روز جدید : دولت امروز بودجه 1401 را در مجلس ارائه کرد. بررسی بندهای مختلف این لایحه نشان می دهد که دولت در سال آینده 7 تصمیم مهم برای معیشت و زندگی مردم گرفته است.
بررسی بودجه 1401 در حوزه معیشتی نشان می دهد که دولت برای سال آینده برنامه های ویژه ای برای حفظ معیشت مردم و بهبود وضعیت دارد.
آیا لغو یارانه نقدی ثروتمندان اجرایی می شود؟
یکی از مهم ترین موضوعات مطرح شده در این لایحه، لغو یارانه ثروتمندان و توزیع وجوه حاصل از آن بین اقشار ضعیف و پایین جامعه است. نباید از نظر دور داشت که در سال‌های اخیر یکی از وظایف اصلی دولت‌ها ساماندهی یارانه‌های نقدی و حذف اقشار پردرآمد از صف یارانه‌ها بوده است، اما این امر هرگز به طور کامل اجرایی نشده است.
تاکید بر حذف سه دهک اول درآمدی در این آیین نامه در حالی است که نگاهی به تاریخچه یارانه نقدی در ادبیات اقتصادی ایران نشان می دهد که پس از تولد یارانه نقدی، دولت ها به دنبال راستی آزمایی و ساماندهی یارانه بگیران تحت عناوین مختلف هستند. همانطور که در دولت نهم که باید وضعیت یارانه افراد را از طریق گروه بندی مشخص می کرد، در دولت یازدهم و دوازدهم نیز که هر ساله در قالب های مختلف موضوع حذف ثروتمندان از ردیف یارانه بگیران را مطرح می کردند.
اما آنچه در عمل رخ داده خارج از ضوابط نوشته شده بر روی کاغذ بوده و تقریباً 10 سال است که از اجرای هدفمندی یارانه ها می گذرد، به دلیل نبود ضمانت های قانونی، هیچ اتفاق مهم و موثری در این زمینه رخ نداده است. به جز اخراج 4 میلیون نفر در سال 94 که البته با اعتراض اخراجی ها همراه بود و طبق اعلام وزارت تعاون، یک میلیون اخراجی به صف دریافت یارانه نقدی بازگشتند.
تعداد یارانه نقدی و یارانه معیشتی تغییر نمی کند
موضوع مهم دیگر در پیش نویس قانون 1401 تثبیت نرخ یارانه نقدی (از سال 1368) و سطوح معیشتی (از سال 1377) است که پیش بینی می شود مانند سال 1400 بدون تغییر پرداخت شود. بنابراین در حساب 42 هزار و 800 میلیارد تنی یارانه نقدی 45 هزار و 500 تنی و یارانه غیرنقدی، فرض بر این است که این میزان در سال های اخیر همواره در همین حدود بوده است. 31 هزار میلیارد تن فولاد برای یارانه معیشتی در نظر گرفته شده است که پس از افزایش قیمت بنزین پرداخت می شود.
سیاست دولت برای جبران تبعات حذف ارز 4200 تنی
در بخشی دیگر از این لایحه به موضوع مهم حذف ارز 4200 تومانی اشاره شده است. اگرچه حذف این ارز برای مسدود کردن مسیرهای اجاره و سود مورد تایید اکثر اقتصاددانان و دولتمردان قرار گرفته است، اما باید توجه داشت که در صورت حذف این ارز، بازار دچار شوک و هزینه های فرابخشی می شود که قطعا تاثیر مستقیم خواهد داشت. در مورد معیشت و کوچک شدن توده ها، به ویژه فقرا. درآمدها و کارگران کم خواهد بود.
دولت باید به صراحت اعلام کند که چه برنامه جایگزینی برای جبران پیامدهای لغو ارز ترجیحی دارد. البته در بخشی از این لایحه، دولت اعلام کرد که قصد دارد 100 هزار میلیارد تن برای جبران اصلاح قیمت کالاهای اساسی، دارو، یارانه نان و خرید تضمینی گندم که به نظر می رسد 100 میلیارد تن باشد، اختصاص دهد. البته این ادعا در حد حدس و گمان است و هنوز مشخص نیست این مبلغ به صورت نقدی به مردم پرداخت می شود یا از روش های دیگری برای جبران هزینه ها استفاده می شود.
در مجموع 4200 تن در لایحه بودجه سال آینده حذف شده است و البته منابع آن باید برای تامین هزینه ها و تامین نیاز مردم کنار گذاشته شود.
دولت چقدر برای تنظیم بازار کالا هزینه می کند؟
یکی از اصلی ترین مسائل مربوط به معیشت مردم، نحوه تامین کالاهای اساسی و قیمت این کالاهاست؛ بر اساس آنچه دولت در لایحه بودجه پیش بینی کرده است، 4 میلیارد تن اعتبار برای یارانه مواد اولیه کشاورزی، تنظیم بازار مایحتاج اساسی و اساسی و پرداخت تعهدات مربوطه در ردیف 18 جدول 14 تبصره 14 پیش بینی شده است. لایحه بودجه 1401.
دولت باید توجه داشته باشد که تنظیم بازار کالا تنها با دخالت دولت و اصرار بر قیمت گذاری دستوری محقق نمی شود، بلکه دولت این مبلغ را صرف تنظیم واقعی بازار و خروج تدریجی از قیمت گذاری دستوری می کند.
برای بهبود وضعیت واردات و تامین به موقع و کافی کالاهای اساسی، دولت تصمیم گرفت به سه شعبه شرکت بازرگانی دولتی ایران، خدمات پشتیبانی امور دام و کشاورزی کشور اجازه دریافت تسهیلات بانکی برای واردات کالاهای اساسی را بدهد. این اولین بار است که این بند در بودجه سالانه گنجانده شده است. در صورت تایید سازمان برنامه و بودجه و تایید این سازمان، تسهیلاتی برای این سه شرکت فراهم می شود.
آب گران قیمت گران شده است
بررسی درآمدهای دولت نشان می دهد که دولت تصمیم دارد به ازای هر مترمکعب آب شرب بالاتر از مدل تعیین شده، قیمت آب مشترکان آب شهری را 15 درصد افزایش دهد.
به نظر می رسد تصمیم دولت برای افزایش قبوض آب برای مشترکان گران قیمت به دلیل شرایط اقتصادی و معیشتی مردم اتخاذ شده است. اگر دولت خانوارهای کم مصرف را در افزایش قبوض آب مشارکت دهد، نه تنها کمکی به بهبود مصرف آب نمی کند، بلکه تعادل الگوی مصرف را به هم می زند.
افزایش سن بازنشستگی
یکی از مهمترین موضوعات مطرح شده در این لایحه مربوط به افزایش سن بازنشستگی است.
در بسیاری از کشورها، سن بازنشستگی کارمندان با امید به زندگی تعیین می شود. اما در ایران، اگرچه امید به زندگی بین 72 تا 74 سال است، سن بازنشستگی برای مردان 60 سال و برای زنان 55 سال است. یعنی مردم خیلی سریع بازار کار را ترک می کنند و بر همین اساس وارد لیست دریافت کنندگان صندوق های بازنشستگی می شوند.
این امر باعث کاهش تعداد بیمه گذاران صندوق بازنشستگی و افزایش تعداد بازنشستگان می شود. در این صورت تعادل منابع و مصارف صندوق ها به هم می خورد و صندوق های بازنشستگی دچار بحران می شوند. بنابراین به نظر می رسد هدف دولت از افزایش سن بازنشستگی ایجاد تعادل بین منابع و مصارف این صندوق ها باشد.
حقوق چه چیزی را تغییر می دهد؟
حقوق کارکنان یکی از مهم ترین موضوعات بودجه است که بر اساس لایحه بودجه، دولت برای سال آینده افزایش تدریجی حقوق را در دستور کار قرار داده است به طوری که میانگین افزایش حقوق 10 درصد خواهد بود اما برای حقوق طبقات پایین تر بیشتر خواهد شد. بر این اساس افزایش حقوق در سال آینده بین 5 تا 29 درصد متغیر خواهد بود.
حداقل دستمزد کارمندان برای سال آینده چهار میلیون و 500 هزار تن است، بنابراین تاکید می‌شود پس از اجرای افزایش‌های برنامه‌ریزی شده، کارکنان نباید کمتر از چهار میلیون و 500 هزار تن دریافت کنند.
نکته مهم این است که دولت در این لایحه مقرر کرده است که حقوق کارمندان در سال آینده تا سقف پنج میلیون تن در ماه از مالیات معاف شود و این به معنای عدم پرداخت حقوق کارگران با حداقل حقوق است.
این در حالی است که امسال افزایش 25 درصدی حقوق کارکنان بر اساس آخرین حکم استخدامی در سال 1399 پیش بینی شده بود اما به شرطی که میزان افزایش حقوق از دو میلیون و 500 هزار تن بیشتر نشود.
همچنین حداقل دستمزد پرداختی به کارکنان در سال جاری 3 میلیون و 800 هزار تن بوده است.