با مقاومت هر روزه طالبان برای تامین امنیت هیرمند که منجر به تخلیه صدها روستا و تهدید هزاران روستا، شهر و شهر دیگر در ایران شده است، سطح تقاضای افکار عمومی برای اقدامات قهری بیشتر در حال افزایش است. بازگشت ناگهانی چند میلیون شهروند این کشور به افغانستان می تواند برای طالبان مشکلات جدی ایجاد کند. به ویژه امکان جذب هزاره های ناراضی از طالبان به جنبش های ضد طالبان وجود دارد.
هر زمان که تنش بین تهران و کابل رخ می دهد، موضوع اتباع افغانستان به تیتر اخبار برمی گردد. بر اساس گزارش سرشماری نفوس و مسکن سال 1394 مرکز آمار ایران، یک میلیون و 583 هزار و 979 نفر یا به عبارتی 1.98 درصد از جمعیت فعلی ایران را اتباع افغانستان تشکیل می دهند. منابع مختلف اخیر تخمین می زنند که تعداد واقعی اتباع افغانستان در ایران حدود 8 میلیون نفر است و سالانه حدود 500 هزار کارگر فصلی از آن کشور برای کار در مشاغل مختلف به ویژه کشاورزی به ایران سفر می کنند و در نیمه دوم به افغانستان باز می گردند. از سال. کرمان، قم، اصفهان، البرز، تهران و سیستان و بلوچستان به همراه خراسان رضوی بیشترین تعداد شهروندان این کشور را دارند.
با توجه به میزان یارانه نان در بودجه 1402 مبلغی حدود 11 هزار میلیارد تومان یارانه نان به این مهاجران اختصاص یافت. مسعود میرکاظمی رئیس سابق سازمان برنامه و بودجه مدعی است نزدیک به 100 میلیارد دلار یارانه انرژی پنهان در اختیار ایران قرار گرفته است که اگر این ادعا درست باشد و شهروندان افغانستانی نیز از 50 درصد این مبلغ بهره مند شوند، رقم یارانه پنهان اتباع افغان مقیم کشور با احتساب کارگران فصلی بیش از 5 میلیارد دالر خواهد بود. تعداد یارانه ها در بخش مواد خام، کالاهای اساسی و دارو بیش از 20 میلیارد دالر است و سهم افغان ها در بهترین حالت حدود 2 میلیارد دالر خواهد بود.
این ادعا که خارجی ها مشاغل ما را دزدیده اند همیشه در بحران های اقتصادی حامیان قابل توجهی پیدا می کند، در طول بحران اقتصادی آمریکا در سال 1929 (رکود بزرگ) کارگران با سنگ به کشتی های مهاجران حمله کردند. با این حال، در عصر امروز، بازار کار در ایران نسبتا پیچیده‌تر است، کارگران غیر ماهر افغان اغلب دستمزد کمتری دریافت می‌کنند. شرکت هایی که با شهرداری های شهرهای بزرگی مانند تهران قرارداد می بندند، اغلب آنها را با دستمزد کم و بدون بیمه استخدام می کنند. برخی بر این باورند که اخراج پناهجویان غیر ماهر از کشور تضمینی برای تمایل کارگران ایرانی به انجام چنین کاری نیست، از سوی دیگر برخی معتقدند در صورت تعویض میلیون ها کارگر ایرانی، کارفرما چاره ای جز پرداخت بیشتر نخواهد داشت. و دستمزد عادلانه تر نهادهایی مانند شهرداری ها نیز باید سطح فساد را کاهش دهند و دستمزد بیشتری بپردازند.
تقریباً 7 سال پیش با افزایش احتمال اخراج کارگران افغانی، کارفرمایان ایرانی ساکن در شهر سنگ اصفهان و شمس آباد تهران تهدید به اعتصاب کردند. هر دو گزینه اخراج یا ساماندهی اتباع در ایران طرفداران خود را دارد، برخی کارشناسان معتقدند دولت در ایران در این سطح صلاحیت اخراج را ندارد و به دلیل فساد و گستردگی مرزها و ضعف سیستم کنترل مرزها ، پس از اخراج دوباره باز می شوند. خواهد بود اما نمی توان کتمان کرد که فرضیه ایجاد بیش از یک میلیون شغل در صورت اخراج همه شهروندان چندان عملی و غیرعملی به نظر نمی رسد.
در شرایطی که تحریم ها و تورم راکد و کاهش شدید فروش نفت، اقتصاد کشور را به زانو درآورده است، بحث حذف خانوار این 8 میلیون نفر هر روز طرفداران بیشتری پیدا می کند. کاهش بیش از 8 میلیارد دلار هزینه یارانه ها، ایجاد بیش از یک میلیون شغل، کاهش قاچاق مواد مخدر، کاهش جرم و جنایت، کاهش اجاره مسکن و … از جمله مزایایی است که طرفداران این نظریه به آن اشاره می کنند. حتی صندوق بیمه خسارت های بدنی ایران سالانه چندین میلیارد تومان بابت حق بیمه اتباع افغانستانی قاچاق در تصادفات با شلیک گلوله قاچاق علاوه بر هزینه بیمه پرداخت می کند. با توجه به اینکه میزان سرمایه گذاری اتباع افغانستان در ایران ناچیز است و نیروهای نخبه اندکی در بین آنها حضور دارند، نمی توان در اقتصاد راکد ایران سود اقتصادی چندانی برای آنها متصور شد.
امت اسلامی
برخی از چهره‌های برجسته در گفتگوهای آنلاین مدعی شده‌اند که موضوع اخراج گسترده اتباع افغانستان در سطوح عالی رهبری مطرح شده است، اما رژیم به‌رغم منافع اقتصادی به دلیل سیاست‌های فراسرزمینی خود برای رهبری جهان اسلام و رهبری، این موضوع را نادیده گرفته است. جذب حداکثری امت اسلامی البته با توجه به محبوبیت حاشیه ای ایران در افغانستان، مشخص نیست که این سیاست چگونه توانسته علاقه پشتون ها را جلب کند.
با مقاومت هر روزه طالبان برای تامین امنیت هیرمند که منجر به تخلیه صدها روستا و تهدید هزاران روستا، شهر و شهر دیگر در ایران شده است، سطح تقاضای افکار عمومی برای اقدامات قهری بیشتر در حال افزایش است. بازگشت ناگهانی چند میلیون شهروند این کشور به افغانستان می تواند برای طالبان مشکلات جدی ایجاد کند. به ویژه، فرصتی برای جذب هزاره هایی که از طالبان ناراضی هستند به جنبش های علیه این گروه وجود دارد.