نقش اروپایی ها پشت میز مذاکره پراگماتیسم یا کوبیدن ابزار شیطان آمریکایی ها؟

ابوالفضل خدایی: هشتمین دور مذاکرات در وین 6 دی ماه بین ایران و 1+5 برگزار می شود و به نظر می رسد این دور نقش تعیین کننده ای در سرنوشت مذاکرات و چشم انداز آن داشته باشد. با توجه به اینکه گفتگوی مستقیمی بین تهران و واشنگتن وجود ندارد، مذاکرات ایران و کشورهای اروپایی همراه با روسیه و چین در حال انجام است و تروئیکای اروپایی نقش مهمی در این مذاکرات ایران و آمریکا دارد. با توجه به تحولات اخیر در مذاکرات احیای برجام و رفع تحریم ها، شاید یکی از موضوعات مهم نقش مثبت یا مخرب کشورهای اروپایی در مذاکرات باشد که می توان آن را عامل مهمی در نتیجه مذاکرات دانست. در همین راستا با علی ماجدی سفیر سابق ایران در آلمان گفت وگویی انجام داده ایم که مشروح آن را در ادامه می خوانید:

مواضع کشورهای اروپایی در جریان مذاکرات وین را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا می توان گفت رویکرد این کشورها از مذاکرات قبلی تا امروز تغییر کرده و رویکرد کلی آنها بیشتر مثبت است؟

در جریان تصویب برجام، برخی از کشورهای اروپایی نقش موثر و مثبتی داشتند که یکی از آنها آلمان بود. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از جمله کسانی بود که سخت برای دستیابی به توافق تلاش می کرد. البته فرانسه در آن زمان نقش چندان خوبی نداشت و بسیار گستاخ بود. به این ترتیب بریتانیا از سیاست آمریکا پیروی کرد.

اما در دوره جدید با ورود جو بایدن به کاخ سفید و علاقه آمریکا به احیای برجام، کشورهای اروپایی با توجه به اینکه آمریکا مقصر خروج از آمریکاست، نگاه ویژه ای به دولت جدید آمریکا داشته اند. به هر حال مذاکرات آغاز شد و پس از شش دور امکان توافق وجود داشت که اگر انسجام مواضع در داخل را می دیدیم می توانستیم زودتر به توافق برسیم. البته شاید دولت آمریکا هم با توجه به انتخابات پیش رو و تغییر دولت می خواست با تیم جدید به توافق برسد.

نقش اروپایی ها پشت میز مذاکره پراگماتیسم یا کوبیدن ابزار شیطان آمریکایی ها؟

در دور جدید مذاکرات در وین که به زودی برگزار می شود، همه طرف ها مصمم به احیای این توافق هستند، نه یک کلمه بیشتر و نه یک کلمه کمتر. اگر این را بر اساس یک اصل قرار دهیم، می‌توانیم به درک بهتری از نقش کشورها در هر طرف دست یابیم. آغاز مذاکرات، شروع و ادامه توافق از نقطه پایانی و اجرای آن تصویر روشن تری از وضعیت آینده به ما خواهد داد.

جزئیات دقیقی از نتایج مذاکرات دوره های قبل نداریم و طبق اخبار منتشر شده حتی می توان گفت آلمان نقش سازنده ای در این مذاکرات نداشته است. مشخص نیست که آیا کشورهای غربی می خواهند به برجام 2015 بازگردند یا در تلاش هستند عناصر جدیدی به این توافق اضافه کنند. لازم به ذکر است که مذاکرات از دور ششم ادامه خواهد داشت و یا مبنا چیز دیگری خواهد بود. تحولات پس از خروج آمریکا، احیای برجام را با مشکل مواجه کرده است و نمی توان تحلیل دقیقی از چگونگی طرح موضوعات و از سرگیری تعهدات کشورها طبق توافق انجام داد. نقش اروپا و سایر کشورها در شورای امنیت سازمان ملل متحد تا زمانی که چنین موضوعات مهمی شناسایی نشود قابل ارزیابی نیست.

در تعیین وضعیت مذاکرات و چگونگی از سرگیری تعهدات، یکی از موضوعات مهم مورد بحث، اهمیت گفت وگوی مستقیم ایران و آمریکاست، زیرا برخی کارشناسان معتقدند مذاکرات باید فورا انجام شود، در غیر این صورت زمان بر است. .

در مذاکرات قبلی ایران و آمریکا نقش اساسی در مذاکرات داشتند که اروپایی ها میانجی بودند و چین و روسیه هم نقش داشتند و چون مذاکرات مستقیم بود نتیجه را دیدیم. الان هم شرایط به همین منوال است اما باید در نظر داشت که در این بین حق با ایران است زیرا آمریکا برجام را زیر پا گذاشته است. البته نباید فراموش کرد که شرایط نسبت به گذشته پیچیده تر و دشوارتر شده است و در این بین نیازی به مذاکره جداگانه ایران و آمریکا نیست، زیرا حداقل در قالب 1+5، این فرآیند می تواند تکمیل شود. آسان رسیدن مذاکرات را تسهیل می کند.

بیشتر بخوانید:
بنت آخرین اخطارها را داد، سالیوان موافقت کرد
امید به وین؟
توافق آمریکا و اسرائیل درباره ایران

در این مورد، برخی از منتقدان بر این باورند که عدم مذاکره مستقیم تهران و واشنگتن می تواند به ضرر ایران تمام شود، زیرا اروپا ممکن است از طریق نقش میانجیگری خود به دنبال کسب امتیاز در مذاکرات باشد.

در حال حاضر عزم همه طرف ها احیای توافق است. هر کشوری که بخواهد در این بین امتیاز یا چیزی بیشتر کسب کند، روند پیچیده تر و دشوارتر خواهد بود. این قراردادی است که در گذشته امضا و اجرا شده و در اجرای آن بخشی از نواقص آن برطرف شده است. بنابراین در صورت پایبندی همه طرفین به اصول، تمدید این قرارداد در اختیار همه طرفین قرار خواهد گرفت. اگر پروژه بر اساس دور ششم و مذاکرات آقای اراکچی با کشورهای غربی در آن زمان باشد، می توان به توافق رسید و اگر یکی از کشورها بخواهد از این چارچوب خارج شود، مذاکرات سخت و نتیجه مبهم خواهد بود.

اهمیت حضور اروپایی ها در مذاکرات از این جهت مهم است که شاهد تغییرات در دولت های اروپایی هستیم. مثلا در آلمان با رفتن مرکل و روی کار آمدن شولتز. آیا می توان ارزیابی دقیقی از موضع دولت جدید آلمان در قبال توافق هسته ای داشت؟

همانطور که می دانیم، آلمانی ها پس از جنگ جهانی دوم یک دولت عمدتاً ائتلافی داشتند که یا در دست دموکرات های مسیحی یا سوسیال دموکرات ها بود که عموماً بیشترین قدرت را بر دموکرات های مسیحی داشتند. می توان گفت سوسیال دموکرات ها در آلمان استقلال بیشتری دارند، اما تاکتیک های آنها چندان همخوانی با آمریکا ندارد و حمله آمریکا به عراق نمونه آن است، اما تغییر عمده ای در سطح استراتژی کلان وجود ندارد.

در بریتانیا با یک دوره پس از انتخابات روبرو هستیم و از سوی دیگر فرانسه نیز به زودی شاهد انتخابات ریاست جمهوری خواهیم بود. به نظر شما این تغییرات می تواند بر توافق هسته ای تاثیر بگذارد؟

این موضوعات تاثیر چندانی بر رویکرد آنها در قبال ایران و توافق هسته ای نخواهد داشت. اگرچه احزاب جدید ممکن است پس از انتخابات به قدرت برسند، اما شاهد تغییرات کمتری در استراتژی بزرگ خواهیم بود و اغلب تاکتیک‌ها هر از گاهی تغییر می‌کنند. . در عین حال مشکلات و چالش های داخلی مانند مالیات، سرمایه گذاری، پناهندگی و… وجود دارد. برای کشورهایی که اولویت بیشتری نسبت به سیاست خارجی دارند.

آیا فکر می‌کنید در مقایسه با دولت ترامپ، شکاف‌های اروپا و آمریکا پر شده و نزدیکی این دو در دوره بایدن افزایش یافته است؟ به خصوص در موضوع توافق هسته ای با ایران؟

دموکرات ها عموماً روابط بهتری با کشورهای اروپایی دارند و روابط ترانس آتلانتیک را برای ایالات متحده استراتژیک می دانند. در دوران ترامپ، شاهد بودیم که کشورهای اروپایی به دلیل کمبودهای موجود، روابط خود را با کشورهایی مانند چین افزایش داده اند و بنابراین دولت فعلی آمریکا در تلاش است تا روابط قوی تری با اروپایی ها داشته باشد و اساساً شاهد اجماع دموکرات ها هستیم. در اروپا موفق تر از جمهوری خواهان هستند. توافق هسته ای با ایران نیز به همین صورت است و بایدن با توجه به دستاوردها و تجربیات گذشته، رویکرد مشترکی در این زمینه اتخاذ خواهد کرد.