روز جدید : ایرانی‌ها می‌توانند با سازش با آمریکایی‌ها شرایط را تغییر دهند و در نتیجه فشاری را که تحریم‌های آمریکا بر اقتصاد ایران به‌ویژه علیه ترک‌ها وارد می‌کند، کاهش دهند. در غیاب چنین توافقی با واشنگتن، تهران باید عقب بنشیند و به گزینه ها بسنده کند. بهترین امید ایران این است که روسیه بخواهد ترکیه را به حاشیه ببرد. نکته مهم در اینجا این است که مسکو کنترلی بر سیاست ترکیه در قبال ایران ندارد.
در آخرین دیدار روسای جمهور ایران و ترکیه در 28 تیرماه، دو کشور بر تعهد خود برای افزایش تجارت دوجانبه به 30 میلیارد دلار در سال تاکید کردند. در سال 2018 تجارت ایران و ترکیه به حدود 10 میلیارد دلار رسید. این رقم در سال 2021 حدود 5 میلیارد دلار بود.
در جریان سفر جواد ظریف وزیر امور خارجه اسبق ایران به استانبول در پایان ژانویه 2021، طرف های ایرانی و ترک رسما اعلام کردند که به دنبال نقاط مشترک و راه حل برای تعدادی از چالش های سیاسی از جمله آینده هستند. سوریه و ثبات قفقاز جنوبی. این در حالی است که ترک ها آشکارا از واشنگتن خواسته اند تا تحریم ها علیه ایران را لغو کند. اما تعهدات ترکیه هرگز عملی نشد.
تجارت دوجانبه در سال های 2017-2020 به شدت کاهش یافت، اما تحریم های ایالات متحده دلیل اصلی این کاهش نبود. در واقع، ترک‌ها تحریم‌های آمریکا علیه ایران را بهانه‌ای برای کاهش واردات کلان انرژی ترکیه از جمهوری اسلامی کرده‌اند که آنکارا همیشه آن را بسیار گران می‌دانست. در همین حال، همه گیری COVID-19 بدون شک تأثیر منفی بر تجارت داشته است، زیرا مرزهای زمینی مشترک بسته شده و فعالیت های تجارت زمینی بین المللی برای بیشتر سال 2020 به حالت تعلیق درآمده است.
در شش ماهه اول سال 2020، تجارت بین دو کشور به حدود یک میلیارد دلار کاهش یافت که 73 درصد کاهش داشت. از سال 2017، صادرات گاز طبیعی و نفت خام ایران به ترکیه به شدت کاهش یافته است. با این حال، تهران سیاست های ترامپ را عامل اصلی بدتر شدن تجارت با ترکیه نمی داند. ایرانی ها اقدامات ترکیه را تلاشی خودتنبیهی برای کاهش وابستگی ترکیه به واردات گاز و نفت گران قیمت ایران می دانستند.
در یک چرخش بیشتر، در حالی که ترک ها از خرید گاز ایران خودداری کردند، واردات گاز طبیعی مایع از ایالات متحده را افزایش دادند. ترکیه برای اولین بار پس از چند سال به مازاد تجاری با ایران دست یافت. این کشور در حال حاضر هیچ خریدار جایگزینی برای نقش دیرینه ترکیه به عنوان بزرگترین مشتری گاز طبیعی ایران ندارد.
با تضعیف روابط تجاری و اقتصادی، رقابت ژئوپلیتیکی بین ایران و ترکیه ممکن است تشدید شود. موضوع دیگر زیرساخت های انرژی و ترانزیت منطقه ای است. اروپا در 31 دسامبر 2020 اولین گاز طبیعی خود را از آذربایجان از طریق کریدور گاز جنوبی (SGC) دریافت کرد. این خط لوله 3500 کیلومتری گاز میدان شاه دنیز در بخش آذربایجانی دریای خزر را از طریق گرجستان و ترکیه به ایتالیا می رساند. آنکارا از این پروژه استراتژیک انرژی حمایت کرد و به باکو کمک کرد تا از حمایت سیاسی و مالی اروپا برای آن برخوردار شود. از سوی دیگر، هر زمان که تهران از ترکیه برای ایجاد مسیر ترانزیتی خط لوله گاز ایران به اروپا درخواست همکاری کرده است، پاسخی دریافت نکرده است.
در این مرحله ایران دو گزینه دارد. می تواند به طور کامل بازار گاز اروپا را ترک کند و بر بازارهای آسیایی متمرکز شود. از سوی دیگر، تهران می‌تواند با باکو و آنکارا برای واردات گاز ایران از طریق خطوط لوله موجودی که آذربایجانی‌ها قبلاً ساخته‌اند و از خاک ترکیه از غرب به اروپا می‌گذرد، به توافق برسد.
ترکیه طی 10 سال گذشته بارها تلاش های ناموفقی برای کاهش قیمت گاز وارداتی از ایران انجام داده است. تهران پیش بینی می کند که آنکارا از آخرین تغییرات برای توقف واردات گاز از ایران یا درخواست امتیاز قابل توجهی استفاده خواهد کرد. این امر به شدت بر حجم تجارت بین دو کشور تأثیر می گذارد. ایران نه تنها از موضع ترکیه در قبال گاز ایران خشمگین است، بلکه ایرانی‌ها از آنچه که فرصت‌طلبی ترکیه در قبال تحریم‌های آمریکا علیه ایران می‌دانند نیز ناراضی هستند.
در دهه 1990، آنکارا با موفقیت از تحریم های آمریکا علیه ایران استفاده کرد تا تهران را از چندین پروژه زیرساختی کلیدی منطقه ای حذف کند. هر گونه پیشنهاد برای عبور خط لوله نفت و گاز خزر از طریق ایران عملاً توسط واشنگتن وتو شده است. به همین دلیل است که خط لوله باکو-تفلیس-جیهان برای رساندن نفت آذربایجان به ترکیه ساخته شد، اگرچه مسیر ایران به خلیج فارس و بازارهای جهانی کوتاه تر و از نظر تجاری ارزان تر بود.
آخرین جنگ در قفقاز جنوبی – جنگ دوم قره باغ در سال 2020 – فرصت های جدیدی را برای پروژه های زیربنایی منطقه ای ایجاد کرده است. در این شرایط ترکیه می خواهد نقش خود را به عنوان یک مرکز ترانزیت انرژی و تجاری حفظ کند. ایرانیان مانند دهه 1990 بسیار نگران این هستند که دیگر عقب نمانند.
ایرانی‌ها می‌توانند با دستیابی به سازش با آمریکایی‌ها و در نتیجه کاهش فشاری که تحریم‌های آمریکا بر اقتصاد ایران، به‌ویژه علیه ترک‌ها وارد می‌کند، اوضاع را تغییر دهند. در غیاب چنین توافقی با واشنگتن، تهران باید عقب بنشیند و به گزینه ها بسنده کند. بهترین امید ایران این است که روسیه بخواهد ترکیه را به حاشیه ببرد. نکته مهم در اینجا این است که مسکو کنترلی بر سیاست ترکیه در قبال ایران ندارد.