موبایل ایرانی در خدمت فیلترشکن داران

40 اپلیکیشن از 50 اپلیکیشن محبوب ایرانی در گوگل پلی فیلترشکن هستند

محمد باقرزاده: جوان نمونه، مبتکر برتر استرالیا در سال 2014 و نویسنده یکی از سه پایان نامه برتر دکتری مهندسی در سال 2015. این روایت برخی نمایندگان و حامیان دولت فعلی درباره وزیر ارتباطات است، اما از سوی دیگر منتقدان او را وزیر فیلترینگ می دانند و یکی از نمایندگان به وضوح نگاه او و فناوری را متوسط ​​می داند. اما تجربه «عیسی زارع پور» واضح است و حداقل در حوزه مدیریت داده ها و امنیت اطلاعات ایرانیان که یکی از شعارهای او بود، نظرسنجی ها حاکی از آن است که از بین 50 برنامه پرطرفدار این روزهای ایرانیان در فروشگاه های معتبری چون گوگل، تا آنجا که ممکن است برنامه های زیادی را فیلتر کرده است. جذب مردم برای استفاده از فیلترشکن ها با سنگینی شرایط فعلی، کارشناسان و کارشناسان فناوری اطلاعات را نگران می کند که قدرت اطلاعات مردم به دست صاحبان و سازندگان این فیلترشکن ها بیفتد. اگرچه این مشکل ممکن است برخی از کاربران معمولی را نگران نکند، اما یک بحران امنیتی بزرگ است و تقریباً در هیچ کشوری روی زمین چنین وضعیتی وجود ندارد. سپردن اطلاعات مردم به صاحبان و سازندگان فیلترها و شعارها و برنامه های وزیر و دولت فعلی درست برعکس این اتفاق بود و تفکیک واضحی صورت گرفت. اما وضعیت امنیت اطلاعات ایرانیان دقیقاً چگونه است و چرا کار وزیری که مدام از اصطلاحاتی مانند «حق زمین» استفاده می کند، مردم من فیلتر شکن و برنامه ها را فیلتر کرده است؟ به زبان ساده تر، تجربه فیلترینگ تلگرام که نتوانست ۸۰ درصد کاربران ایرانی را برای مهاجرت به برنامه های مشابه ایرانی قانع کند، زیر نظر وزیر و دولت فعلی کجاست؟

پذیرش بی سابقه فیلترشکن ها و برنامه های فیلترینگ توسط ایرانیان

تاکید بر مهاجرت ایرانیان به برنامه های داخلی و همچنین اصرار بر ایجاد دفاتر شرکت های صاحب نام فناوری در ایران از جمله برنامه های جدی و شعارهای مکرر دولت فعلی است و کار به حدی پیش رفته است که اخیرا چندین تهدید نامه‌های مسئولان این دولت به شرکت‌هایی مانند «متا» به منبع خبری و حتی سوژه واکنش‌های طنز کاربران شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده است. گزارش و نتایج عملکرد چیز دیگری می گوید. بررسی اپ استورهای موبایل و گوگل پلی در راس آن ها نشان می دهد که در لیست محبوب ترین و پردانلودترین اپلیکیشن های نصب شده بر روی گوشی های ایرانیان تا چشم کار می کند فیلترشکن و اپلیکیشن های فیلتر شده قرار دارند. در کشور دیده می شود. اگرچه این لیست ها دائما در حال تغییر هستند، تعداد کل 50 و 100 برنامه موجود در این لیست تا حد زیادی ثابت است. به عنوان مثال، ساعت 20:00 روز 9 دسامبر و در لیست گوگل استور، 10 برنامه برتر یا فیلتر هستند یا پیام رسان و شبکه های اجتماعی فیلتر شده مانند تلگرام، واتس اپ و اینستاگرام؛ یعنی علاوه بر فیلترها، سه برنامه هم دیده می شود که اولی در اردیبهشت 97 فیلتر شد، اما روند بعد از آن درس عبرت نشد و حالا در تابستان 1401 دو برنامه دیگر به همین سرنوشت دچار شدند. به عنوان تلگرام علاوه بر این، نتایج این تحقیق نشان می دهد که از میان 50 برنامه محبوب ایرانیان در گوگل پلی، بیش از 40 برنامه فیلترشکن و تنها 3 تا 4 برنامه عادی هستند. سایر پیام ها و شبکه های اجتماعی فیلتر شده اند. البته لازم به ذکر است که برخی از برنامه های محبوب در بین ایرانیان توسط خود گوگل از این فروشگاه حذف شده است. مشکلی که تاثیر چندانی در این لیست ندارد و حتی اگر این برنامه در چنین لیستی قرار می گرفت باز هم وضعیت نگران کننده ای بود. اهمیت این فهرست و موارد مشابه زمانی بیشتر می شود که این عملکرد را در کنار شعارهای این دولت و نمایندگان حامی این وضعیت قرار دهیم. کسانی که همیشه نگران امنیت اطلاعات ایرانیان بوده اند، اکنون گوشی های ایرانیان را به افراد و شرکت های ناشناس تحویل داده اند و در برخی موارد از سابقه ای نه چندان امن مطلع هستند. یک سوال جدی در این زمینه شاید این باشد که چرا با این همه شعار نتیجه اینگونه می شود؟ آیا ریشه داستان به نقشه ها و ظاهر این افراد برمی گردد یا اینکه نتوانسته اند نقشه ها را به درستی اجرا کنند؟

بدون هشدار عمل کنید؛ “ما حتی نمی دانیم سیاست آنها چیست”

«محمد احیراری» کارشناس حوزه فناوری اطلاعات و «مدیر اتاق فکر طائف» درباره این شرایط و کارنامه شعارها و برنامه ها به «اعتماد» می گوید که حتی نمی دانیم برنامه چیست و ما تنها بر اساس عملکرد و سوابق این مدیران می توان صحبت کرد. او در این باره می‌گوید: «آنچه اکنون در فروشگاه‌هایی مانند گوگل می‌بینیم، نتیجه طبیعی سیاست فیلترینگ است. البته ذکر این توضیح لازم است که فروشگاه هایی مثل گوگل یک سری استاندارد ارائه می دهند که هر برنامه ایرانی را نمی توان در این فضا قرار داد، یعنی کسانی که امنیت برایشان مهم است به گوگل پلی و مواردی از این دست مراجعه کنند. اما قرار گرفتن این همه فیلتر و برنامه فیلتر شده در لیست برنامه های محبوب ایرانی دقیقا به چه معناست و چه اطلاعاتی به ما می دهد؟ حریری در پاسخ به این سوال می‌گوید: «اولین چیزی که نشان می‌دهد این است که نیاز مصرف‌کننده به این برنامه‌ها زیاد است و از آنجایی که در فروشگاه‌های محلی موجود نیست، مصرف‌کنندگان به دنبال این اقلام هستند. یا اینکه نیاز به فیلتری دارند که در فروشگاه های محلی موجود نباشد و کاربر به سراغ مواردی مانند گوگل پلی برود.» اما در کل دغدغه امنیتی یک کشور چیست و مقصر کیست؟ او همچنین در پاسخ به این سوال می گوید: من اطلاعات دقیقی ندارم، اما می‌دانم که برخی مکان‌های مشکوک فیلترهایی را برای افراد با اهداف خاص تولید می‌کنند.» وقتی سیاست این است که 30 تا 40 میلیون نفر باید از فیلتر استفاده کنند، نتیجه آسیب به امنیت و داده‌های آن افراد است. می توانند بگویند نه استفاده می شود، اما این منطق درست نیست، نتیجه محدودیت بی دلیل این است که حدود 40 میلیون نفر در معرض آسیب هستند، این شرایط نتیجه اقدامات کسانی است که برنامه و شعارشان امنیت جامعه است. داده‌های ایرانیان؛ چرا نتیجه اینگونه است؟ حریری در این خصوص می‌گوید: «ما اقدامات عملی مؤثری ندیده‌ایم و تنها مشکل فیلتر است.» لازمه موفقیت هر سیاستی این است که اکثر کاربران، به ویژه بخش فعال در این زمینه، از آن استقبال و در چه زمانی سیاستی را تعریف می کند که اکثریت با آن مشکل دارند، ربطی به حرف های زیبا ندارد. هر سیاستی زمانی شکست خواهد خورد که حمایت جامعه از این فعالان مردمی وجود نداشته باشد. می گویند دولت این و آن را به ما داده است، اما آنچه ما و عموم مردم می بینیم فیلترینگ است و این نتیجه مخالفت عمومی با این حوزه از مشکل است. این مانند ایجاد سیاستی در حوزه اقتصاد است که اقتصاددانان جریان اصلی و فعالان این حوزه با آن مخالف هستند. هر سیاستی حتی اگر خوب باشد در شرایط مخالفت طرف های ذینفع شکل می گیرد. وی همچنین می‌گوید سیاست‌های مسئولان فعلی حتی آنقدر روشن نیست که بتوان بررسی کرد: «برنامه تعمیر و نگهداری روی کاغذ مشخص بود و می‌توان به وضوح درباره آن اظهارنظر کرد، اما اکنون کارهایی انجام می‌شود که نمی‌دانیم چیست. آنها فقط اجرا می شوند و ما فقط می توانیم در مورد نتایج اظهار نظر کنیم. آنها سیاست را اعلام نمی کنند و ما فقط می توانیم آثار هنری را ببینیم و بر اساس آن نظر بدهیم.»

جلیل رحیمی جهان آبادی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز از منتقدان شرایط فعلی و سیاست فیلترینگ است. وی درباره نتیجه سیاست‌های فعلی و مدیریت یک‌نفره فیلترهای دانلود در میان برنامه‌های پرمخاطب ایرانی، به اعتماد می‌گوید: «سیاست فیلترینگ یک اشتباه استراتژیک و خطرناک است. چه تلگرام باشد چه وضعیت فعلی، هر چیزی که به دستشان می رسد را فیلتر می کنند. وقتی برنامه‌ها را برای افراد فیلتر می‌کنید – چه برای کار یا ارتباط – بدون جایگزین قابل اعتماد، باعث می‌شوید مردم از فیلترشکن‌ها استفاده کنند. این فیلتر به همان اندازه که مقرون به صرفه و نصب آسان است، دسترسی به داده های کاربران را نیز تسهیل می کند که خلاف امنیت و منافع کشور و مخالف شعارهای دولت است. آنها در واقع فضای دسترسی را برای دشمن و سرویس های امنیتی فراهم می کنند. “ما داده ها را با دست خودمان به سرویس های دشمن می دهیم. اما در چنین شرایطی چه می توان کرد و چقدر می توان به وزیر فعلی ارتباطات و مسئولان این دولت امیدوار بود؟ این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در پاسخ به این سوال گفت: تاکنون هر چقدر هم که داد و بیداد کرده ایم، هیچکس در مجلس ما را دنبال نکرده است، اما فکر می کنم باید در این زمینه کاری انجام شود. وزارت امنیت و توسعه سیاست کشور.» داده ما نمی توانیم اجازه دهیم اطلاعات مردم ناپدید شود و مردم را به سمت فیلترشکن سوق دهیم. همه این دلالت های امنیتی و جاسوسی خطرناک است اما چشم عاقل در مجلس و دولت به نظر نمی رسد یا برجسته و مسلط نیست. اما وزیر ارتباطات فعلی صاحب پژوهش در این زمینه است و به گفته حامیانش، او سابقه فوق العاده ای هم در یکی از دانشگاه های استرالیا داشته است؟ چرا مردی با چنین گذشته ای به چنین رکوردی دست یافت؟ رحیمی جهان آبادی نیز در پاسخ به این سوال گفت: مشخص شود که وزیر فعلی نسبت به آذری جهرمی از نظر امنیت کشور بسیار ضعیف تر است، هرچند شعارها متفاوت بود. وزیر جدید هم نظر متوسط ​​و ضعیف اکثریت نمایندگان مردم را دارد. در صورتی که فیلترینگ افراد را به سمت آسیب پذیری و نفوذ دستگاه های امنیتی سوق داده است. گاهی اوقات بین ادعای دوستان اصولگرا و عملکرد آنها تفاوت زیادی وجود دارد. مبادا دوستان بفهمند که شرایط این فیلترینگ گسترده است، اما وظیفه من به عنوان نماینده مجلس است که نسبت به این شرایط هشدار بدهم، اما نمی دانم چقدر موثر خواهد بود. همچنین تلاش می‌کنیم تا بازدهی 5 درصدی را به دست آوریم زیرا اکنون کاری جز شفاف‌سازی و بیان موضع‌ام نمی‌توانم انجام دهم.»