گروه اقتصادی: با توجه به تغییر قیمت مواد غذایی و عدم تغییر میزان یارانه های دریافتی طی یک سال گذشته، قدرت خرید با میزان یارانه ها در این مدت چگونه تغییر کرده است؟
اوایل سال گذشته، دولت از حذف ارز 4200 تومانی و جایگزینی یارانه کالاهای اساسی با طرحی موسوم به جراحی اقتصادی خبر داد. اگرچه بسیاری از کارشناسان اقتصادی با این سیاست دولت مخالف بودند – حداقل در این لحظه و شرایط اقتصادی – سرانجام در شامگاه 29 اردیبهشت سال گذشته اتفاق افتاد.
با توجه به گرانی کالاها در ابتدای این سیاست، رئیس دولت سوم میزان حمایت از معیشت مردم را بر اساس سه دهک اول هر نفر تقریباً 400 هزار تومان و برای دهک های چهارم تا نهم 300 هزار تومان اعلام کرد. سالگرد این شوک اقتصادی که معیشت میلیون‌ها ایرانی را تحت الشعاع قرار داد، آیا می‌توان بررسی کرد با پرداخت یارانه چه تغییراتی در سبد غذایی هر ایرانی رخ داده است؟ به عبارت دیگر قدرت خرید یارانه ها در این مدت یکساله چگونه تغییر کرده است؟
قدرت خرید یارانه ها چقدر کاهش یافته است؟
همانطور که پیشتر گفته شد، پس از اجرای طرح حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، میزان یارانه معیشتی برای سه دهک اول به ازای هر نفر ۴۰۰ هزار تومان و برای دهک های چهارم تا نهم به ازای هر نفر ۳۰۰ هزار تومان شد.
با فرض اینکه هر فرد کل یارانه دریافتی را به خرید مواد غذایی اساسی اختصاص دهد، قدرت خرید یارانه اساسی غذا در دو دوره اردیبهشت ماه امسال و اردیبهشت ماه سال قبل چقدر خواهد بود؟
مرکز آمار ضریب اهمیت (وزن) را برای هر کالای مصرفی در سبد خانوار محاسبه کرده است. این ضریب اخیراً تا سال پایه 1400 برآورد شده است که با احتساب سهم وزنی عمده خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها و محاسبه سهم آنها از یارانه 300 و 400 هزار تومانی که میزان آن در طول سال تغییری نکرده است. می توان میزان مصرف هر یک از این کالاها را در اردیبهشت سال گذشته و امسال مقایسه کرد. این کار با این فرض انجام می شود که یک فرد کل یارانه خود را صرف مصرف غذا کند.
روش کار بر این اساس است که در مرحله اول حاصلضرب ضریب اهمیت هر محصول در مقدار یارانه (تقسیم بین 300 تا 400 هزار تومان) ضرب شد که منجر به وزن هر محصول در یارانه پرداخت می شود در مرحله دوم وزن یارانه ای هر محصول محاسبه می شود و در قسمت مورد نظر آن را بر قیمت واحد آن تقسیم می کنیم و می توانیم محاسبه کنیم که با مبلغ یارانه دریافتی چند ماده غذایی قابل پرداخت است.
این بررسی بر روی غذاهای «نان لواش»، «مرغ»، «ماهی»، «تخم مرغ»، «روغن مایع»، «سیب قرمز»، «سبزیجات بخورید»، «شکر» و «چای» انجام شده است. زیرا مصرف آنها نسبت به سایر کالاها بیشتر است و نماینده هر بخش در تعیین شاخص قیمت مواد غذایی هستند. قیمت واحد هر کالا در این بررسی بر اساس گزارش های اخیر محاسبه شده است.
تحلیل مصرف مواد غذایی بر اساس یارانه 300 هزار تومانی
محاسبات نشان می دهد که پس از سیاست حذف ارز ترجیحی، تفاوت زیادی در مصرف مواد غذایی بر اساس یارانه پرداختی ظرف یک سال وجود دارد. این تفاوت در مصرف برای برخی غذاها شدیدتر و در برخی دیگر کمتر است.
به عنوان مثال اگر هر نفر 300 هزار تومان کمک هزینه خود را بر اساس قیمت واحد «چای» صرف غذا کند، در اردیبهشت ماه سال گذشته، هر نفر می تواند یک کیلوگرم چای بخرد، اما به دلیل تورم و گرانی در اردیبهشت ماه سال جاری. ، او فقط می تواند بخرد خرید 150 گرم چای. کاهش 85 درصدی قدرت خرید یارانه ای چای، بالاترین میزان تغییر را در مقایسه با سایر غذاها نشان می دهد.
بررسی این موضوع در غذای «مرغ» نشان می دهد که هر نفر در اردیبهشت ماه سال گذشته می تواند یک کیلو و 700 گرم مرغ را با 300 هزار تومان یارانه خریداری کند، اما بر اساس آخرین قیمت ها در این ماه، کمک هزینه معیشتی تنها به عهده خواهد بود. با خرید 800 گرمی این محصول، “تخم مرغ” و “روغن مایع” نیز به ترتیب 66 و 60 درصد کاهش قدرت خرید یارانه ها را نسبت به اردیبهشت ماه سال گذشته نشان می دهند. با توجه به سهم ویژه این کالاها در پرتفوی خانوارهای ایرانی، مشخص است که سیاست ارز ترجیحی چقدر به معیشت خانوار آسیب وارد کرده است.
مقایسه مصرف غذا برای 400 هزار یارانه بگیر
همان طور که قبلا گفته شد برخی از افراد جامعه 400 هزار تومان یارانه دریافت می کنند. بنابراین می توان بر اساس این میزان تغییر قدرت خرید یارانه را تحلیل و تحلیل کرد. برآوردها نشان می دهد که اگر هر نفر تمام 400 هزار تومانی را که به عنوان یارانه دریافت می کند خرج کند، می تواند در اردیبهشت ماه سال گذشته 295 قرص نان بخرد، اما با افزایش قیمت این محصول در سال گذشته، هر نفر فقط می تواند خرید کند. 177 لوح «نان لواش».
این کاهش قدرت خرید در گروه میوه نیز قابل مشاهده است. به عنوان مثال هر فرد در اردیبهشت ماه سال گذشته با صرف این میزان یارانه می تواند 4 کیلوگرم «سیب قرمز» خریداری کند، اما در اردیبهشت ماه امسال تنها 2 کیلوگرم از این محصول را خریداری می کند. یعنی قدرت خرید یارانه «سیب قرمز» در یک سال به نصف می رسد.
مصرف کالاها در سایر گروه های غذایی نیز تحت تأثیر تورم و بدون تغییر در میزان یارانه، به شدت تغییر می کند. بنابراین ظرف یک سال قدرت خرید یارانه «چای» 86 درصد، «کره مایع» 71 درصد و «مرغ» 55 درصد کاهش یافت.
کاهش قدرت خرید یارانه ها برای کدام کالاها کم و بیش بوده است؟
این بررسی نشان می دهد که قدرت خرید یارانه «چای»، «تخم مرغ» و «کره مایع» کاهش بیشتری داشته است. بنابراین این کالاها شاهد کاهش بیش از 50 درصدی قدرت خرید یارانه ها هستند. از سوی دیگر برای خوراکی هایی مانند «شکر» قدرت خرید یارانه کمتر است و تغییر چندانی در مصرف مردم ایجاد نمی شود.رئیس دولت سیزدهم با حذف ارز ترجیحی اعلام کرد که قدرت خرید مردم برای آن حفظ می شود. کالاهایی که قیمت‌های آن تغییر می‌کند و خط قرمز دولت، معیشت مردم است، اما با بررسی‌های انجام‌شده می‌توان دریافت که در عرض یک سال، انبوه خانوارهای ایرانی رونق و کوچک‌تر می‌شوند.