روز جدید سخت می توان به کسانی که ارتباط این دو موضوع را می بینند و بحث «قفل» را مطرح می کنند، انتقاد کرد. همزمان با پرونده حمید نوری کارمند سابق دستگاه قضایی ایران در سوئد؛ حکم اعدام احمدرضا جلالی دوتابعیتی ایرانی-سوئدی به اتهام جاسوسی اعلام شد. اکنون بسیاری گمانه زنی می کنند که پرونده نوری در روند صدور احکام رسیدگی شده است و ممکن است چشم انداز مبادله زندانیان مانند سایر نمونه های تابعیت دوگانه مطرح شده باشد. البته با توجه به اینکه قوانین ایران تابعیت مضاعف را به رسمیت نمی شناسد و در تمامی این موارد با همین استدلال، فرد تنها تابعیت ایرانی محسوب می شود.
اما همین حدس و گمان با واکنش مقامات ایرانی مواجه شد و سوئد را به سیاسی بودن در هر دو مورد متهم کردند و گفتند این پرونده هم سیاسی است و هم به جلالی به عنوان یک ترفند سیاسی تابعیت داده شده است. ایران همچنین همچنان تاکید می کند که هدف مبادله نیست. او گفت که حکم اعدام جلالی تا پایان اردیبهشت اجرا می شود. در 10 روز آینده؛ در عین حال نگاه به تاریخچه این داستان خالی از لطف نخواهد بود.
به نظر می رسد امکان مبادله زندانیانی مانند جلالی و نوری هر بار سریعتر و راحت تر اتفاق می افتد. مبادله زندانیان بین ایران و به ویژه کشورهای غربی چندین بار صورت گرفته است، زیرا زندانی بازداشت شده در ایران اغلب در پرونده های امنیتی متهم شده است.
مقامات ایرانی: سیاسی کاری در پرونده نوری محاکمه حکم شکوهمند
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران روز دوشنبه در نشست خبری هفتگی خود در پاسخ به سوالی درباره ارتباط پرونده نوری و جلالی با درخواست وزارت خارجه سوئد مبنی بر عدم سفر اتباع سوئدی به ایران به دلایل امنیتی گفت: جرم جاسوسی در ایران به دلیل بازداشت دستگیر شده است. مدت ها بود و حکمش صادر شد و درخواست تجدیدنظر داد که در دست بررسی است. وی لطمات بزرگی به کشور وارد کرده است و ما متاسفیم که بنا به اعلام مراکز اطلاعاتی و امنیتی برخی کشورهای غربی به رژیم صهیونیستی در انجام اقدامات تروریستی خود کمک کرده اند. این شک ما را در مورد چگونگی وقوع این اتفاقات افزایش می‌دهد. وی گفت: برخی رسانه‌ها می‌خواهند ترتیب وقایع را طوری تغییر دهند که فراموش شوند. این ما را به شک می‌اندازد.
حاتب زاده با تاکید بر اینکه حقوق اساسی آقای نوری در دادگاه سوئد رعایت نشده و دادگاه صلاحیتی ندارد، گفت: متاسفانه دولت سوئد به این موضوع توجه نکرده است. «دولت این کشور باید هر چه زودتر به راه راست بازگردد و فکر کند با این گروگان ها موضوع و پرونده پرافتخار به فراموشی سپرده می شود.
معامله رسانه‌های نزدیک به سپاه برای «هزینه پایین» فرآیند مبادله بین دو زندانی، از نظر بسیاری به‌عنوان رسمی رویکرد معاملاتی به چنین مواردی تلقی می‌شود.
سخنگوی قوه قضاییه روز گذشته در نشست هفتگی خود در پاسخ به سوالی درباره پرونده جلالی گفت: وی در ارتباط با دانشمندان هسته ای بازداشت شد و پس از دستگیری از دولت سوئد تابعیت دریافت کرد. این فرد به چند اتهام به اعدام محکوم شده و حکم قطعی است. حکم اجرا خواهد شد.»
ذبیح اله هدیان درباره احتمال معاوضه احمدرضا جلالی با حمید نوری گفت: این دو موضوع هیچ ربطی به هم ندارند و من گفتم آقای حمید نوری بی گناه است و دوم اینکه آقای جلالی دو سال پیش بازداشت شده است. حکمش قطعی شد بحث مبادله این دو نفر نمی تواند باشد و قوه قضائیه رای صادره را صادر خواهد کرد.»
دبیر ستاد حقوق بشر در این زمینه البته دقیق ترین موضع را داشته است. کاظم قریب آبادی که معاون بین الملل نیروها نیز هست با حضور در برنامه جهان آرا شبکه افق، پرونده نوری را فاقد مبنای قضایی، فنی، حقوقی و صرفا سیاسی دانست. او گفت که سوئد با حمایت دیگران، به ویژه دولت انگلیس، به دنبال شکایت علیه جمهوری اسلامی است. وی همچنین سوئد را به میزبانی گروه های تروریستی علیه جمهوری اسلامی ایران متهم کرد و در این زمینه به موارد حرکت النضال، الاحوازی و مجاهدین هالک اشاره کرد. «به جز یک مقام ایرانی. سازمان زندان ها چقدر ظرفیت قضایی دارد؟ وی همچنین با اشاره به اینکه جلالی در بحبوحه پیگیری پرونده خود تابعیت سوئدی را کسب کرده است، سفیر سوئد را پیش از این به دخالت در این پرونده متهم کرده و از قوه قضائیه و وزارت امور خارجه در این زمینه حمایت کرده است.
چرا ایده مبادله به ذهن می رسد؟
به نظر می رسد امکان مبادله زندانیانی مانند جلالی و نوری هر بار سریعتر و راحت تر اتفاق می افتد. مبادله زندانیان بین ایران و به ویژه کشورهای غربی چندین بار در شرایطی صورت گرفته است که زندانی بازداشت شده در ایران اغلب متهم به پرونده های امنیتی بوده است، اما معروف ترین مصداق آزادی و خروج از کشور برای تابعیت دیگر در این کشور است. پرونده نازنین زاگری این زندانی ایرانی-انگلیسی دارای دو ویژگی بود: اول انکار مکرر پرونده خود در موارد دیگر از جمله بدهی انگلیس به ایران مشابه آنچه که نوری و جلالی داشتند و دوم اینکه در عین حال مسائل متقابل را بی ربط می خواندند. بسیاری را به این گمان واداشت که ماجرای نوری جلالی ادامه این روند باشد. اما یادداشت عجیبی که به تازگی توسط فارس در موردی دیگر نوشته شده شاید کمک زیادی به شکل گیری این تصویر کرده باشد.
روایت رسانه های انقلابی برای آزادی دو تابعیتی ها
با توجه به ارتباط فارس با یکی از نهادهای معروف دولتی ایران، سپاه، یادداشت منتشر شده در رسانه ها در واکنش به پرونده زاگری و همچنین پرونده مراد طاهباز را می توان بسیار تحریک آمیز تلقی کرد. مقامات ایرانی اغلب ارتباط رسمی بین پرونده زندانیان و اموال و بدهی های بلوکه شده ایران را رد می کنند و در پرونده های اسیران جنگی تاکید می کنند که بازداشت ارتباطی با چنین مواردی ندارد و یک حادثه مستقل است.
اما طنزی در مقاله ای با عنوان «چرا مراد طاهباز نباید ارزان رد و بدل شود؟ با انتقاد از انتشار خبر ادعایی آزادی طاهباز و دو زندانی دیگر در ازای آزادی ۷ میلیارد ارز ایرانی در کره جنوبی، اما از این نظر که این مبلغ برای این مبادله کم است: «به نظر می رسد هزینه آزادی این دو نفر بسیار بیش از 7 میلیارد دلار است و باید مشخص شود که آزادی این افراد تخلیه شده واقعا با چه معیاری برآورد می شود.
در ادامه این مقاله آمده است: «مطمئناً هیچ عقل سلیمی نمی پذیرفت که این معامله بدون آزادی هر ایرانی یا به این قیمت ناچیز به صورت یکجانبه منعقد شود و قطعاً خلاف شأن و مصلحت چنین ویژگی هایی است. انتقاد رسانه ها از قدرت چانه زنی سپاه بر سر «هزینه پایین» این فرآیند از نظر بسیاری به منزله شناخت رویکرد چانه زنی در چنین مواردی است.
از پرونده های قبلی مبادله و آزادی زندانیان در ایران و البته فارس، انتقاد از هزینه یکی از این پرونده ها که بگذریم، به سختی می توان به کسانی که ارتباط دادگاه نوری و صدور حکم شکوهمند را می بینند، انتقاد کرد.