گروه بین الملل – در حالی که ایالات متحده آمریکا بارها اعلام کرده که توافق هسته ای از دستور کار این کشور خارج است و کشورهای اروپایی نیز به دلیل اتفاقات داخلی ایران درگیر روابط متشنج با ایران هستند، برخی منابع داخلی بر این باورند که این امکان وجود دارد. گفتگوها و احتمالاً رخ خواهد داد.
در واقع و در شرایطی که مسئولان نظام دیپلماسی کشور در چند روز اخیر بار دیگر اعلام کردند که توپ در زمین آمریکا و ایران است، خواهان دستیابی به یک توافق پایدار هستند، دو روز پیش عباس مقتدایی. نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفت‌وگویی به خبرگزاری ایلنا اعلام کرد که در روزهای اخیر و پس از شکست تلاش‌های غرب برای دستیابی به نتایج مطلوب با ایجاد ناآرامی در کشور، پیامی به ایران فرستاد و اکنون فصل جدیدی از گفت و گوهای حاصل از پیروزی ملت ایران گشوده شده است.
سیاست آمریکا در قبال ایران روشن است
این در حالی است که بسیاری از کارشناسان معتقدند با توجه به فضای ایجاد شده و از دست رفتن فرصت های گذشته، امکان دستیابی به توافق غیرممکن نیست، اما احتمال دستیابی به آن بسیار اندک است. در همین راستا حشمت الله فلاحت پیشه، رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس و کارشناس مسائل بین الملل درباره برجام و سرنوشت این توافق که در سال 2023 وارد هشتمین سال آن می شویم، گفت: تعهدات و اجرا، گفت: برجام با مشکلات داخلی ما نیز مرتبط است. موضع آمریکا یا سیاست آنها در قبال ایران روشن است. در مورد برجام، سیاست آمریکا همیشه کنترل ایران بوده است و برجام بخشی از سیاست کاهش تنش ایران و آمریکا نبوده است. آنها سعی می کنند ایران ضعیف شده را کار کنند. حتی قبل از بحران اوکراین، ترجیح آنها استفاده نکردن از فرصت برای احیای برجام بود. در مجموع معتقدم طیف حاکم در آمریکا با جنگ سرد جدیدی در اقتصاد با چین و در مسائل نظامی با روسیه مواجه خواهد شد و تلاش می کنند دیپلماسی با ایران را احیا کنند، اما ایران ضعیف شده است.
به گزارش ایسنا، این کارشناس مسائل بین الملل خاطرنشان کرد: ایران باید چند کار را انجام دهد. اولی برای حل اختلافات داخلی است. هر چه وحدت و انسجام داخلی بین تصمیم گیران و دستگاه های حاکمیتی بیشتر باشد، تصویر بهتری در خارج از کشور خواهیم داشت و تمایل به تضعیف ایران کمتر می شود. دوم اینکه دولت آقای رئیسی قبل و بعد از انتخابات همیشه تاکید داشته که 20 درصد مشکلات ناشی از تحریم است. بنابراین فکر می کنم دولت باید مدیریت خود را اعمال کند و اقتصاد را سامان دهد. دولت باید سیاست تثبیت داشته باشد. سوم اینکه در مورد تیم مذاکره کننده باید تصمیم جدی و جدیدی گرفته شود. اگر این اقدامات انجام شود، آمریکا پای میز مذاکره خواهد نشست. آمریکا نه تنها متاثر از مشکلات ایران است، بلکه مشکلات دیگری نیز در دنیا وجود دارد که آنها را مجبور به گفتگو با ایران می کند.
فلاحت پیش تصریح کرد: ورود نتانیاهو عاملی برای توجه به دیپلماسی است. از آنجایی که او به دنبال استراتژی نظامی علیه ایران است و این موضوع برای آمریکا قابل قبول نیست، در صورت تسریع در این رویکرد، ایران ممکن است چشم اندازی نظامی برای برنامه هسته ای خود پیدا کند. و اگر این سیاست بر منطقه سایه افکنده، چالش های سلطه طلبانه آمریکا در منطقه افزایش می یابد، طبیعی است که دیگران از ورود به منطقه اجتناب کنند.
وی با اشاره به ادامه مذاکرات ایران و آمریکا با میانجیگری کشورها و افراد و از یک سو اظهارات مقامات آمریکایی که از اولویت نداشتن برجام صحبت می کنند، گفت: از این صحبت ها و مواضع استفاده می شود. تبلیغات و نشان دادن تجربه. گزارش شده است که دیپلماسی بین ایران و آمریکا به صورت مخفیانه انجام می شود. از یک طرف دلیل این صحبت های آمریکایی ها این است که به دلایل مختلف از جمله ناآرامی های داخلی تصمیم گرفتند ایران را منزوی کنند. این موضوع به قدری وسوسه انگیز بود که حتی چین نیز در سیاست انزوای ایران بازی کرد، متاسفانه اکنون ایران در اوج تمایلات سیاسی کشورهای قدرتمند جهان است تا از آن برای منافع ملی خود سوء استفاده کنند.
این کارشناس مسائل بین الملل تصریح کرد: مواضع رسمی آمریکا در مقابل آمدن به میز مذاکره و احیای برجام، فضای فشار روانی بر ایران را برای تضعیف جایگاه ایران در میز مذاکره افزایش می دهد. سناریوهای کمتر محتمل دیگری نیز وجود دارد، مانند اقدام خطرناک نتانیاهو، یا استفاده آمریکا و اروپا از ماشه علیه ایران، یا اینکه پرونده ایران به شورای امنیت کشیده شود. اگر این شرایط شکل بگیرد، ایران نیز دست به رفتاری خواهد زد که کل سناریو را به هم می زند، اما من معتقدم استراتژی آمریکا حل چالش منطقه ای و مقابله با جنگ اقتصادی، نظامی و سیاسی با روسیه و چین است، اما این رویکرد مربوط به رفتار دیپلمات ها و تصمیم گیران در ایران و آمریکا به صورت مخفیانه است. سخنرانی ها نقش چندانی در تعاملات و شکل گیری روابط ایران و آمریکا ندارند.
وقتی ناگهان معادلات اشتباه شد
از سوی دیگر نصرت الله تاجیک دیپلمات سابق کشورمان نیز در بخشی از مصاحبه خود برای این سایت گفت: غربی ها نسبت به همجواری ایران و روسیه به ویژه تعاملات نظامی حساس هستند و فروش پهپاد حتی نسبت به آن حساس است. اگر در اوکراین جنگی نبود، اما آمریکا به جای تمرکز بر برجام، بر فروش پهپاد به روسیه متمرکز شد و آن را به طور رسمی اعلام کرد. و ایجاد اجماع علیه ایران. علاوه بر این، قضاوت در مورد اینکه آیا این اقدام برای امتیاز گرفتن یا تقسیم ایران و روسیه یا پروژه ای برای مقابله با ایران از طریق جنگ روسیه و اوکراین است، هنوز زود است. همه این شرایط به رفتار و عملکرد ایران بستگی دارد. احیای برجام و شفاف سازی و بی طرف کردن نقش آن در درگیری بین دو همسایه.
این دیپلمات بازنشسته با اشاره به بن بست برجام گفت: تا سپتامبر 2022 همه چیز به خوبی پیش می رفت و عموم مردم فکر می کردند ظرف یکی دو روز برجام امضا می شود. اما ناگهان همه چیز خراب شد. تاجیک با بیان اینکه هیچ یک از طرفین در این مرحله به دنبال بر هم زدن ساختار برجام نبودند، افزود: «هر دو طرف به یک اندازه متعادل بودند و هم کارت بازی و هم توانایی اعمال فشار بیشتر را داشتند.» شاید غربی ها با این توافق قدرت بیشتری داشتند. اهرم هایی برای تحریم اقتصاد نیمه شکسته ایران، اما ایران هم دستش خالی نبود. در نهایت بازی پر گلی بود. با این نوع تحولات و پس از مذاکرات وزیر امور خارجه ایران با جوزپ بورل در اردن و سفر وی به عمان، اگرچه وارد تعطیلات سال نو میلادی شده ایم، اما به نظر می رسد طرف غربی تمایل چندانی برای مذاکره ندارد و اصولا اگر ما می خواهیم، شرط می گذاریم اگر برجام را معرفی کنیم، دیگر برجام 2015 نخواهد بود. یعنی یک دور باطل دیگر برای رسیدن به یک تفاهم جدید که فکر نمی کنم چنین ظرفیت و پتانسیلی در روابط بین الملل داشته باشد و مذاکره کنندگان غربی».
تاجیک در پاسخ به این سوال که چرا چنین ظرفیتی را در غربی ها نمی بینید، گفت: چون اولویت های آنها و حتی متحدان ما مانند روسیه و چین و همچنین اروپا که در دوره ترامپ از مواضع ما حمایت می کردند تغییر کرده اند و هر کدام از آنها خود را دارند. پیگیری های خود ایران اکنون باید با یک ابتکار عملی آب از دست رفته را به جو بازگرداند. زمانی امکان داشت به دلیل خروج آمریکا از برجام امتیازی بگیرد که پیامدهای منفی برای آنها برجای گذاشت و به اتاق مذاکره بازگشتند و از عواقب مذاکرات غیرمستقیم جلوگیری کردند. حتی در حال حاضر نیز ممکن است این یکی از راه‌های خروج از بن‌بست فعلی باشد تا بتوان مسائل را رودررو مطرح کرد و سریع‌تر حل کرد.»
این کارشناس مسائل بین الملل درباره راه احیای برجام گفت: برجام ماه هاست که به بن بست رسیده است و به نظر می رسد با تغییر شرایط تلاش برای احیای آن موثر واقع نشده و دو طرف بنا به دلایلی حاضر به اعلام مرگ آن نیستند. بنابراین مسئول شکست برجام باشیم نه بر دوش طرف مقابل. بارها انگشت اتهام به سمت طرف مقابل نشانه رفته است که اراده ای برای احیا ندارد. به نظر می رسد همان طور که بورل در اردن به وزیر امور خارجه ایران نیز گفته است، تنها راه احیای برجام، جدیت برای به نتیجه رساندن مذاکرات ایران و اوکراین است.
وی در خصوص تاثیرات موضوع پهپاد بر مذاکرات گفت: نتیجه این دو مولفه بار سنگینی را بر دوش سیاست خارجی ایران می گذارد که چگونه می خواهد از این فضای خودساخته خارج شود. چرا که رسیدگی نکردن به موضوع پهپادها تنها مشکل تحریم های فعلی یا حتی افزایش آن و ادامه فشار اقتصادی بر مردم نیست که این روزها شاهد آن هستیم و به راحتی می تواند آسیب های اجتماعی را به همراه داشته باشد و تبعات سیاسی و امنیتی داخلی داشته باشد. بلکه عدم مدیریت رفتار پهپادهای ما شرایط را به گونه ای پیش می برد که دانسته یا ندانسته خواه ناخواه ایران در جنگ روسیه و اوکراین یک طرف می شود.
وی ادامه داد: ایران با وجود اینکه فروش پهپاد به روسیه عنصری مخرب و نیازمند حمایت های سیاسی، اجتماعی و امنیتی است، وارد این معادله شد و روسیه نیز ضمن بهره برداری از تاثیرات قدرت پهپادها، از حضور ایران برای گسترش استفاده می کند. جبهه مقابل غرب و آمریکا از این فرصت از جنگ روسیه و اوکراین و فروش پهپاد به روسیه برای مقابله با ایران، تضمین نقش ایران در جهان و حذف نقش ایران در منطقه و روابط بین‌الملل استفاده می‌کند. .
این دیپلمات بازنشسته ادامه داد: اگر رفتار پهپادی ایران به خوبی مدیریت شود، به گونه ای که اوکراین و آمریکا متقاعد شوند که ایران نقشی پایدار و فعال در این جنگ ندارد، این سناریو لزوماً نباید به عنوان تئوری توطئه تلقی شود. علیه ایران، اما یکی از آثار و پیامدهای ورود ما به این معادله ممکن است کنار گذاشته شدن آن باشد. روسیه همسایه بزرگ و موثر ایران است و غربی‌ها انتظار ندارند روابط ایران و روسیه قطع شود، اما بر اساس تحلیل‌های غربی، نزدیکی ایران و روسیه به گونه‌ای که این دو کشور به یکدیگر بپیوندند خطراتی را برای غرب به همراه دارد. همچنین خطر کمتری برای ایران دارد. کافی است با رعایت اصول و احترام به نگرانی‌هایمان، با روسیه در رابطه با جنگ این دو همسایه که پیچیدگی‌های خاص و تاریخی خود را دارد، فاصله معقول و مناسبی را حفظ کنیم.