روز جدید : همه طرف‌های برجام بر سر از سرگیری توافق هسته‌ای 2015 توافق دارند، اما آنچه هنوز مشخص نیست این است که با وجود این اختلاف نظر، اولاً زمان مذاکره چه زمانی خواهد بود و مهم‌تر اینکه کشورهای عضو چگونه توافق را درک می‌کنند. توافق چیست آنها خوب می بینند. پاسخ به سوال دوم می تواند بسیاری از مشکلات حول محور برجام را حل کند. آن هم تا زمانی که دولت در آذرماه وعده های خود را نداد و مسلم است که یکی از آن وعده ها گشایش در سیاست خارجی و به احتمال زیاد در حوزه مذاکره با برجام است. حال اگر صحبت های سخنگوی وزارت امور خارجه مبنی بر آغاز مذاکرات وین تا دو سه هفته آینده را کنار بگذاریم، نتیجه این می شود که در دور هفتم از سرگیری مذاکرات، باید شاهد دود سفید وین باشیم. در ماه ها صحبت می کند
برجام در گمنامی
برجام همچنان در هاله ای از ابهام قرار دارد و با وجود اینکه همه طرف ها بر احیای برجام و مشارکت در مذاکرات تاکید دارند، هنوز مشخص نیست که رویکرد طرفین در قبال این توافق چگونه خواهد بود. حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه در بیانیه اخیر خود به رسانه های دولتی گفت: اگر موضوع بازگشت است، ایران چندان مشتاق بازگشت آمریکا به توافق هسته ای نیست. او پیش از این در گفت وگوهای مختلف گفته بود که هدف ما از مذاکرات، رفع همه تحریم ها است. مسلم است که موضوع ایران در خصوص مذاکرات برجام هنوز نامشخص است و آنچه مشخص است این است که ایران برای احیای برجام به دور هفتم مذاکرات در وین بازخواهد گشت، اما در این مذاکرات چه رویکردی در پیش خواهد گرفت. اینکه تا چه حد به سمت یک توافق سازنده حرکت خواهد کرد، باید دید. باید دید در جریان مذاکرات اوضاع چگونه پیش خواهد رفت. البته برخی رسانه های خارجی این موضوع را متفاوت تحلیل می کنند. در مورد به اصطلاح بی میلی ایران برای بازگشت ساده به توافق هسته ای، گفته می شود که ایران به شدت به دنبال بهایی از ایالات متحده برای بازگشت به آژانس بین المللی انرژی اتمی و مذاکره برای ازسرگیری توافق است. شاید بتوان اظهارات اخیر امیر عبداللهیان مبنی بر پرداخت 10 میلیارد دلار دارایی ایران از آمریکا را که با آن مخالفت کرد نیز در همین راستا مورد توجه قرار داد. دیدار اخیر بایدن با رهبران تروئیکای اروپایی در حاشیه اجلاس سران گروه 20 و ابراز نگرانی مشترک از پیشرفت برنامه هسته ای ایران و سرعت کند از سرگیری مذاکرات ایران، بسیاری از تحلیلگران را به این گمانه زنی واداشته است که غرب مصمم به دستیابی به این مذاکرات است. اجماع در مورد ایران در صورت عدم از سرگیری مذاکرات در وین. در عین حال، موضع ایران در مورد زمان بازگشت به مذاکرات و کلیدواژه «به زودی» هنوز برای سایر کشورها نامشخص است. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان ملل متحد در پاسخ به این سوال: «باید مشخص شود که منظور وزیر خارجه ایران از کلمه «به زودی» برای شروع مذاکرات چیست. «آیا واقعاً کسی می‌داند «به‌زودی» واقعاً به چه معناست؟» در همین حال، حاطب زاده، سخنگوی وزارت خارجه دیروز تلویحاً گفت که مذاکرات در وین طی دو تا سه هفته آینده آغاز خواهد شد. مسلما رویکرد ایران به مذاکرات آتی بسیار تعیین کننده و سازنده است، زیرا با وجود تاثیر تحریم ها و وضعیت اقتصادی جامعه، اگر مذاکرات به خوبی پیش برود، اگر توافق حاصل شود و تحریم ها برداشته شود و برجام به حالت اولیه بازگردد. روند قبلی خود، اقتصاد داخلی ایران را نیز تحت تاثیر قرار می دهد، اما اگر این اتفاق نیفتد، کشور با شرایط بسیار بدتری مواجه خواهد شد. مگر اینکه دولت برنامه دیگری برای مقابله با این رویکرد داشته باشد. هنوز باید ببینیم که حوادث پیرامون برجام چگونه رقم می خورد.
باز شدن برجام؟
نگاه ایران به برجام در دولت های گذشته و فعلی متفاوت بوده و هست و به همین دلیل رویکرد مسئولان کشورمان به این توافق و احیای آن بسیار متفاوت است. در دولت روحانی از برجام به عنوان توافقی که می تواند منافع اقتصادی زیادی برای ایران داشته باشد و همچنین لغو تحریم های سازمان ملل و آمریکا نام برده شد و همه از رئیس جمهور گرفته تا دستگاه سیاست خارجی بر این موضوع تاکید داشتند اما نوع رویکردشان. به نوعی می خواهند حقوق ایران در برجام را احیا کنند و در گام اول به فکر رفع تحریم ها باشند. اما اینکه این رویکرد چقدر موفق است و چه دیپلماسی برای رسیدن به این هدف در نظر گرفته می شود جای بحث دارد. محمود عباس زاده، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی اخیراً درباره مذاکرات آتی گفته است: «توافق جدید یا اصلاح توافق قبلی مهم نیست، برای منافع ملی ایران مهم است. آیا غربی ها می خواهند منافع ملی و حقوق ما را در اولویت قرار دهند یا حاضرند به تعهدات خود عمل کنند؟ اگر اینطور باشد، فرقی نمی کند که قانون اساسی جدید را امضا کنیم یا قانون اساسی قدیمی را تغییر دهیم. بلکه می توان در زمینه های متن برجام تعیین تکلیف کرد و بروشور جدیدی با عنوان «نئو برجام» نوشت. برای جایگزینی برجام. این در حالی است که صحبت های زیادی در مورد افتتاحیه در ماه دسامبر وجود دارد. محسن رضایی معاون اقتصادی رئیس جمهور تا زمان وعده دیپلماسی گفت: اگر به برخی اظهارات دولتمردان نگاهی بیندازیم، به خوبی متوجه می شویم که منابع درآمدی جدید علاوه بر استقراض از بانک مرکزی و چاپ پول بدون پشتوانه. در ماه دسامبر انجام خواهد شد و البته باز بودن در سیاست خارجی به موفقیت مذاکرات وین باز خواهد گشت. اکنون سؤال این است که آیا نرمش قهرمانانه همچنان پیشرو است یا دولت رویکرد متفاوتی در افتتاحیه در دسامبر در پیش خواهد گرفت؟ البته ماه آینده بسیار چالش برانگیز و داغ خواهد بود و به بسیاری از سوالات پاسخ داده خواهد شد.