«زردی من از تو، سرخی تو از من» تنها چیزی که در ذهن ایرانیان زنده می شود، آیین چهارشنبه سوری است، آیینی که جای خود را به بمب های خانمان داده است.
دیدارنیوز – نسرین نیکنام: روزهای پایانی اسفند روزهای عجیب و طوفانی است، در عین حال مردم مشغول خانه تکانی و آماده شدن برای استقبال از بهار هستند و انجام کارهای معوق و خرید مایحتاج برایشان در اولویت است، اما در این میان تلاش می‌کنند مراسم چهارشنبه سوری را جشن بگیرند، هرچند مراسمی مانند پریدن از روی آتش، قاشق شکستن، کوزه شکستن، آتش زدن ترقه و شاهنامه‌خوانی سال‌هاست که به فراموشی سپرده شده است، اما متولیان و فعالان فرهنگی به این امر نگاه می‌کنند. صدمات جبران ناپذیر در سال های اخیر این یک طرز فکر رایج شده است و به نظر می رسد بهترین کاری که می توانید در این شرایط انجام دهید فرهنگ سازی است.
شاید همیشه این سوال برای شما پیش آمده باشد که این مراسم و آیین ها در چه سالی به وجود آمده اند، صد هزار سال پیش یا بیشتر باید بگوییم که اطلاعات دقیق و دقیقی از پیدایش دقیق چهارشنبه سوری در ایران باستان در دسترس نیست. برخی از محققین معتقدند که چنین آیینی قبل از اسلام وجود نداشته و احتمالاً مراسم ذکر شده یک آیین باستانی اصلاح شده است. اما هر چه که هست به نظر می رسد این جشن ریشه ای کهن دارد و با ظهور اسلام شکل و شمایل آن کمی تغییر کرده و با فرهنگ هر منطقه آداب و رسومی به آن اضافه شده است.
جالب است بدانید حتی در مورد معنای آن نیز حدس های مختلفی وجود دارد. سور توسط برخی به عنوان تعطیلات و برخی دیگر به عنوان قرمز تعریف می شود. آنچه شاید باعث جذابیت بیشتر مراسم و آیین چهاربانسوری می شود این است که هر استانی مراسم خاص خود را دارد که همگی آداب و رسوم و فرهنگ غنی ایرانیان را در قالب آیینی به نام چهاربانسوری به نمایش می گذارد.
در روستا چه خبر است؟
همانطور که قبلا ذکر شد؛ جشن چهارشنبه در هر استانی متفاوت است، مثلاً در شیراز آتش افروزی در خیابان ها و خانه ها، فال گرفتن، اسپند دود کردن و نمک غلتاندن دور سر از آداب و رسوم این استان است. هنگامی که اسپند دود می شود و نمک می ریزند، آهنگ های خاصی وجود دارد که زنان می خوانند. جالب است بدانید شیرازی‌ها در سالهای اخیر به آرامگاه سعدی می‌رفتند و آب حوض او را روی دختران می‌ریختند تا بخت دختران باز شود. زنان با آب پاشیدن خود با این آب معتقد بودند که عشقشان به همسرشان بیشتر می شود.
اما شهرهای کردنشین کار متفاوتی انجام می دهند، البته آنها هم آتش روشن می کنند، اما نه در خیابان ها و خانه ها، بلکه در کوه ها و در محاصره آتش و دست در دست هم با خواندن سرودها و سرودهای ملی و باستانی خود، کردی را اجرا می کنند. می رقصند و به قول اجدادش این روز را جشن می گیرند.
مراسم آتش بازی و گره زنی از قدیم الایام در تبریز رایج بوده و اخیراً برافروختن آتش نیز رایج شده است. در گذشته به جای آتش افروختن و پریدن از روی آن، صبح روز چهارشنبه کودکان و جوانان از روی آب روان می پریدند و عبارت «آتیل متیل چرشنبه بختیم آچیل چرشنبه» را می گفتند.
در خراسان و شهر مشهد مردم چهارشنبه شب هیزم را سوزاندند. نام این هیزم ها چاکره، خار و اسپند بود، دود کردن اسپند یا انداختن اسپند (قارچ) در آتش یکی از آداب و رسوم مردم خراسان در همه اعیاد و مناسبت هاست. نمک اسپند نیز داخل آتش ریخته می شود که به شکل تروق و انفجار است.
برخی اعتقاد دیگری دارند و می گویند شب چهارشنبه باید غذای مخصوص خورد; مثلا تهرانی ها برنج اسپاگتی می خوردند و هنوز هم بسیاری از تهرانی های قدیمی این غذا را با این اعتقاد که رشته های کور زندگی را باز می کند تهیه می کنند.
اگر نگاه دقیق تری به این مراسم و آیین های فراموش شده بیندازیم، متوجه می شویم که یادآوری و انجام همان آیین های قدیمی دو مزیت دارد، یکی جلوگیری از فراموشی آیین هایی که با گوشت و خون ایرانیان آمیخته است و دوم. برای جلوگیری از ورود وسایلی مثل ترقه و نارنجک است.زادن که در سالهای اخیر صدمات جبران ناپذیری به بار آورد، البته خسارات مالی هنگفتی به همه اینها اضافه کرد، آن وقت متوجه می شوید که پیروی از مراسم قدیمی چهارشان سوری مطلوبتر و بهتر است.