7 شات ماندگار عاشورا/دست خالی سینما و تلویزیون

به گزارش خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع رسانی راه دانا ؛ چند اثر ماندگار سینمایی و تلویزیونی با موضوع عاشورا و محرم پس از گذشت 4 دهه از انقلاب ساخته شده است، بنابراین اگر از مخاطبان تلویزیون و سینما در مورد آن سؤال شود، به سختی می توانند بدون تردید از آن نام ببرند. کارهای دائمی پیرامون رویداد عاشور جریان زبان اخیراً در شب های محرم یک مهمانی «کینو تکیا» و هر شب یکی از آن برگزار شد فیلم های ایرانی عاشورایی و به این امر به قدردانی و تکریم عوامل آن توجه شد. در یکی از این شب ها به مستند کربلای یک داستان به کارگردانی داریوش یاری اشاره شد. مستندی با حضور شهاب حسینی به عنوان یکی از راویان.

حسینی در مراسم تجلیل از بازیگران این مستند خطاب به مخاطبان سینما تکیا گفت: در کلام خدا غالباً کلام خدا را می یابیم که خدا هر که را بخواهد هدایت می کند. این جمله همیشه مرا بسیار به فکر واداشته است و احساس می کنم انسان می تواند در تمام عمرش تمام وقتش را صرف عبادت کند اما مشیت الهی او را هدایت نمی کند. اندیشیدن به حضرت امام حسین (ع) همیشه آن نور امید را در دلم روشن کرده که شاهراه هدایت همین امام بزرگوار است. با عشق به امام حسین (ع) می توان امیدوار بود که مشیت الهی بر هدایت آدم قرار گرفته باشد. خوشحال می شوم اگر بتوانم در «جغرافیای کربلایی یک قصه» ایفای نقش کنم. من همیشه به این جمله فکر می کنم: پروردگارا، به من بیاموز چگونه زندگی کنم، من خودم یاد خواهم گرفت که چگونه بمیرم. اما سیره امام حسین (ع) این دیدگاه را در ذهن من متحول کرد، همانطور که امام حسین (ع) به ما آموخت که خدایا به من یاد بده چگونه بمیرم، من زندگی کردن را یاد خواهم گرفت.

این بازیگر در پایان سخنان کوتاه خود با تاکید بر اینکه امیدوارم بتوانیم اندیشه بزرگی چون امام حسین (ع) را به سایر مردم دنیا به تصویر بکشیم و القا کنیم، گفت: اگر در هر ملتی چنین شخصیت بزرگی وجود داشت. و ملت مطمئن باشید برای چنین شخصیت بزرگی صدها اثر ارزشمند خلق شده است اما متاسفانه ما برای این امام بزرگوار کار بزرگی انجام نداده ایم. امیدوارم با کمک آقا امام حسین (علیه السلام) وصیت نامه ای در این زمینه تنظیم شود.»

با مروری بر چهار دهه از عمر انقلاب، اهمیت نسبی موضوع مطرح شد عاشوراکمتر فیلم و اثر تلویزیونی دیرپایی در این زمینه ساخته شده است که عموم مردم بتوانند با طرح سوال بلافاصله نام آنها را ذکر کنند.

به نظر می رسد عظمت این رویداد ناخودآگاه این ترس را به جان هنرمندان این عرصه انداخته است که نتوانند اثری ماندگار و شایسته آن روز و صاحب آن تولید کنند و همواره با احتیاط فراوان به این موضوع پرداخته اند. بدین ترتیب با مروری کوچک بر آثار ماندگار در این زمینه می بینیم که تقریباً هیچ اثری ارتباط مستقیمی با آن ندارد ماجرای عاشورا و شهادت امام حسین (ع) اشاره ای نکرده است و همه سعی کرده اند در حاشیه واقعه کربلا داستانی را روایت کنند.

در ادامه این گزارش سعی داریم مروری کوتاه بر آثار ماندگار سینما و تلویزیون داشته باشیم که با موضوع کربلا و عاشورای امام حسین (ع) در ذهن بینندگان و مخاطبان نقش بسته است.

یک شات ماندگار از “روز واقعه”

فیلم The Event Day به کارگردانی شهرام اسدی داستان جوان مسیحی تازه مسلمان شده با بازی علیرضا شجاع نوری را روایت می کند که پس از مشکلات فراوان برای رسیدن به عشقش، روز ازدواجش فرا رسیده است. اما در میانه مراسم، صدایی را می شنود و برای پاسخ به آن تماس، راهی سفر می شود. او می خواهد به یاری صاحب ندا بشتابد، اما با وجود پشت سر گذاشتن همه سختی ها، عصر عاشورا به کربلا می رسد.

فیلمنامه این اثر با نام بهرام بیضایی ثبت شده است اما حکایت خاص خود را دارد که چند سال پیش عبدالله اسفندیاری مشاور تولید فیلم رسانه ای شد. او می گوید ایده اولیه فیلم را برای داریوش فرهنگ توضیح داده و به او گفته است که بر اساس آن فیلمنامه بنویسد. فرهنگ هم به سراغ چند نفر از جمله کیهان راغذر و محسن مخملباف رفت اما هیچ کدام قبول نکردند تا اینکه یک سال بعد فیلمنامه کاملی را ارائه کرد که قبل از نام نویسنده نوشته شده بود: «الف. جوینده’. این تصمیم با توجه به حساسیت نام بهرام بیضایی گرفته شده است.

این فیلم در سیزدهمین جشنواره فیلم فجر برنده 5 سیمرغ بلورین درخشید و سال ها در ایام محرم انتخاب اول و آخر تلویزیون بود. فیلمنامه جذاب و موسیقی ماندگار این فیلم، روز واقعه را به اثری ماندگار در ذهن بسیاری از مخاطبان تبدیل کرد.

شوزاب و مختاری که با میر باقری جاودانه شدند

داود میرباقری که پس از ساخت سریال ماندگار امام علی (ع) در سن 30 سالگی برای … سریال های تاریخی و مذهبی او پس از یک عمر تجربه، پس از چند سال وقفه در سال 82 با «معصومیت از دست رفته» به تلویزیون بازگشت.

این سریال برخلاف آثاری چون مختارنامه بیشتر در فضاهای داخلی به تصویر کشیده شده و با داستان عشق شوسب به ماریا هریستیانکا آغاز می شود. شوذب که در جوانی از یاران علی بود، در میانسالی خزانه دار امویان شد. بازی بی نظیر امین طرح و سارا هوینیخا و دیالوگ های منایی میرباقری این سریال را به یکی از آثار درخشان در این زمینه تبدیل کرد.

اما شاید اوج هنر، خلاقیت و تجربه میر باقری را باید در خلق «مختارنامه» دید. سریالی که این بار کارگردان هم با ورودی غیرمستقیم آن را امتحان کرد ماجرای کربلا و با محوریت قیام مختار به این حادثه بزرگ اشاره کنید. «مختار» که از نظر فیلمنامه، بازیگری و کارگردانی آنقدر استادانه و زیبا روایت می شود که هر قسمت به تنهایی قدرت جذب مخاطب را دارد و با اینکه بیش از یک دهه از اولین پخش آن می گذرد، هنوز هر سال در این روزها در تلویزیون های مختلف بازپخش می شود و هر بار که آن را تماشا می کنید باز هم بوی تازگی می دهد.

قتل عام دراویش «رستاخیز».

فیلم سینمایی «روز رستاخیز» به کارگردانی احمدرضا درویش از دیگر فیلم هایی است که به حادثه بزرگ عاشورا می پردازد.

این فیلم اولین بار در سال 1371 در سی و دومین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و برنده 8 سیمرغ بلورین بهترین فیلم و کارگردانی شد. اما در سال 1373 و در اولین روز اکران انبوه به دلیل اعتراضات علمی به نمایش واضح چهره حضرت عباس (علیه السلام) از صفحه نمایش بیرون کشیده شد. اکران این فیلم چند سالی متوقف شد و درویش نمی خواست این فیلم سانسور شود یا چهره حضرت مقدس شود. سرانجام در مارس 1400 این فیلم به صورت آنلاین منتشر شد.

احمدرضا درویش این فیلم را با سرمایه گذاری مشترک ایران، کویت و انگلیس تهیه کرده است. تدوین این فیلم توسط طارق انور، تدوینگر نامزد اسکار فیلم سخنرانی پادشاه انجام شده است. تمامی مراحل فنی این فیلم در استودیو مولینار لندن انجام شد. موسیقی متن این فیلم توسط استفان واربک، آهنگساز برجسته و برنده جایزه اسکار برای فیلم شکسپیر عاشق نوشته شده است و توسط ارکستر فیلارمونیک بلژیک اجرا و در استودیو گلکسی در بروکسل ضبط شده است.

راوی این فیلم سینمایی «باقر بن حر» فرزند حر بن یزید ریاحی با بازی آرش آصفی است که به همراه پدرش برای بیعت با امام حسین (ع) به مصاف لشکریان امام حسین (ع) می روند.

عاشقانه حسن فتحی در شات سیما

مراسم «تعزیه» همواره در میان آداب و رسوم سنتی عزاداری از جایگاه بالایی در میان حاضران برخوردار بوده و سال هاست که توانسته مخاطبان ثابتی برای خود داشته باشد. حسن فتحی در سال 1359 ساخت سریال شب دهم را آغاز کرد و آن را برای پخش در محرم و نوروز 1360 آماده کرد. داستان عاشقانه ای که در دوران پهلوی اول روایت می شود. حیدر خوش مرام با بازی حسین یاری عاشق شاهزاده قجری با بازی کتایون ریاحی می شود. اما شرط شاهزاده برای قبولی این ازدواج، اجرای تعزیه در شب دهم ماه محرم است و این شرط مصادف با ممنوعیت اجرای هر گونه مراسم عزاداری است. با پیشروی داستان، این عشق سکویی می شود تا قهرمان داستان با عشق یگانه و ابدی به نام ارباب بی کافن یکی شود.

با وجود گذشت دو دهه از پخش این سریال، هنوز هم بسیاری از بینندگان این سریال را به عنوان یکی دو سریال ماندگار عاشورایی در ذهن خود به یاد می آورند.

حال و هوای محرم

زمانی تلویزیون تصمیم گرفت در ایام محرم باکس ویژه ای را برای سریال های محرم خود اختصاص دهد تا مخاطبان علاوه بر ثبت سریال های نوروزی و رمضانی، در کنداکتور خود نیز فضایی را برای این سریال ها اختصاص دهند. اما از آنجایی که اکثر این آثار از روی دغدغه و فداکاری سازندگانشان ساخته نشده‌اند، بلکه تنها بر اساس سفارش تلویزیون ساخته شده‌اند، با همان برچسب و مناسبت شخصی‌سازی شده و همزمان با پخش، توسط برخی مخاطبان تماشا می‌شوند. آنها و نتوانستند راهی برای خروج پیدا کنند.مخاطبان قلب این جعبه جادویی را خواهند یافت.

اما بخشی از آن سریال هایی با موضوعی متفاوت از محرمفیلمنامه خود را به گونه ای نوشته بودند که پایانی با این داستان گره خورده و بیننده را ناخودآگاه به یاد نام این سریال محرم می انداخت. به عنوان نمونه در میان آثار متعددی که در این زمینه پخش شده است، شاید دو سریال «صافر سبز» و «وفا» به کارگردانی محمدحسین لطیفی بیش از سایر آثار در ذهن مخاطب به یادگار مانده باشد.

سریال «سفر سبز» که در سال 1360 از تلویزیون پخش شد، داستان مرد جوانی را روایت می‌کند که در کودکی توسط خانواده‌ای آلمانی به فرزندی پذیرفته شد و با آنها بزرگ شد و حالا برای یافتن خانواده واقعی خود به ایران بازگشته است. در شب های محرم؛ شب هایی که در تکه حاج رضا با امین طرح اتفاق می افتد.

اما چند سال بعد در سال 1364 لطیفی عاشقانه دیگری به نام «وفا» را در نوروز همان سال پخش کرد. این سریال که با موضوع پلیسی رازآلود شروع می شود، با یک عاشقانه پرشور همراه شده و در پایان، مربوط به محرم و عاشورا می شود. پوریا پورسرخ که برای اولین بار در این سریال دیده شد در کنار هانیه توسلی در این سریال یک جفت تشکیل می دهند.

با مروری بر چهار دهه از انقلاب، چندین اثر سینمایی و تلویزیونی ماندگار با مضمون عاشورا و محرم ساخته شده است که هر مخاطبی می تواند به محض پرسیدن آنها را بی درنگ نام ببرد. امیدواریم متولیان امر به ویژه تلویزیون به این مهم توجه ویژه داشته باشند تا در سال های آینده شاهد آثار فاخری با مضامین مذهبی به ویژه محرم و عاشورا باشیم.

بیشتر بخوانید: