چه میزان آب حاصل از سیلاب های اخیر در سدهای کشور ذخیره شده است؟

روز جدید یک کارشناس آب به بررسی تاثیر سیل اخیر بر منابع آبی کشور پرداخت و گفت: نباید به آب این سیلاب ها بسنده کنیم زیرا به آب بیشتری نیاز داریم.

یکی از اعضای انجمن آب و خاک پایدار ایران ضمن تاکید بر اهمیت سیلاب برای تامین آب کشور، میزان آب ورودی به منابع آبی را در اثر سیل اخیر کافی ندانست و بر لزوم باز شدن مسیر سیلاب تاکید کرد. و خودداری از تجاوز به حریم و بستر رودخانه ها.

محسن موسوی کانساری به میزان بارندگی نسبت به میزان آبگرفتگی چند روز اخیر در کشور اشاره کرد و گفت: بر اساس میزان آبگرفتگی در چند روز اخیر، احتمال دارد میزان بارندگی بیش از دو باشد. میلیارد متر مکعب آب و تخمین زده می شود که حدود 500 میلیون مترمکعب از این باران ها دارای قدرت رواناب هستند. یعنی 200 میلیون مترمکعب یعنی حدود نیمی از آن 500 میلیون مترمکعب در سدها ذخیره می شد زیرا بسیاری از این رودخانه ها به سدها منتهی می شوند.

وی با توجه به مصارف فراوان آب این سیلاب ها افزود: تنها در سد زاینده رود 50 میلیون مترمکعب آب ذخیره شد. حدود 300 میلیون مترمکعب وارد تالاب هایی مانند بختگان، جازموریان، پشک و حوضچه در استان قم شد.

موسوی تاکید کرد: این ارقام اعداد بسیار ناچیزی است و نباید باعث سردرگمی شود زیرا به عنوان مثال مصرف آب کشاورزی در کل کشور 70 تا 75 میلیارد مترمکعب است. این الگوهای بارندگی اقیانوسی گذرا هستند و حتی هر 20 سال یک بار رخ نمی دهند و نباید به آنها اعتماد کرد.

این کارشناس آب به فلات مرکزی ایران اشاره کرد و گفت: در فلات مرکزی تالاب های خشک شده زیادی داریم، بسیاری از رودخانه ها نیز سدهایی برای مدیریت حوضه دارند، همه آنها مورد استفاده قرار می گیرند و اگر همه اینها وجود داشته باشد. آب وارد تالاب ها می شود، همچنان به آب بیشتری نیاز داریم.

وی درباره موضوع تغییر اقلیم گفت: تغییر اقلیم و گرم شدن هوا در خاورمیانه پدیده موسمی را تشدید کرده است. رژیم های اقیانوسی در نتیجه باید منتظر افزایش این پدیده در سال های اخیر باشیم. بر اساس تایید کنفرانس جهانی تغییر اقلیم، کشورها باید خود را مطابق با تغییرات اقلیمی در طراحی و ساخت تاسیسات آبی، پل ها، سدها، جاده ها و ساختمان ها به روز کنند.

موسوی خوانساری به وقوع هر از چند گاهی سیل اشاره کرد و گفت: در کل دنیا فقط برخی از این سیلاب ها قابل کنترل است و مقدار باقی مانده قابل کنترل نیست. نکته مهم این است که مسیر سیل را روشن بگذارید.

وی در خصوص آبگرفتگی اخیر امامزاده داود اظهار داشت: روی یکی از آبراهه های صحن امامزاده داود سقفی ساخته شد و مسیر آب با چوب و مصالح دیگر مسدود شد و آب وارد امامزاده شد. اقداماتی که ما در شهرها انجام می دهیم بسیار مضر است. به عنوان نمونه در نزدیکی حرم حضرت معصومه (س) بر روی رودخانه کمرود جاده و پارکینگی ساختند و هدف تغییر کرد.

این کارشناس آب به هشدارهای مکرر وزارت نیرو مبنی بر تغییر کاربری مسیر رودخانه کوم اشاره کرد و توضیح داد: بر اساس اعلام اداره نیرو با احداث پارکینگ در این مسیر هیچ راه فراری برای خودروها و افراد در مسیر رودخانه کوم وجود نخواهد داشت. پارکینگ در هنگام وقوع سیل، و قربانیان زیادی وجود خواهد داشت

پیشنهاد موسوی خوانساری در این خصوص معافیت آبراهه ها از شهرداری ها است. وزارت نیرو نیز باید از قانون حفظ حریم خصوصی، حوزه آبخیزداری و توزیع عادلانه آب تبعیت کند. هرگونه تجاوز به بستر و بستر رودخانه موجب خسارت جانی و مالی مردم خواهد شد.

روش های مختلف استفاده از سیل

این عضو انجمن آب و خاک پایدار ایران به روش های مختلف استفاده از سیل اشاره کرد و گفت: در فلات مرکزی ایران به اندازه کافی سد، سد و تالاب وجود دارد که از آب سیلابی در این موارد استفاده می شود و مشکلی وجود ندارد. لازم است آبراه ها آزاد باشد تا سیلاب ها به تالاب برسد.

وی با اشاره به وقوع پدیده موسمی در سواحل جنوبی کشور از جمله بلوچستان و منطقه مکران گفت: منطقه مکران از نظر دولت منطقه ای اقتصادی است و برای توسعه آن برنامه ریزی می شود. سیلاب‌های موسمی می‌تواند در این مناطق تداوم داشته باشد و سازه‌های تامین آب و اقدامات مدیریت حوضه آبریز در منطقه بلوچستان انجام شود، اگرچه این به معنای نیاز به ذخیره آب ناشی از این پدیده در تمام نقاط کشور نیست.

این کارشناس آب با ذکر مثالی گفت: در حوزه آبخیز کرخه که پتانسیل آبخیزداری و آبخوان داری وجود دارد به هیچ عنوان ذخیره آب توصیه نمی شود زیرا خود خورالعظیم به آب نیاز دارد. یک میلیارد و 400 میلیون متر مکعب آب لازم است تا وارد کرخه شود و سپس به هورالعظیم برسد.

موسوی تاکید کرد: پروژه های آب، سدسازی و آبخیزداری خوب است اما در جای خود. مثلاً در فلات مرکزی به دلیل زیاد بودن تالاب های خشک شده، اصلاً نیازی به سد نداریم، آب باید رها شود.

وی در پاسخ به این سوال ایسنا که ایران در چند سال گذشته تا چه حد توانسته از آب سیلاب استفاده بهینه کند، افزود: در برخی مناطق مانند بلوچستان و فلات مرکزی ایران بیش از حد است و در برخی مناطق مانند حوضه آبخیز کارون خیلی زیاد است، خوب و درست کار کرده ایم. در کارون از انرژی آبی سدهای موجود به نحو احسن استفاده شده است. تاسیسات آبرسانی در حوضه آبریز کرخه و بالادست حوضه آبریز احداث کرده ایم.

این کارشناس آب با ارائه پیشنهاداتی برای استفاده بهینه از سیلاب ها در کشور گفت: راه سیلاب ها باید باز بماند، نباید وارد مرزها و بستر رودخانه ها شد و اجازه داد سیل به پایین دست برود زیرا کاربری های پایین دستی به اندازه کافی تعریف شده است. هر مانعی علاوه بر سیل خسارات زیادی به شهروندان و شهرها وارد می کند.

موسوی در پایان تاکید کرد: نباید به این سیلاب ها در کشور افتخار کرد چرا که این سیلاب ها گذرا هستند و تنها چیزی که مهم است استفاده پایدار از منابع آبی موجود است. اگر بیش از حد توجه کنیم و به سیل تکیه کنیم، مسیر را اشتباه خواهیم رفت