روز دوشنبه 24 بهمن ماه بود که حسن روحانی در دیدارهای دوره ای خود در خصوص نقش قانون اقدامات راهبردی مجلس یازدهم در عدم احیای برجام در اسفند ماه 97 اظهاراتی را بیان کرد. رئیس دولت میانه رو، در مارس 2019 و پس از فراز و نشیب های سال های اول دولت بایدن، دولت در حال آماده شدن برای احیای برجام و دستیابی به توافق با کشورهای 1+4 و آمریکا است. جالب اینجاست که سند مورد توافق دو طرف نه تنها تحریم‌های هسته‌ای را لغو می‌کند، بلکه بر اساس روایت روحانی شامل «برخی تحریم‌های غیرهسته‌ای» نیز می‌شود. روحانی در این خصوص گفت: امید مردم در ابتدای دوره یازدهم در ایجاد ثبات و بهبود شرایط اقتصادی موثر بود و ما توانستیم در اسفند 97 با رفع تحریم ها و حتی رفع برخی شرایط غیرمجاز این امید را زنده کنیم. تحریم های هسته ای تصویب شد.» اما تصویب اقدام راهبردی مجلس (یازدهم) مانع از آن شد». اظهاراتی که پیش از این نیز از سوی روحانی و برخی نزدیکان وی در دولت دوازدهم تکرار شده بود.
طیف وسیعی از تحلیلگران سیاست خارجی این ماجرا را قبول دارند و می گویند ایران در اواخر سال 1999 و در فروردین و اردیبهشت 1400 فرصت تاریخی احیای برجام را از دست داد. شاید برخی افراد و جریان های سیاسی فکر می کردند که 6 ماه بعد – تغییر حکومت در ایران به راحتی می توانند دستاورد احیای برجام را به دولت بعدی نسبت دهند. اما همانطور که محمدجواد ظریف گفت 6 ماه در سیاست خارجی زمان زیادی است و هر اتفاقی ممکن است بیفتد. اتفاقاتی که افتاد و منافع ملی ایران را تحت الشعاع قرار داد.
حشمت الله فلاحت پیشه، نماینده گاه و بیگاه مجلس و فردی که سال ها از نزدیک در جریان مذاکرات هسته ای بوده، معتقد است چرا برجام در سال 1999 احیا نشد: «طبق سخنرانی روز سه شنبه حسن روحانی، می خواهم یک جمله کلیدی بگویم. که احیای برجام به دلیل محافظه کاری دولت آقای روحانی و تندروی دولت ابراهیم رئیسی تاکنون شکست خورده است. توجه داشته باشید، منظورم احیای برجام است، نه امضای برجام. در روند امضای برجام، دولت روحانی توانست موضوع را به خوبی مدیریت کند، اما در راستای احیای برجام، این فرصت در هر دو دولت از دست رفت. البته من در مورد دوران بایدن و پس از ترامپ صحبت می کنم. خود بایدن اولین فرصت برای احیای برجام را کشت زیرا به سیاست فشار حداکثری ترامپ ادامه داد، در حالی که قول داده بود برجام را به عنوان یکی از تصمیمات اصلی دولت خود احیا کند. اما او این روند را به تعویق انداخت و تنها زمانی که متوجه شد ایران تحت فشار تسلیم نخواهد شد، موافقت کرد درباره احیای برجام صحبت کند. بنابراین فرصت‌هایی برای توافق وجود داشت که ایران از آن استفاده نکرد».
فلاحت پیش در ادامه به تشریح استدلال خود گفت: استدلال آقای روحانی این است که دلیل احیای برجام در سال 1378 تصویب قانون اقدامات راهبردی در مجلس بوده است.به نظر من اگر دولت آقای روحانی محافظه کارانه عمل نمی کرد، مصوبه مجلس یازدهم مشکلی ایجاد نمی کرد. اسناد آن زمان حاکی از آن است که در آن زمان با برخی منتقدان از جمله من مصاحبه شد و گفتیم چون موضوع هسته ای در رده های وسیع سیاست خارجی قرار دارد و این موضوعات در شام طرح ریزی می شود، تصمیمات مجلس باید هماهنگ شود. با راهکارهای شورای عالی امنیت ملی جالب اینجاست که عده ای از دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در پاسخ به انتقادات من مصاحبه کردند و این مصوبه را با هماهنگی شعام در نظر گرفتند. ریاست شورای امنیت بر عهده حسن روحانی بود. اکثریت نمایندگان شام از دولت وقت بودند و تنها صدای مجلس صدای قالیباف رئیس مجلس در این زمینه بود. قوانینی که در مورد مسائل هسته ای در مجلس تصویب می شود با هماهنگی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی است. در مجلس هفتم قوانین مصوب با هماهنگی دبیرخانه شام به تصویب رسید.
این نشریه با اشاره به تأثیر عدم احیای برجام بر مشکلات کشور در ماه‌های اخیر می‌گوید: «مشکلاتی که در ماه‌های اخیر در خیابان‌های کشور مشاهده شده، ناشی از عدم اجرای سیاست‌های اصلاحی است. شعارهای اصلاح طلبی که برخی سیاسیون دادند اما در اجرا تبدیل به محافظه کاری شد. من معتقدم اگر آقای روحانی بخواهد می تواند مجوز احیای برجام را از شورای عالی امنیت ملی بگیرد. برخی گمان می کنند که مشکل اصلی آقای روحانی با نهادهای قدرتمند خارج از مجلس بوده است، اما از سخنان خود ایشان حکایت از آن دارد که مشکل ایشان با مجلس بوده است. این روند نشان می دهد که این فرضیه که پس از پایان مسیر دولت دوازدهم محافظه کارتر شد چندان هم دور از ذهن نیست.
فلاحت پیشه در پاسخ به این سوال که روحانی از عدم هماهنگی دبیر شام با دولت نیز گلایه دارد و چندین بار درخواست تعویض دبیر شورای عالی امنیت ملی را مطرح کرده است، گفت: مجددا با استفاده از اسناد تاریخی پاسخ خواهم داد. . در زمان پیروزی محمود احمدی نژاد در سال 84، آقای روحانی سمت دبیرکلی شام را بر عهده داشت. وقتی احمدی نژاد تازه رئیس جمهور شده بود، روحانی به رئیس دولت نهم گزارش داد، وقتی روحانی علیه احمدی نژاد نظر داد بلافاصله استعفا دادند. اگر رئیس جمهور ایران از اختیارات خود استفاده کند، توانایی جایگزینی دبیرکل شام را دارد. البته این مشکل محافظه کاری فقط یک مشکل معنوی نیست. مجلس یازدهم از اختیارات خود استفاده نمی کند و امروز سر و صدا می کند.
وی درباره نقش نهادهای برتر در ترسیم مسیر مذاکرات و اینکه آیا خود روحانی می‌تواند درباره احیای برجام تصمیم بگیرد یا خیر، می‌گوید: معتقدم که می‌توانند. من فکر می کنم مرجع شما در مورد دستورالعمل های رهبری در مذاکرات است. مقوله های اصلی سیاست خارجی در شورای عالی امنیت ملی مطرح می شود و پس از بحث و تبادل نظر به مقام رهبری می رسد. رهبری هم نظر کارشناسی شورای عالی امنیت ملی را قبول دارند. بنابراین آقای روحانی و اکثریت تیمش این فرصت را پیدا کردند که موضوع را در شورای عالی امنیت ملی حل کنند. در نتیجه احیای برجام پیش از رسیدن به مراحل بالاتر به تعویق افتاد. متأسفانه مردمی که بیشترین نگرانی را در مورد منافع ملی دارند بیشترین فشار را تحمل می کنند. امروز هم افراد و گروه هایی که مخالف مذاکرات و برجام بودند، بدون دریافت پیام مناسب از طرف مقابل، انگیزه های عجیبی به غرب می فرستند. دولت ها باید تا آخرین روز و ساعت حیات خود در عرصه فعالیت های راهبردی قاطع باشند و در صورت شکست در برابر تاریخ، مردم و رسانه ها پاسخگو باشند.