آداب و رسوم “شو چله” در کهگیلویه و بویراحمد; سنت متیل خانی و کاسه بهار+عکس

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا ؛ به نقل از صبح زاگرس ; مراسم نوروز، چهارشنبه سوری و «شب یلدا» یکی از سنت‌های دیرینه ایرانیان است که نسل به نسل منتقل می‌شود. بر همین اساس یکی از آیین هایی که ایرانیان از چندین هزار سال قبل هر ساله انجام می دهند، مراسم شب یلدا است. یا همان عصر است. ایرانیان در این روز مراسم شب یلدا یا شب نشینی آخرین شب پاییز را بر اساس سنت دیرینه ای که نسل به نسل منتقل شده برگزار می کنند.

ایرانیان نزدیک به چندین هزار سال شب یلدا که طولانی ترین و تاریک ترین شب سال است تا سحر بیدار می مانند و خود را سرگرم می کنند به طوری که غم فقدان خورشید و تاریکی و سرما را هر چند علی اکبر دهخدا توصیف می کند. مراسم شب یلدا به شرح زیر است: شب چله طولانی ترین شب سال است که ایرانیان از دیرباز آن را به فال نیک می گرفتند. در آن شب ایرانیان دور آتش جمع شدند و به پایکوبی پرداختند و یلدا را جشن گرفتند. سپس سفره پهنی پهن کردند که روی آن آتشدان، عطر و خوراکی های مختلف اعم از فصلی و غیر قابل شرب مانند نان، شیرینی، حلوا و گوشت نذری وجود داشت.

از این رو در این شب در کشور ما با توجه به آداب و رسوم هر منطقه یا استان، تنقلاتی برای این شب در نظر گرفته می شود. اما انار و هندوانه یکی از میوه های اصلی شب یلدا است که بر سر سفره های ایرانیان این دیار کهن به چشم می خورد.از دیگر آیین های شب یلدا، شاهنامه خوانی یا تفل با دیوان حافظ است که مردم دیوان به خواندن آن می پردازند. آیات الغیب به نیت سعادت و سعادت بیان می کنند و از او ثروت دل می خواهند.

اگرچه در این شب پدربزرگ ها و مادربزرگ ها خاطرات قدیمی را تعریف می کنند و برای نوه های خود قصه های قدیمی می گویند که یلدا را برای خانواده ها لذت بخش تر می کند اما این ها همه ترفندهایی است برای دور هم جمع شدن خانواده ها و گذراندن طولانی ترین شب سال با شادی و خوشی. شادی را به سحر آورد.

از این رو یلدای استان کوگیلویه و بویراحمد نیز از این آداب معاف نیست و تنقلات به جز آجیل از بادام کوهی پوست کنده همراه با گندم و کنجد برشته در سفره یلدا گذاشته می شود تا همه چیز آن شب رنگارنگ باشد. و معطر در کهگیلویه و بویراحمد آیین های شب یلدا با متیل خانی فامیل برگزار می شود. طبق این مراسم بزرگ‌ترین عضو خانواده باید داستان یا افسانه‌ای طولانی را برای دیگران بخواند.

یکی از داستان های افسانه ای این شب، داستان دو برادر به نام های «احمیل و محمیل» است که مادری پیر داشتند و در زمستان سرد در غاری یخ زدند. این داستان از آن جهت جالب است که مادر این دو جوان در جستجوی آنها با هیزم به کوه می رود و هیزم های خود را به دهانه کوه می اندازد تا بچه ها را نجات دهد و پس از برخورد این هیزم به دهانه کوه، یخ و برف برف می افتد. کوه آب شد و فرزندان این پیرزن در سرما گرفتار شدند، آزاد می شوند که این داستان نشان دهنده برف و باران و یک روز اضافی در پایان زمستان است.

با این وجود، اهمیت نزول برکات بهشتی در فرهنگ مردم کهگیلویه و بویراحمد حتی در استقبال از شب یلدا نیز مشهود است. در این شب غذاهایی مانند شیر برنج و دوغ که رنگ سفید آنها یادآور برف است تهیه می شود و پختن آنها آرزوی زمستانی پر برکت است.

علاوه بر این آداب و رسوم در بین مردم کهگیلویه و بویراحمد، مردم این دیار طبق آیین قدیمی به نام «کاسه بهرا» برای همسایگان خود که فقیر هستند غذا می‌آورند و به‌طور محلی شیر برنج و آش دوا می‌پزند. آش دووا نوعی سوپ دوغ محلی است که در این عصر به مقدار زیاد طبخ می شود. از دیگر غذاهای معروف این شهر در شب یلدا می توان به «آش کارده»، «شله مش» و «شله بادام» اشاره کرد.

فریدان داوری; شاعر، نویسنده و پژوهشگر کهگیلویه و بویراحمد درباره آیین های شب یلدا در استان من می گوید: شب یلدا در قدیم شب بین تالار کوچک و تالار بزرگ بوده و به دلیل شروع افراط، زمستان اول را انتخاب می کردند. سرد نقطه ای که در گویش لوری «دا و دی» به معنای مادر مبارز بود و در جای دیگر «دانا» زنی بود که فرزندش را در برف کشت و این نشان می داد که آثاری از شب یلدا در استان کوگیلویه و بویراحمد.

داوری می افزاید: در قدیم و حوالی شب حامی یلدا «حافظ خوانی» در کوگیلویه و بویار احمد کمتر و «شاهنامه خانه» بیشتر بوده است. وقتی شاهنامه برگزیده شد، داستان هایی مانند قدم زدن سیاوش از میان آتش برای اثبات پاکدامنی خود و گاه داستان هایی از کشته شدن سهراب در آتش گفته می شد تا عشق و محبت را شکوفا کند و به جمع حاضران بفهماند که پایان سرما را نابود می کند. عشق بچه‌ها و بچه‌ها هم در شب یلدا پذیرفته شدند و بزرگ‌ترها برایشان شعرها و قصه‌های محلی درباره احمد و ماهل می‌خواندند و برایشان قصه می‌گفتند و بچه‌ها را به کیمیای شادی آگاه می‌کردند.

این پژوهشگر هم استانی ادامه می دهد: در کهگیلویه و بویراحمد بزرگان در شب یلدا مسابقه (مبارزه) برگزار می کردند و برندگان جوایزی دریافت می کردند. برای افزایش شادی، معادلاتی مطرح شد، مثلاً «یک کیلوگرم آهن بیشتر است یا یک کیلوگرم بیشتر»، «پنبه» ذهن مردم را به خود مشغول می کند یا از سؤالات دیگری مانند این معماها که «در این هواپیما عجایب صنعتی دیدم، مرده به دنبال زنده بود»، که به معنای همان گاوهایی بود که در فصل تولید مثل در کشاورزی استفاده می شد.

داوری می گوید: در گذشته در شب یلد از تنقلاتی مانند گندم برشته، عسل و گردو استفاده می کردند و از انار نیز به دلیل قابلیت نگهداری در طول سال استفاده می کردند، اما هندوانه را به دلیل تمام شدن آن در تابستان استفاده می کردند. فرصتی برای نگهداری او نبود، شب یلدا جایش خالی بود، عده ای از مردم و بزرگان طایفه یا طایفه خود با تهیه غذا به یتیمان سهم می دادند و اگر در روستایی زن حامله بود. آنها همچنین آن غذا را برای او فراهم می کردند.

وی می افزاید: بزرگان آبادی یا کدخدایی ده مجلس برپا می کنند و با دعوت از چند نوازنده و خواننده، مجلس را با مواضع مختلف از جمله یاار خوانی و شاهنامه خوانی چاشنی می کنند و رونق و صفا خاصی در شب یلدا حاکم می شود. شروع به گرم شدن کردند و مردی که سوراخش کور بود در فرهنگ لر دو معنی دارد، اول اینکه کورش کور بود و پسر نداشت و دوم اینکه مال و مال بسیار داشت و آنقدر بخیل بود که دودی بلند نمی شد. از خانه او

این شاعر، نویسنده و پژوهشگر کهگیلویه و بویراحمد همچنین می افزاید: در شب یلدا همه دور هم جمع می شوند و لباس مناسب می پوشند و با شوق و صفا روزگار می گذرانند و داستان هایی مانند علا زنگی، دختر ماه پیشونی و هفت را توصیف کرده اند که دختران بدانند. سرماخوردگی و اجتناب از آنها از این رو در قدیم مردم کهگیلویه و بویراحمد شب یلدا را به شادی سپری می کردند، در حالی که پایان شب یلدا نیز با دعا و نیایش به پایان می رسید و اگر مسجدی ساخته شود یا فرزندان فقیر ازدواج کنند، همه کمک می کنند. شب یلدا اگر مردم با هم قهر کنند با هم نشستن در شب یلدا آنها را آشتی می دهند.

به همین دلیل آداب و رسوم شب یلدا در گوشه و کنار کشورمان با اندکی تفاوت در جزئیات برگزار می شود. اما فراموش نکنیم که هدف اصلی و غایتی از رعایت این آداب، تاکید بر کنار هم بودن و همدلی است. جشن گرفتن شب یلدا در واقع نماد امید به فردا و آینده ای روشن است که در کنار هم قدر لحظه ها را بیشتر بدانیم و با چند لحظه با هم بودن از دغدغه های روزمره زندگی فاصله بگیریم و لحظاتی را با خود سپری کنیم. عزیزان بیایید پر از شادی بگذرانیم.

انتهای پیام/