علی صاحبی، مربی ارشد موسسه واقعیت درمانی گالسر، گفت: «در حال حاضر هر فردی را می بینیم که قصد مهاجرت دارد. جایی که؟ در صورت امکان آنها فقط می خواهند از اینجا بروند. به همین دلیل شرایط افراد بعد از مهاجرت متفاوت است. زنان در روند مهاجرت موفق ترند. چون زودتر تطبیق می‌دهند.»
به گزارش تجارت نیوز، بیش از پنج میلیون ایرانی در کشورهای دیگر زندگی می کنند. این آخرین آماری است که امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه از تعداد مهاجران ایرانی ارائه کرده است. هر کدام از مهاجران دلیلی برای رفتن داشتند، یکی از اوضاع اقتصادی به تنگ آمده بود و دیگری به کشورهای دیگر رفت تا دریچه های علمی و کاری جدیدی در زندگی خود بگشاید.
پرونده مهاجرت از ایران فقط به پنج میلیون نفر محدود نمی شود. بسیاری از مردم در صف سفارت ها منتظر می مانند و ویزا می گیرند. خیلی ها هم می خواهند مهاجرت کنند. بسیاری از آنها که رفته اند تمایلی به بازگشت به ایران ندارند. بلیت یک طرفه گرفته اند تا یک ساختمان جدید و دائمی در کشور دیگری بسازند. وضعیتی که بهرام سلواتی، تحلیلگر ارشد مهاجرت، آن را تونل ترس از مهاجرت بدون بازگشت می داند.
در سوی دیگر ماجرا، تأثیرات روانی میل، تصمیم و اقدام به مهاجرت است. پدیده ای که می تواند فشار روانی خاص خود را به همراه داشته باشد. ترک همه چیزهایی که یک مهاجر در کشورش، دوستان، آشنایان، مکان ها و غیره به آن عادت کرده، گاهی اوقات آسیب زا می شود. یکی از برنامه های نهمین کنگره انجمن روانشناسی ایران که اخیرا برگزار شد نیز در همین رابطه بود. این به معنای نگاه به پدیده مهاجرت از منظر روانشناسی است. علی صاحبی، مربی ارشد موسسه واقعیت درمانی گالسر در این برنامه به جنبه های روانی- اجتماعی مهاجرت پرداخت.
تمایل شدید به مهاجرت از ایران
صاحبی گفت: سلامت روان به سه عامل بستگی دارد. این یک عامل پیش از مهاجرت می شود. آیا این بدان معناست که فرد قبل از مهاجرت از سلامت روانی برخوردار بوده است یا خیر؟ در این فرآیند در هنگام مهاجرت باید در نظر گرفته شود. یعنی در مهاجرت چه اتفاقی می افتد؟ یا وقتی فردی تصمیم به مهاجرت می گیرد چه اتفاقی می افتد؟ بعد از مهاجرت، این مرحله بعدی است.»
وی ادامه داد: واقعیت این است که دلایل مهاجرت نقش بسزایی در نوع مشکلات روانی دارد. چرا مهاجر قصد مهاجرت دارد؟ در حال حاضر هر فردی را به قصد مهاجرت می بینیم. جایی که؟ در صورت امکان آنها فقط می خواهند از اینجا بروند. به همین دلیل شرایط مردم بعد از مهاجرت متفاوت است».
آیا ممکن است یک مهاجر دچار بار عاطفی شود؟
مدرس ارشد موسسه واقعیت درمانی گالسر در ادامه این برنامه گفت: مهاجرت موقت یا دائم نیز مهم است. فردی که حق انتخاب اقامت یا ترک را دارد، شرایط مختلفی را تجربه می کند. در همه جای دنیا همینطور است و عده ای مجبورند سرزمینشان را ترک کنند».
وی ادامه داد: مهم این است که فرد پس از مهاجرت مجددا فرصت بازدید از کشور خود را دارد یا خیر. این فرصت می تواند هم سیاسی و هم اقتصادی باشد. آیا این بدان معناست که فردی که در کشور دیگری زندگی می کند پولی برای بازگشت به کشور خود دارد؟ به عبارت دیگر، فرد توانایی شارژ عاطفی و شناختی را دارد یا نه.
صاحبی گفت: «گاهی اوقات یک مهاجر می خواهد افق جدیدی در زندگی خود بگشاید، اما برخی می خواهند از بدبختی فرار کنند. بدبختی می تواند اقتصادی، سیاسی و اجتماعی باشد. گروهی از مهاجران پناهنده هستند. کسانی که به اردوگاه می روند. چه آسیب هایی برای آنها در این اردوها شکل می گیرد. گروهی دیگر مانند دانش آموزان به تدریج با فرهنگ جامعه مقصد آشنا می شوند و سپس تصمیم به ماندن یا رفتن می گیرند».
زنان در مهاجرت موفق ترند
گالسر، مدرس ارشد موسسه Reality Therapy می گوید: نکته دیگر در مهاجرت، شخصیت فردی است که مهاجرت می کند. هر کسی با هر تیپ شخصیتی می تواند مهاجرت کند؟ تحقیقات نشان می‌دهد که تیپ‌های شخصیتی مختلف (صرف نظر از جنسیت) واکنش‌های متفاوتی به مهاجرت نشان می‌دهند.»
وی گفت: از نظر جنسیت، زنان در مهاجرت موفق ترند. چون زودتر سازگار می شود. ارتباط زنان با مردان متفاوت است.
نگاهی به سن مهاجرت از منظر روانشناسی
علی صاحبی در این برنامه گفت: «مسئله دیگری که در روند مهاجرت مهم است و به ندرت مطرح می شود، سن افراد است. فرقی نمی کند که در 28 سالگی یا 60 سالگی مهاجرت کند.
وی ادامه داد: به طور کلی همانطور که سلمان اختر (یک روانکاو هندی-آمریکایی) گفت، مهاجرت از بین برنده ثبات است. یعنی انسان از جامعه ای که نظامش را می شناسد به جایی می رود که هیچ شناختی از نظام خود ندارد و به هیچ وجه نمی تواند آن را پیش بینی کند. اگر ساختار روانی مهاجر در سرزمین خودش تقویت شود، در هنگام مهاجرت می تواند ثبات بیشتری داشته باشد».
مهاجرت در خانواده
علی صاحبی در ادامه به مهاجرت در خانواده اشاره کرد و گفت: والدین مهاجرت را انتخاب می کنند و تنش و استرس ناشی از آن را تجربه می کنند. اما بچه ها مهاجرت را انتخاب نمی کنند. «به یکباره آنها را از پدربزرگ و مادربزرگ، اقوام و آشنایان خود می گیرند و به جای دیگری می برند.
وی ادامه داد: نوزادان در روند مهاجرت آسیب روانی بسیار کمی می بینند. کودکان در مورد پدیده مهاجرت فانتزی هایی دارند که می تواند هم مضر و هم سازگار باشد. این بستگی به نحوه برخورد والدین با این وضعیت دارد.”
صاحبی تصریح کرد: در فهرستی از عوامل استرس زای مربوط به کودکان، عوامل استرس زا را از یک تا 100 رتبه بندی کردند که در آن لیست، مرگ والدین شماره 100 است. مرگ یک خواهر و برادر در رتبه 95 قرار دارد. استرس تغییر مدارس رتبه 90 را دارد. حالا تصور کنید کودک به مدرسه ای می رود که نه زبان می داند و نه فرهنگ. او نمی داند چگونه تعامل کند. این وضعیت می تواند برای کودک آسیب زا باشد.”
عزاداری دوقلوی نوجوانان با مهاجرت
گالسر گفت: «نوجوانان در فرآیند مهاجرت بیشتر از کودکان در معرض خطر هستند. برخی از والدین می گویند که قصد دارند برای فرزند نوجوان خود مهاجرت کنند، اما اگر چنین تصمیمی برای فرزند نوجوان خود دارید توصیه نمی کنم. بگذارید مرد وارد مرحله جوانی شود، سپس تصمیم بگیرید.»
وی ادامه داد: اساسی ترین مشکلی که نوجوانان در فرآیند مهاجرت با آن مواجه هستند، بی نظمی عاطفی و سردرگمی است. اکثر مردم بعد از هجرت نوعی عزاداری دارند، اما نوجوانان عزاداری مضاعف دارند».
مهاجرت در میانسالی و سالمندی
اما مهاجرت در میانسالی و سالمندی چطور؟ آیا این محدوده های سنی برای مهاجرت مناسب هستند؟ صاحبی گفت: مطالعات مختلفی درباره مهاجرت در دوران سالمندی انجام شده است. برخی می گویند دوران سالمندی زمان بسیار بدی برای مهاجرت است و برخی دیگر می گویند اگر سالمند وظایف رشدی خود را به خوبی انجام داده باشد، زمان بسیار خوبی برای مهاجرت است.
وی ادامه داد: مهاجرت میانسالی آسیب های زیادی دارد. مهاجرت در میانسالی مانند ساختن یک خانه مدرن بر بالای یک ساختمان قدیمی است که کار بسیار دشواری است.