پس از انتشار خبر فساد بزرگ چای دباش، بار دیگر بحث فساد سیستمی مطرح شد و برخی بر وجود چنین مواردی تاکید کردند و برخی دیگر آن را تکذیب کردند و به این مَثَل اشاره کردند که حتی کوچکترین لکه ای روی لباس سفید دیده می شود. فساد دیده می شود. آن را نشانه سفیدی لباس می داند و ماهیت سیستماتیک فساد در ایران را رد می کند.
این چالش، بیش از آنکه واقعی باشد، ناشی از عدم تعریف دقیق فساد سیستمی است. کسانی که منکر فساد سیستماتیک یا سیستماتیک هستند چنین تصوری دارند که مسئولان خود عمدا و آگاهانه مرتکب فساد می شوند، بنابراین ماهیت سیستمی فساد را انکار می کنند. طبیعی است که اگر آگاهانه اقدام به فساد کنند، اجازه انتشار اخبار آن را نخواهند داد، بنابراین از منظر این رویکرد، فساد در ایران سیستماتیک نیست.
اما رویکرد دیگری نیز وجود دارد که فساد را محصول مجموعه رفتارها و مقرراتی می‌داند که حتی برخلاف میل مسئولان اتفاق می‌افتد و اگر مخالف فساد هستند، قبل از هر کاری باید آن مقررات و رویکردها را تغییر دهند. بخشی از این امر محصول نظام قیمت گذاری و تخصیص اجاره بها است که موضوعی سیستمی و مفسده آفرین است که می توان به تفصیل آن را بررسی کرد.
از سوی دیگر بخشی از آن محصول رویکردهای سیاسی قبیله ای و قومی است. برای درک این موضوع کافی است به آخرین سخنان رئیس قوه قضائیه توجه شود که گفت: با توجه به اهدافی که برای بستن گلوگاه های فساد و برخورد با فساد و مفسدان و متخلفان در نهادهای دولتی داشتیم، پیش بینی کردم. که امسال مشکلات ما بیشتر خواهد شد». معنی این کلمه چیست؟ یعنی برخی نیروها در قوه مجریه و سایر نهادها به جای استقبال از مبارزه با فساد و دستگیری و تعقیب عاملان فساد، به تبلیغ علیه دستگاه قضایی می پردازند. اگرچه این دفاع مستقیم از فساد نیست، اما نشانه روشنی است که هرکس با قبیله، حزب و گروه ما برخورد کند، واکنش نشان خواهیم داد.
از رئیس این مرجع می خواهم جزئیات بیشتری در مورد این ادعا ارائه دهد.
به هر حال امیدواریم هر دو عامل برای شکل گیری فساد سیستمی یعنی. مقررات نادرست و مفسده و قبیله گرایی و قومیت به تدریج از بین می رود تا ماهیت سیستمی فساد موجود برطرف شود.