روز جدید : یک واقعیت غیرقابل انکار وجود دارد و آن این است که سعید جلیلی حتی در ایام پس از روحانی هم نتوانست به کشیش راه پیدا کند و تاکنون حضور او در عرصه سیاست چیزی جز یک ریاست دولتی در سایه نبوده است. او در دولت قبل از مخالفان سرسخت برجام بود، اما حالا پس از ماه ها سکوت در مورد مذاکرات وین، می گوید در نامه ای 200 صفحه ای به مقامات ارشد از احیای دوباره برجام انتقاد کرده و راه حل های جدیدی را پیشنهاد کرده است. البته رئیس دفتر وی روز گذشته این موضوع را تکذیب کرد اما حتی این تکذیب هم نمی تواند از واقعیت ماجرای جلیلی و حامیانش که مخالف احیای برجام هستند کم کند. حالا اما به نظر می رسد احیای برجام دولت سیزدهم را بر آن داشته تا در مقابل مخالفت های جناح خودش به رهبری سعید جلیلی بایستد.
خواب جلیلی بر باد رفت
شاید خود دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی هم فکرش را نمی کرد که پس از پایان دوران روحانی نیز چنین سرنوشتی برایش رقم بخورد. او و طرفداران سرسختش معتقد بودند که پس از تجربه معنوی، مردم به جلیلی روی می آورند و او را نزد کشیش می فرستند. اما خیلی زود رویای آنها محقق شد و نظرسنجی ها نشان داد کسانی که می خواستند پای صندوق رای بروند، نام سید ابراهیم رئیسی را روی کاغذ نوشته اند نه سعید جلیلی!
جلیلی و جلیلیچی سپس راهبرد دوم را اجرا کردند و عقب نشینی به نفع برنده را در دستور کار خود قرار دادند. آنها فکر می کردند حالا که به پاستور نرسیده اند، حداقل می توانند از این راهبرد برای مدیریت مذاکرات هسته ای در وزارت خارجه یا شورای عالی امنیت ملی استفاده کنند.
پس از انتخاب و انتصاب رئیسی، مسئولیت ها یکی پس از دیگری تقسیم شد و به این ترتیب تقریباً همه در مقابل ابراهیم رئیسی روی کار آمدند. محسن رضایی رئیس جمهور و قاضی زاده هاشمی که همراه وی نامزد شده بودند به عنوان معاونین وی معرفی شدند. وی وزارت امور خارجه را به امیر عبداللهیان سپرد و هم اکنون شمانی را دبیر شورای عالی امنیت ملی است. وی معاون اول را نیز تحویل داد. انتصابات دولتی تقریبا تمام شده بود و به سعید جلیلی صندلی ندادند و عکس او فقط یک بار در یکی از جلسات اقتصادی دولت ثبت شد.
سعید جلیلی که در دوره ریاست جمهوری حسن روحانی دولت سایه را تشکیل داد و گهگاه از سیاست های دولت اعتدال گرا انتقاد می کرد، در دوران ریاست جمهوری خود سعی کرد جلسات دولت در سایه را از سر بگیرد اما دولت سایه با دولت منتقد نبود.
دولت در سایه تاکنون تنها جایی بوده که جلیلی در عرصه سیاست پیروز شده است. بسیاری بر این باورند که این حاشیه سازی سعید جلیلی نشان می دهد که او سیاستمداری تاثیرگذار و قدرتمند در سیاست ایران نیست. ممکن است او و دیگران به دلیل دبیری در شورای عالی امنیت ملی یا حمایت برخی از چهره‌ها مانند مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی، او را فردی تأثیرگذار بدانند، اما واقعیت‌های حضور ایشان در سیاست خلاف این را ثابت می‌کند.
برخی از رقبای اصلی و رفقای او در سال‌های اخیر به شهرت رسیده‌اند و کالیباف ریاست جمهوری را بر عهده گرفته است. رئیسی وارث روحانی شد. محسن رضایی به عنوان بخشی از تیم اقتصادی دولت، حداد عادل، مسئولیت را برعهده گرفت. او کم کم پدر معنوی شد اما سعید جلیلی همچنان در سیاست است. حتی شواهد نشان می دهد که افکار او در میان طیف اصولگرای تندرو چندان مورد استقبال نیست و اوج حمایت از او در ایام انتخابات است و بس.
ماجرای جلیلی و برجام
نکته قابل توجه سکوت جلیلی در روزهای قبل از مذاکرات وین است. اگرچه تیم مذاکره کننده فعلی از نظر فکری به او نزدیک است، اما جلیلی سکوت کرده است. وین در حال انجام است.
این در حالی است که اخیراً برخی رسانه ها گزارش داده اند که سعید جلیلی پس از تلاش برای اقناع وزیر امور خارجه و مقامات ذی نفوذ، طی نامه ای 200 صفحه ای به مقامات ارشد کشور، از روند مذاکرات انتقاد کرده و طی آن پیشنهاداتی را درباره موضوع مذاکره با آمریکا ارائه کرده است. . ایالت ها.
سعید جلیلی در نامه‌ای در مخالفت با روند کنونی مذاکرات ایران و 1+5 خواستار خروج ایران از برجام شد و پیش‌بینی کرد که روسیه و چین از حق وتو خود در برجام استفاده خواهند کرد. -تحریم های سازمان ملل همچنین خواستار افزایش سطح غنی سازی به
90 درصد به عنوان پیش نیاز برای ورود به مذاکرات مستقیم با ایالات متحده استفاده شد. سعید جلیلی فقط می گوید دست پر برویم قدح.
اما مشکل توصیه جلیلی این است که بر این فرض استوار است که اگر به درستی عمل نکند، منجر به بازگشت تحریم های دوران اوباما می شود و همه کشورهای جهان دوباره موظف به از سرگیری تحریم ها خواهند شد.
اما مهمتر از آن اینکه سعید جلیلی با این توصیه عملا سرنوشت کشور را به تصمیم و اراده چین و روسیه پیوند می زند. او حدس می‌زند که اگر فرانسه، آلمان یا بریتانیا مکانیسم ماشه را راه‌اندازی کنند، چین یا روسیه مانع از «بازگشت تحریم‌ها» در شورای امنیت خواهند شد. برجام احیا می شود.
روز گذشته اما یکی از اعضای دفتر سعید جلیلی نامه 200 صفحه ای منتسب به یکی از اعضای شورای عالی امنیت ملی را تخیلی خواند و آن را “اخبار سازمان یافته” خواند. عباس رنجبر با کنایه خبری از جزئیات این نامه منتشر کرد. جلیلی اصل نامه را «ساختگی» خواند و تلویحاً آن را تکذیب کرد و از آن به «خبرسازی سازمان یافته» تعبیر کرد. به گزارش رنجبر، در این گزارش 136 صفحه ای آخرین گزارش ظریف به مجلس درباره برجام ارزیابی شده است. فرم مستند تمام ادعاهای دروغ او را رد می کند.
یکی از اعضای دفتر سعید جلیلی در توییتی نوشت: به استناد تبصره 1 ماده 9 قانون اقدامات متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام (مصوب 12 مهر 1394) وزیر امور خارجه موظف است هر سه ماه یکبار اجرای توافقنامه را بررسی کند گزارش به مجلس. اما آخرین گزارش ظریف طیف وسیع تری از موضوعات را پوشش می دهد.
وی افزود: محمدجواد ظریف طی نامه 28 6428627 مورخ 11 تیر 1400 «بیست و دومین (و آخرین) گزارش فصلی اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)» کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی را ارائه کرد. پایان، دفتر جلیلی در حالی که ناشیانه اخبار سازمان یافته اخیر را مطالعه می کرد، وعده داد که خبر واقعی در راه است.
> جلیلی اولین مخالف جدی دولت اصلی؟
اما این تکذیب چیزی از مخالفت جلیلی و یارانش با احیای برجام کم نمی کند و کاملاً مشخص است که آنها با برجام و مفاد آن مخالف هستند. اکنون به نظر می رسد دولتی که تا چندی پیش از دولت حمایت و پشتیبانی می کرد، اکنون به تدریج به تنها اپوزیسیون جدی دولت اصلی تبدیل می شود. به نظر می رسد اصولگرایان مشغول احیای برجام هستند و حالا که مذاکرات به گفته مسئولان به توافق نزدیک شده است، کم کم صدای اعتراض را متوجه می شوند!
داریوش قنبری، فعال سیاسی اصلاح طلب در گفتگو با آفتاب یزد گفت: آقای جلیلی نمی تواند به عنوان اپوزیسیون گفتمان عمل کند اما می توان گفت بحث مخالفت ایشان با نگاه رسمی دولت به مذاکرات بسیار زیاد است. تاکتیکی از طرف جریان اصولگرا یا اپوزیسیون برجام باشید تا فردا روزی که در دولت آقای روحانی مخالف برجام بودند، متهم به چنین مخالفتی نشوند، اما از طریق دولت آقای روحانی از مخالفت با برجام خبری نشد. رئیسی در واقع اکثر طیف اصولگرایان مخالف برجام بودند و حالا برای اینکه متهم به مخالفت با دولت قبل بر سر مسائل جناحی نشوند، در دولت آقای رئیسی تاکتیک هایی را برای مخالفت با برجام در پیش گرفته اند تا شعور عمومی را غنی کنند.»
وی افزود: در حال حاضر نامه 200 صفحه ای آقای جلیلی رد شده و چندان با غنای آگاهی عمومی سازگاری ندارد. اما واقعیت این است که جایگزینی برای برجام وجود ندارد و دولت آقای رئیسی در نهایت به این نتیجه رسیده است که برای تداوم منافع ملی، برجام باید به نتیجه برسد چرا که شرایط زندگی در کشور به این شکل نیست. و حل این مشکلات اقتصادی جز از منظر برجام غیر قابل تصور است. به هر حال راهی جز ساماندهی وضعیت اقتصادی کشور وجود ندارد.
این فعال سیاسی افزود: درست است که اصولگرایان در زمانی که در قدرت نبودند نقش مخالف برجام را داشتند اما اکنون که در قدرت هستند واقعیت اداره کشورشان بر آنها تحمیل شده و چاره ای جز این ندارند. برجام را سرکار بیاوریم به همین دلیل می بینیم که دولت آقای رئیسی در بحث مذاکرات عملاً در مسیر دولت آقای روحانی حرکت می کند. اگرچه شعار دولت این بود که معیشت مردم را به برجام ربط نمی دهیم، اما مشخصاً در زمان تبلیغات فقط یک شعار تبلیغاتی بوده است و دولت می داند که برای حل مشکلات راهی جز احیای برجام وجود ندارد. حرکت آقای رئیسی به سمت مذاکره و برجام یک حرکت عقلانی تلقی می شود، هرچند برخی از تندروهای اصولگرا همچنان در مخالفت با برجام به همان گفتمان اصولگرایی پایبند هستند و حرکت آقای رئیسی را نوعی عقب ماندگی جریان اصولگرا می دانند، اما واقعیت این است که «مواضع رادیکال جریان اصولگرا قابل اجرا نیست و حرکت آقای رئیسی برای احیای برجام را نمی توان در چارچوب تندروهای اصولگرا ارزیابی کرد».
وی گفت: رد این نامه از سوی آقای جلیلی نشان می دهد که این تفکر اصولگرا دیگر جایی ندارد، هرچند باور واقعی برخی اصولگرایان این است که بدون برجام هم می توان کشور را اداره کرد اما اینجا دیگر جای تفکر نیست. اجتماعی ندارد. در مجموع از نظر گفتمانی، تاکنون گفتمان دولت آقای رئیسی در راستای سیاست خارجی، ادامه گفتمان دولت روحانی است و این به اقتضائاتی است که منافع ملی می خواهد. خوشبختانه آقای رئیسی در احیای برجام در دام روش و مشی طیف تندرو اصولگرا نیفتاد. به هر حال چه نامه آقای جلیلی نوشته شده باشد چه نباشد، این یک واقعیت است که برخی اصولگرایان همچنان برجام را قبول ندارند و ندارند و می توان گفت پذیرش برجام و الزامات ناشی از آن در نگاه آنهاست. همان پیروی از دولت است. این آقای روحانی است و ناراضی هستند چون این نوع گفتمان دقیقا همان گفتمانی است که چند سالی در دولت آقای روحانی تکه تکه کردند و اسمش را بد گفتند. به همین دلیل است که وقتی دولت متحدشان در سیاست خارجی از همین روش و کار پیروی می کند، اکنون برایشان دشوار است. بحران هویت دارند. زیرا از یک سو مقتضیات منافع ملی آنها را وادار به سکوت یا حمایت می کند که با مواضع قبلی آنها همخوانی ندارد! از طرفی این تفکر واقعی آنها نیست و کنار آمدن با این نوع تفکر برایشان سخت است. اما حکومت داری به عنوان شعار با عمل کردن بسیار متفاوت است و نمی توان با شعار دولت را اداره کرد. به همین دلیل آقای رئیسی عقلانیت را پذیرفته است.