یکی از دیپلمات‌های غربی در تهران می‌گوید: «شاید ایران تنها کشوری در جهان باشد که خودرویی را می‌خرید، سال‌ها آن را 100 هزار کیلومتر می‌روید و سپس آن را به دو، سه یا حتی چهار برابر قیمت اصلی می‌فروشید».
فایننشال تایمز در گزارشی درباره تأثیر تحریم‌ها بر بخش خودرو ایران نوشت: مقامات ایرانی مطمئن بودند که صنعت خودروی کشور می‌تواند سنگر مقاومت اقتصادی در برابر تحریم‌های گسترده آمریکا باشد که پس از فروپاشی توافق هسته‌ای تهران با قدرت‌های جهانی اعمال شد. اما امیدواری ها مبنی بر اینکه واردات از کشورهایی مانند چین تاثیر محدودیت های ایالات متحده را جبران کند محقق نشده است.
فایننشال تایمز همچنین نوشت: سقوط ریال و کاهش درآمدهای دولت باعث کمبود گسترده مواد حیاتی وارداتی و افزایش ناگهانی قیمت شده است که ضربه سختی به صنعت وارد کرده و امید شهروندان به داشتن خودرو را از بین برده است.
محمدرضا کارگر ساختمانی که سال ها برای خرید پراید ارزان ترین خودروی ایران پس انداز کرد، گفت: تا آخر عمر هم نمی توانم به آن فکر کنم. قبلا سخت بود، حالا غیرممکن است.
صنعت خودرو ایران بزرگترین بخش غیرنفتی و گازی است و از خوش‌بینی‌هایی که پس از توافق هسته‌ای 2015 به وجود آمد و شرکت‌های خودروسازی خارجی به‌ویژه از فرانسه شروع به کاوش در بازار ایران کردند، سود برده است.
اما تحریم‌هایی که در سال ۲۰۱۸ و با خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا از برجام اعمال شد، اقتصاد ایران به‌ویژه صنعت خودروسازی را که ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می‌دهد، تخریب کرد. حداقل 500000 کارگر در بخش خودروسازی ایران مشغول به کار هستند.
شرکت های فرانسوی که پس از توافق هسته ای وارد بازار ایران شده بودند، شروع به ترک آن کردند. پژو قراردادهای تولیدی به ارزش 700 میلیون یورو را لغو کرد، در حالی که رنو از برنامه های خود برای افزایش تولید به 350000 خودرو در سال صرف نظر کرد.
صنعت خودروسازی ایران در ابتدا سعی کرد با تولید داخلی و واردات از چین این خلاء را پر کند. به گفته یکی از مدیران، ایران همچنان به تولید برخی از مدل های پژو با نیمی از قطعات بازار چین ادامه می دهد.
با این حال، خودروسازان هنوز به تقاضا برای قیمت مناسب پاسخ نداده اند. تولید در سال 2017 به 1.5 میلیون دستگاه رسید که یکی از بالاترین سطوح است، اما از آن زمان به زیر 1 میلیون دستگاه در سال رسیده است.
سیامک قاسمی، مدیرعامل موسسه مشاوره بامد در تهران گفت: تا زمانی که تحریم های آمریکا ادامه داشته باشد، شکاف بین عرضه و تقاضا همچنان گسترده خواهد بود.
ارزان‌ترین مدل داخلی، پژو 206 که در نمایشگاهی در تهران در ماه جاری به فروش می‌رسد، 520 میلیون تومان (10800 دلار) قیمت دارد که از نظر ریالی حدود 15 برابر بیشتر از اردیبهشت 1397 است که تحریم‌ها اعمال شد. 5 برابر متوسط حقوق سالانه کارگران در ایران است.
تهران در تلاش برای کاهش قیمت ها ممنوعیت واردات خودرو را تغییر داده است. اخیراً به تعداد محدودی خودروهای جدید از چین اجازه داده است و در حال بررسی اجازه واردات خودروهای دست دوم است.
صنایع دفاعی ایران برای تولید قطعاتی مانند ایربگ و واحدهای کنترل الکترونیکی وارد عمل شد و تولید را به 1.2 میلیون دستگاه رساند. قیمت ها نیز طی دو ماه گذشته با افزایش عرضه متعاقب آن اندکی کاهش یافته است.
اما وقتی کسانی که پول دارند به مدل‌های قدیمی‌تر تولید شده توسط برندهای جهانی محدود می‌شوند، کمبود وجود دارد، اما این خودروها با قیمت‌های نجومی نیز عرضه می‌شوند.
یکی از نمایشگاه های تهران، مرسدس بنز E 200 کلاس 2017 کارکرده را به قیمت 17 میلیارد تومان می فروخت که تقریباً شش برابر قیمت مدل امسال در بازارهای غربی است.
حتی خودروهای خارجی کارکرده هم قیمت بالاتری دارند. یکی از دیپلمات‌های غربی در تهران می‌گوید: «شاید ایران تنها کشوری در جهان باشد که خودرویی را می‌خرید، سال‌ها آن را 100 هزار کیلومتر می‌روید و سپس آن را به دو، سه یا حتی چهار برابر قیمت اصلی می‌فروشید».
به گفته تحلیلگران، برخی از ایرانیان خرید خودرویی را که حداقل بتواند ارزش خود را حفظ کند، راهی برای محافظت از پس انداز خود در برابر تورم می دانند که در حال حاضر 49 درصد است. ریال ایران در سال گذشته بیش از یک سوم ارزش خود را از دست داده است.
در ایران، بسیاری پس‌اندازهای خود را در حساب‌های بانکی ویژه‌ای که دولت برای حمایت از صنعت داخلی از جمله بخش خودرو ایجاد کرده است، قرار داده‌اند. سپرده گذاران قصد خود را برای خرید محصول ثبت می کنند و متقاضیان موفق به صورت تصادفی و به روش قرعه کشی انتخاب می شوند.
مشخص نیست مشتریان معمولا چه مدت منتظر می مانند تا بتوانند از تولیدکنندگان داخلی مانند ایران خودرو یا سایپا خودرو خرید کنند. این شرکت ها از ارائه جزئیات تولید خود یا اظهار نظر در مورد مسائل مربوط به تولید خودداری کردند.
تحلیلگران بر این باورند که بحران در صنایع کلیدی مانند بخش خودرو می تواند ایران را مجبور کند که حداقل به دنبال یک توافق هسته ای موقت جدید با ایالات متحده برای کاهش فشار اقتصادی باشد.
سعید لیلاز، تحلیلگر اقتصادی در ایران، چنین معامله ای را رد نکرد، اما گفت که انزوای سیاسی کشور همچنان یک مشکل بزرگ برای صنعت خودروسازی خواهد بود.
وی با بیان اینکه چگونه یک خودروساز ایرانی می تواند سود ببرد و خدمات پس از فروش ارائه کند در حالی که کشور دائماً با کشورهای دیگر در ارتباط است؟ سیاست اقتصاد را تحت الشعاع قرار داد. صنعت خودرو تنها زمانی می تواند پیشرفت کند که بتواند تولید را فراتر از بازار ایران افزایش دهد و این مستلزم تغییر نگرش در سیاست خارجی است.