است. برای سلامت بلوغ همچنین رشد در دوران نوجوانی شامل سه سطح جسمی، روانی و اجتماعی است که لازمه آن رسیدن نوجوان به بلوغ در هر سه سطح است. والدین موظفند به آنها توضیح دهند که چگونه بدن به سرعت تغییر می کند تا از مواجهه با این تغییرات کمتر تعجب کنند و اضطراب آنها کاهش یابد. همچنین صحبت در مورد بلوغ یا مسائل جنسی نباید به یک گفتگو ختم شود، بلکه باید در طول چندین سال و پیوسته و با دلسوزی انجام شود. اگر خود والدین شرایط این صحبت ها را ندارند باید از یک فرد مورد اعتماد و آگاه برای انجام این گفتگوها با فرزندشان کمک بگیرند.
به گفته درتاج، صحبت آشکار با نوجوانان می تواند برای والدین چالش برانگیز باشد. علاوه بر تغییرات فیزیکی، والدین می‌توانند در مورد تغییرات اجتماعی و سبک زندگی که در دوران نوجوانی رخ می‌دهد، صحبت کنند، مانند گفتگو در مورد پیامدهای تصمیمات مهمی که ممکن است گرفته شود. نوجوان تا در مورد انتخاب خود تأمل کند.