روز گذشته وزیر اقتصاد درباره برنامه دولت برای اصلاح پرداخت یارانه ها صحبت کرد، چه گزینه های احتمالی برای دولت وجود دارد؟
افزایش یارانه ها روی میز است؟
اتفاق 24 حذف یارانه ارز 4200 اقدام جسورانه ای بود که دولت سیزدهم تمام ریسک ها را به جان خرید و اجرا کرد. (اما این بانک آذرماه سال گذشته و پس از تغییر رئیس بانک مرکزی، میانگین نرخ ارز نیمایی را 28500 تومان اعلام کرد و به این ترتیب سیاست ارزی 4200 برای بخشی از واردات ادامه یافت) دولت در شرایطی است که ارز در حال گسترش است. بر این اساس نمایندگان به دولت تکلیف کردند که در ازای حذف دلار 4200 تومانی، کاتالوگ الکترونیکی در اختیار اقشار هدف قرار دهد تا این اقشار بتوانند سبد کالایی مورد نظر را با قیمت 1400 شهریور یارانه نقدی دریافت کنند. اما کاهش یافته است و از سوی دیگر استقبال خوبی از طرح کالابرگ برای کمک غذایی به خانوارها نشده است. در این شرایط وزیر اقتصاد از برنامه ریزی برای اصلاح نحوه پرداخت یارانه ها خبر داد. اگرچه او توضیح بیشتری نداد، اما می‌توانیم حدس‌هایی درباره آن بکنیم.
یارانه ای که ابتدا نقدی بود و سپس نقدی
اردیبهشت ماه سال گذشته به دلیل اینکه اجرای سازوکار مجلس برای حذف یارانه ارزی 4200 و اجرای فهرست کالاهای الکترونیکی با پیچیدگی های اجرایی همراه بود، دولت ابتدا یارانه جایگزینی ارز را به صورت نقدی پرداخت و همچنین تمامی یارانه ها را تجمیع کرد. یارانه های قبلی. (کمک های نقدی و معیشتی) در کمک هزینه جدید اقدام کردند. بنابراین سه دهک پایین جامعه از 400 هزار تومان سود می بردند و بقیه اقشار که به دهک نهم می رسند 300 هزار تومان از یارانه ارزی 4200 دریافت کردند اما طبق تکلیف قانونی در نهایت دولت موفق شد. سازوکارهایی برای فهرست کالاهای الکترونیکی که در پایان سال گذشته معرفی می شود، تخصیص داده شود. بر این اساس، یارانه بگیران حاضرند اعتبار یارانه خود را یک ماه قبل از پایان مهلت دریافت یارانه نقدی برای خرید 10 قلم کالای اساسی با قیمت شهریور 1400 و هر آنچه در پایان مهلت باقی مانده (که همان مهلت است) هزینه کنند. برای دریافت یارانه نقدی) در حساب خود دارند.
یارانه نقدی سیاه و سفید و کالابرگ
اقدامات فوق در شرایطی رخ داد که در ابتدای اجرای یارانه نقدی و کالایی تقریباً مشخص بود که هر کدام چه پیامدهای منفی به دنبال خواهد داشت. با پرداخت یارانه نقدی، به دلیل احتمال صرف یارانه ها در مناطق غیر هدفمند (کالاهای اولیه)، شوک تورمی به قیمت مصرف کننده وارد شد. علاوه بر این، با افزایش ناگهانی قیمت منابع تولید، تقاضا برای وجوه سرمایه در گردش تولیدکنندگان به یکباره افزایش یافت که این امر در رشد نقدینگی و تورم نیز منعکس شد. از سوی دیگر، از آنجایی که سقف این یارانه ها ثابت است، باید انتظار داشت که هر ساله قدرت خرید مبالغ فوق کاهش یابد. در صورتی که در مدل کالایی، دولت این امکان را دارد که با هدایت اعتبار یارانه ای به بخش تولید کالاهای اولیه، اثرات تورمی حمایت از یارانه ها را کاهش دهد. اما نکته منفی پنهان یارانه کالاها، قیمت های 1400 شهریور است. چرا که با تورم بالا در سال های اخیر، دولت برای حفظ قدرت خرید سبد کالایی ثابت مجبور به توزیع یارانه پنهان هر ساله بیشتری خواهد شد و به همین دلیل برخی کارشناسان تداوم اجرای این قانون را بعید ارزیابی کرده اند. برای چندین سال بیشتر
قدرت خرید یارانه نقدی ناپدید شد، هدف از کمک های غذایی روی زمین ماند
گزارش ها حاکی از آن است که با وجود مزیت نسبی کاتالوگ الکترونیکی در اعطای یارانه برای کالاهای اساسی خانوار، تصویب این طرح تاکنون چندان بالا نبوده است. اگرچه شاید به مرور زمان تورم مزیت قیمتی این طرح را آشکار کند و قدرت خرید خانوارها را برای خرید کالاهای اساسی افزایش دهد (برخلاف شکل نقدی این یارانه ها). اما از یک سو، آمارها حکایت از کاهش قدرت خرید یارانه نقدی دارد. به طور کلی طبق آمار مرکز آمار، شاخص قیمت قبل از حذف ارز 4200 بیش از یک و نیم برابر افزایش یافته است. از فروردین سال گذشته تا فروردین ماه امسال قدرت خرید یارانه نقدی افزایش و کاهش یافته است. یعنی قدرت خرید یارانه پولی 300 هزار تومانی در اردیبهشت سال گذشته تاکنون به 200 هزار تومان رسیده است. از سوی دیگر، در سال‌های اخیر نگرانی‌های جدی در مورد مصرف کالاهای اساسی وجود داشته که با روند تورم اخیر افزایش یافته است.
لزوم تغییر یارانه ها و آخرین اخبار از وزیر اقتصاد
موارد فوق لزوم بهبود وضعیت یارانه های اساسی را آشکار می کند. اتفاقی که دیروز توسط وزیر اقتصاد هندوزی اشاره شد. به گزارش خبرگزاری فارس، وی در نشست خبری با خبرنگاران با اشاره به وضعیت تورم گفت: 5 سال است که با تورم سروکار داریم اما دولت در کنترل عوامل ساختاری و عملیاتی تورم جدی است. وی افزود: فشار شرایط تورمی بر دوش اقشار مختلف است، دولت احساس می کند که جامعه است. رئیس جمهور هر هفته گزارش های دقیق قیمت را از دستگاه های مختلف دریافت می کند. اطلاعیه ها و استعلام ها نیز از مسئولان انجام می شود. وی گفت: دولت به غیر از سیاست دستمزدی ابزارهای دیگری برای حمایت از اقشار مختلف دارد. به عنوان مثال وزارت کار در حال آماده سازی تغییر در بسته یارانه ای است که به محض نهایی شدن از سوی وزیر کار یا دولت اعلام خواهد شد.
گمانه زنی ها در مورد چگونگی تغییر یارانه ها
اما این سوال مطرح می شود که دولت چه برنامه و برنامه ای برای تغییر یارانه ها دارد؟ با توجه به موارد ذکر شده می توان 3 فرضیه را در این زمینه مطرح کرد:
- افزایش یارانه ها با کاهش سهم دهک های بالاتر: طبق گزارش ها، دولت هم اکنون به حدود 9 دهک یارانه می دهد و از سوی دیگر تا چند سالی است که وظیفه حذف یارانه بگیران نیازمند در بودجه تکرار می شود، اما این موضوع محقق نشده است از آنجایی که فشارهای تورمی در سال های اخیر حتی دهک های 6 تا 8 را نیز تحت تاثیر قرار داده است، به نظر نمی رسد تغییر چندانی در این حوزه ایجاد شود.
- * تقویت کالابرگ فعلی: مزیت کالابرگ نسبت به کمک های نقدی، به ویژه در حمایت غذایی از طبقات نیازمند، در بالا ذکر شد. اما نقطه ضعف آنچه در حال حاضر اجرا می شود این است که در صورت تخصیص منابع بیشتر، این احتمال وجود دارد که اعتبار یارانه ای به سمت نقدینگی و آثار تورمی که نگران کننده است، سرازیر شود. مگر اینکه دولت با اقدامات تشویقی به نحوی اثربخشی یارانه های موجود را افزایش دهد.
- * راه ممکن دیگر با توجه به مزیت های کوپن نسبت به یارانه نقدی، تخصیص کوپن ویژه با منبع بودجه ای جدید علاوه بر یارانه فعلی برای گروه های هدف است تا آنها فقط بتوانند بسته های کالاهای اساسی را خریداری کنند.