روز جدید رئیس جمهور هفته گذشته در آخرین سفارت خود در کرمان که با واکنش های زیادی همراه بود، گفت: «آنچه که قول داده بودیم محقق شد»، زیرا در یک سال ریاست جمهوری رئیس جمهور هیچ یک از وعده ها محقق نشد و با واکنش های بسیاری همراه بود. این انتقادات زیادی را در مورد کار دولت انجام داد.
رئیس جمهور هفته گذشته در آخرین سفارت خود در کرمان که با واکنش های زیادی همراه بود، گفت: «آنچه که قول داده بودیم محقق شد»، زیرا در یک سال ریاست جمهوری رئیس جمهور هیچ یک از وعده ها محقق نشد و با واکنش های بسیاری همراه بود. این موضوع انتقادات زیادی را نسبت به عملکرد دولت در پی داشت. با این حال، عمل نکردن به وعده‌های تبلیغاتی مختص این دولت نیست و در هر دوره‌ای پاشنه آشیل دولت‌ها این بوده است که یک سری وعده‌های تبلیغاتی داده‌اند که بسیاری از آن وعده‌ها را محقق نکرده‌اند. در واقع وعده های تبلیغاتی کاندیداها به یکی از ابزارهای تشویق مردم برای کسب رای در ایران تبدیل شده است و در طول سالیان متمادی، عملی نشدن به این وعده ها باعث ناامیدی و عدم اعتماد عمومی به مسئولان شده است. اما در چنین شرایطی چه راه حلی برای جلوگیری از آسیب به امید و اعتماد اجتماعی وجود دارد. برخی کارشناسان بحث ضمانت اجرایی در انتخابات را مطرح می کنند و می گویند شعار و وعده ضمانت اجرایی دارد. از سوی دیگر برخی دیگر عمق بحث را اساسی‌تر می‌دانند و حزب‌گرایی را حلال مشکلات می‌دانند. در این گفت و گو با محمد مهاجری، فعال سیاسی و همچنین نعمت احمدی، وکیل دادگستری، عملکرد یک ساله دولت رئیس جمهور را بررسی کردیم و به دلایل عدم تحقق وعده های انتخاباتی ایران پرداختیم که توضیح داده می شود. زیر
محمد مهاجری، فعال سیاسی و رسانه ای درباره عملکرد یک ساله دولت رایضی می گوید: آقای رئیسی قول داده است که تورم را به نصف یا حتی تک رقمی کند. اما می بینیم که تورم فعلی 40 درصد است. تورم قبلا 80 درصد بود اما در دولت آقای رئیسی نصف شد؟ علاوه بر این، میزان بدهی دولت به بانک ها نیز طی یک سال گذشته افزایش یافته و بر اساس آمار رسمی کشور، حجم نقدینگی افزایش یافته است. به نظر من دلیل چنین آماری رئیس دولت سیزدهم این است که آمارها توسط برخی سازمان های دولتی تهیه می شود و این آمارها مبنای اظهار نظر رئیس جمهور می شود. همچنین در همین بحث اینترنتی قول افزایش سرعت و کیفیت آن را دادند اما می بینیم که در دولت این رئیس جمهور شاهد کندترین اینترنت در ایران هستیم. در زمینه مسائل فرهنگی، رئیس جمهور قول داد که به جای اطلاع رسانی به مدیران، جلسات توجیهی را آغاز کند، اما ابلاغ مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و مبارزه با حجاب باعث شد که گشت توجیهی احیا شود و امروز شاهد عملکرد آن باشیم. در مورد صنعت خودرو و مسکن قول هایی داده شد اما هیچ کدام محقق نشد. به نظر من می توان گفت تقریبا 100 درصد وعده های دولت سیزدهم در افکار عمومی محقق نشده است. دولت هیچ سابقه موفقی در کنترل قیمت ها ندارد.
مهاجری در ادامه بیان می کند: سه دلیل وجود دارد که برخی از نامزدهای ریاست جمهوری وعده هایی را می دهند که بعداً نمی توانند به آنها عمل کنند. یکی اینکه ارزیابی آنها از وضعیت فعلی واقع بینانه نیست و فکر می کردند که دولت قبل شکست خورده و اگر سر کار بیاید همه مسائل و مشکلات را حل می کند. دومین؛ این است که آنها بسیار توانمندتر از دولت قبل دیده می شوند. اما وقتی زمام امور را به دست می گیرند، می بینند که ارزیابی آنها از مشکلات چندان منطقی نیست، بنابراین تمام موانع قبلی نیز بر سر راهشان قرار دارد. سوم، نبود افراد توانمند در رأس مدیریت. به نظر من دولت رئیس جمهور یک مانع بزرگتر در مقابل خود دارد و آن این است که افرادی که برای وزارتخانه ها انتخاب می کند از نظر توانایی مدیریتی افراد کمتر از حد متوسط هستند.
این فعال سیاسی عدم تحزب واقعی در کشور را دلیل بر عدم تحقق وعده های تبلیغاتی نمی داند و می گوید: واقعیت این است که تحزب در ایران روی کاغذ و تئوری کار بسیار خوبی است. اما در عمل این اتفاق نمی‌افتد، زیرا اولاً وقتی سران دولت بر صندلی می‌نشینند، حتی اگر از طرف احزاب حمایت شوند، از حزب دور می‌مانند، گویی احزاب نجس هستند. حتی در سخنرانی ها می گویند که ما خود را متعلق به هیچ حزب و جریانی نمی دانیم. خب، طبیعتاً این رویکرد به این معنی است که نامزدها به حزب نگاه ابزاری دارند تا عملکردی. به همین دلیل احزاب در کشور ما تا زمانی که احزاب کارکردی نبینند، نه می توانند حکومت تشکیل دهند و نه مسئولیتی بر دوش دارند. حتی مردم هم آنها را جدی نمی گیرند و به احزاب جامعه اعتبار نمی دهند. بنابراین من خوشبین نیستم که حداقل در 10 سال آینده احزاب قوی و موثری در جامعه ایجاد شود و جدی گرفته شود.
مهاجری در شرایط فعلی کشور نهادهای مدنی را قویتر از احزاب می داند و می گوید: به نظر من نهادهای مدنی قویتر از احزاب در جامعه ما عمل می کنند. اگرچه این نهادهای مدنی ممکن است به اندازه کشورها در قبال نتایج خود پاسخگو نباشند. در نتیجه، نهادهای مدنی در ایجاد انگیزه برای شرکت در انتخابات بسیار مؤثرتر از احزاب هستند. مثلا تشکل های هنرمندان، پزشکان، روحانیون و… که قالب حزبی به معنای تئوریک ندارند، در آن سال ها نقش تاثیرگذاری داشتند. اما متأسفانه اتفاقی که در سال های اخیر افتاده این است که این نهادهای مدنی جایگاه خود را از دست داده اند. به عنوان مثال در زلزله کرمانشاه بسیاری از مشاهیر و ورزشکاران مشهور برای کمک به مردم در میدان حاضر شدند و این کمک ها در قالب نهادهای مدنی ادامه یافت. اما از سوی دیگر با تهمت های ناروا به آنها آسیب رسانده ایم و اعتماد آنها را از بین برده ایم. بنابراین، وقتی اعتماد به یک نهاد مدنی را از بین ببرید، دیگر نمی توانید از آن استفاده کنید. یا شکسته است و اگر هم نشده، دیگر نمی خواهد در سیاست و انتخابات شرکت کند. اما معتقدم نهادهای مدنی زودتر و راحت‌تر شکل می‌گیرند و نفوذشان در جامعه کنونی ایران بسیار بیشتر از احزاب است.
این فعال سیاسی در پاسخ به این سوال که آیا رویکرد کنونی امنیت در کشور منجر به به حاشیه رانده شدن این نهادهای مدنی نمی شود، می گوید: خیر، اینطور نیست. این سوال در جای دیگری قابل بحث است که آیا فضای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور اگر امنیتی شود چه اتفاقات و کارکردهای منفی ای را به دنبال خواهد داشت؟ این فقط مربوط به نهادهای مدنی نیست، اگرچه تاثیرگذار خواهد بود، اما داشتن نگاه امنیتی لزوماً به این معنا نیست که بخواهیم با احزاب به عنوان نهادهای مدنی برخورد کنیم.
بر خلاف نظر محمد مهاجری به عنوان یک فعال سیاسی و رسانه ای، نعمت احمدی، حقوقدان، نظر دیگری دارد و معتقد است تا زمانی که کاندیداها به معنای واقعی کلمه کشور تشکیل نشود، نمی توان نسبت به عملکرد خود در دوران تصدی مسئولیت پاسخگو بود. . زیرا وعده های آنها در زمان انتخابات بر اساس برنامه نیست.
وی می گوید: کاندیدایی نمی تواند وعده های قبل از انتخابات بدهد و اگر بعد از آن عمل نکند، پاسخگو خواهد بود، زیرا اینها وعده است. اما در کشورهایی که حزب وجود دارد و تحزب به معنای واقعی شکل می‌گیرد، آنچه نامزد پیشنهاد می‌کند در کمیته‌ها و برنامه‌های حزبی توضیح داده می‌شود و در واقع مردم برنامه را انتخاب می‌کنند نه شخصیت را. تفاوت کشور ما با سایر کشورها این است که ما برنامه کاندیداها را انتخاب نمی کنیم، بلکه فرد را انتخاب می کنیم. از آنجایی که برنامه نامزد مشخص نشده و یک برنامه کارشناسی حزبی است، نمی توانیم او را مسئول بدانیم.
احمدی با انتقاد از عملکرد یکساله دولت رئیسی گفت: کاری به وعده ها نداریم که چه تعداد از آنها عملی شده یا چند درصد آن ها محقق شده است. متأسفانه همه به گذشته نگاه می کنند و می گویند که دولت قبل مانع از رسیدن ما به اهدافمان شد. نباید فراموش کرد که همه اعضای فعلی دولت سیزدهم قبل از دولت در این ساختار بودند و هر کدام قبل از آن مسئولیتی داشتند. آنها از سیاره مریخ نیامده اند و حالا همه مشکلات را به دولت قبل نسبت می دهند. متأسفانه از آنجایی که در ایران حزب وجود ندارد، بیشتر مردم از خودشان به عنوان معیار استفاده می کنند تا برنامه. حتی می بینیم که بسیاری از ادعاها و اظهارنظرها آنقدر غیرحرفه ای است که اصلاً قابل تحقق نیست. در یک سال گذشته روزی بدون اعتراض نداشتیم و هر روز که می گذرد نارضایتی ها بیشتر می شود. یک اشتباه اساسی وجود دارد که ما رئیس جمهور را خدمتگزار مردم می دانیم در حالی که باید پاسخگو باشد با همان حجم وظایفی که در قانون اساسی به او داده شده است. در کشوری که حزب سیاسی وجود ندارد و ما کار حزبی انجام نداده ایم، تحقق وعده های انتخاباتی هیچ کمکی نمی کند.