مردم و کارشناسان در کانون نظرات و دیدگاه های خود به دنبال پاسخ به این سوال کلیدی هستند که آیا رئیس جمهور شوخی می کند یا اطاعت می کند یا واقعا معتقد است که طیف گسترده ای از مشکلات اقتصادی و گسترش فقر مطلق 2 هفته می تواند باشد. حل کرد؟
موضوع زمانی پیچیده تر شد که در انتخابات ریاست جمهوری 1400 اعلام شد که بیش از 7000 صفحه برنامه ریزی اقتصادی برای حل هر چه سریعتر مشکلات ریشه ای کشور و بر اساس اصول پذیرفته شده اقتصادی تهیه شده است. اما وقتی وعده های انتخابات ریاست جمهوری را با برخی اظهارات تصادفی دولت کنار هم می گذاریم، نتیجه نوعی تناقض متناقض است. چشم انداز چندان روشنی از آینده اقتصادی کشور ارائه نمی دهد.
حافظ شاعر نازنین کلام فارسی می گوید: برای روشن شدن اهمیت مبارزه با فقر و بهبود عملکرد اقتصادی در یک جامعه، لازم است ابتدا علل پیدایش و گسترش فقر بررسی شود و سپس ابعاد پنهان همه تلاش ها در دنیای مدرن و پست مدرن روشن شود. برای مبارزه با فقر
ابتدا باید دید مهم ترین عواملی که باعث ریشه کنی فقر در یک جامعه می شود کدامند تا در مراحل بعدی نسخه های عملیاتی مبارزه با فقر ارائه شود. یافته های علمی نشان می دهد که یکی از مهم ترین عوامل گسترش فقر، ضعف ساختارهای تصمیم گیری (دولت ها) در اتخاذ سیاست های اقتصادی و راهبردی مناسب است.
این سیاست ها که بر رفتارهای پوپولیستی، سیاسی و جناحی متمرکز است تا تخصص و شایسته سالاری، در نهایت منجر به افزایش فقر در جامعه می شود.
عامل مهم بعدی که باعث گسترش فقر می شود، گسترش فساد اقتصادی، رانت خواری و منفعت طلبی است که منافع اکثریت جامعه را در جیب یک اقلیت ذی نفوذ غرق می کند.
از سوی دیگر، فقر ناشی از عدم نهادینه سازی مؤثر و عدم برنامه ریزی برای آموزش های مهارتی، مهارت های فردی قابل ارائه در بازار کار و… است. فقر از انباشت ثروت به نفع گروه کوچکی به نام خودی و محرومیت گروه بزرگی به نام غیر خودی ناشی می شود.
متأسفانه بخش قابل توجهی از این ادعاها در جامعه ایران رسوب می کند، بنابراین گسترش فقر مطلق در جامعه نباید چندان تعجب آور باشد.
در دنیای امروز روش های مختلفی برای مبارزه با فقر ارائه شده است که هر کدام طرفداران خاص خود را دارد. مهمترین راهبردهای پیشنهادی در متون اقتصادی عبارتند از: اول) مکانیسم توزیع مجدد ثروت، دوم) تداوم رشد اقتصادی پایدار، سوم) ایجاد پیوندهای گسترده با جهان و منافع سرمایه گذاری خارجی و در نهایت افزایش مشارکت عمومی. و مهارت ها .
با نگاهی به اقتصاد ایران، مشخص است که هیچ یک از این پیشنهادات اقتصادی در وضعیت مطلوبی قرار ندارند. رشد اقتصادی ایران سال هاست که منفی بوده است. سازوکارهای تخصیص ثروت بر اساس سیستم های مالیاتی، یارانه ای و بانکی نیز در ایران با مشکلات زیادی مواجه است. تحریم ها ایران را از سرمایه گذاری خارجی و تجارت بین المللی منع کرده است و در نهایت برنامه آموزشی جامعی در ایران تدوین نشده است.
با این وضعیت، باید دید رئیس جمهور و کابینه اش از چه منابع و ظرفیتی برای ریشه کنی فقر مطلق ظرف 15 روز استفاده خواهند کرد. در این میان، تصمیم گیرندگان ایرانی نیز به دنبال طرح های حفاظتی هستند که نه تنها کسب و کارهای خرد و آنلاین جامعه را تهدید می کند، بلکه روند رو به رشد آموزش های مهارتی و بازاریابی را در فضای عمومی کشور مختل می کند.
جایزه نوبل اقتصاد در سال 2019 به اقتصاددانانی اعطا شد که مطالعه جامعی در مورد راه حل های فقر انجام دادند. مسیری که این اساتید می روند در دلشان نکات زیادی دارد که برای شرایط امروز کشور ما آموزنده است. یکی از پیشنهادات اصلی از دیدگاه این پژوهشگران، مشکل مبارزه با فقر از طریق ارتقای مهارت های عمومی از طریق شبکه های اجتماعی و فضای مجازی است.
این پژوهشگران معتقدند با استفاده از فرصت های فضای مجازی از یک سو می توان خرید و بازاریابی آنلاین را گسترش داد و از سوی دیگر به داوطلبان کسب و کارهای خرد مهارت های لازم برای راه اندازی کسب و کار را آموزش داد. در شرایطی که کشورهای مختلف سعی در استفاده حداکثری از فضای مجازی دارند، در ایران، مجلس و دولت به دنبال تصویب طرحی برای حفاظت، محدودیت و مسدودسازی فعالیت‌های انسانی در بستر اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌ها هستند. این روند نشان می دهد که سیاستمداران ایرانی درک روشنی از واقعیت های اقتصاد ندارند و معتقدند با شعارهای پوپولیستی می توان فقر را که پیچیدگی های زیادی دارد کاهش داد.