مرکز پژوهش های مجلس در تازه ترین گزارش خود نوشت: نرخ فقر کشور در یک دهه از 19 درصد به بیش از 30 درصد رسیده است. در همین رابطه علی آقا محمدی رئیس گروه اقتصادی دفتر رهبری و عضو شورای امکان سنجی گفت: دو هزار و 20 محله و 19 میلیون و 700 هزار ایرانی از امکانات اولیه زندگی محروم هستند. مانند مسکن، کار، تحصیل تا 12 سال، بهداشت. آنها از خوراک و پوشاک محروم هستند.» گفتنی است از سال 1997 با خروج ترامپ از برجام اقتصاد ایران با شوک مواجه شد و این شوک باعث شد تا 6 سال است که ایرانیان با تورم 40 درصدی و رشد اقتصادی کم یا بدون رشد مواجه شوند. این روند منجر به فقیر شدن مردم شده است.متاسفانه فقر و گرانی پیامدهای زیانبار خانوادگی و اجتماعی دارد و مهمتر از آن در این گزارش آمده است: «شکاف فقر که فاصله بین فقیر و خط فقر را می سنجد، به اوج خود رسید. 27 درصد در سال 2019 و 2014. در اینجا گزیده ای از آن گزارش آمده است:
کاهش رفاه خانوار
بررسی هزینه های خانوار در سال های اخیر نشان می دهد که رفاه خانوار در حال کاهش است. نگاهی به مصرف غذای خانگی سه چیز را همزمان نشان می دهد. اولاً افزایش سهم غذا از کل مخارج خانوار دوم کاهش کل مواد غذایی مصرفی خانوار که به معنی کاهش کالری مصرفی است و سوم کاهش کیفیت کالری مصرفی خانواده
خطر قرار گرفتن خانوارها در معرض شوک های اقتصادی
آنچه در اینجا مهم است این است که بررسی ها نشان می دهد فاصله خانوارهای بالای خط فقر و زیر خط فقر نیز به مرور زمان کاهش یافته است. این وضعیت به معنای خطر قرار دادن خانوارها در طبقه فقیر با انگیزه های اقتصادی است. بر اساس این گزارش، در سال 1400 متوسط خط فقر سرانه کشور با رشد 50 درصدی نسبت به سال 1398 به یک میلیون و هفتصد هزار تومان رسید و بر این اساس میانگین خط فقر کشور در سال 1400 برای یک خانواده چهار نفره، حدود چهار میلیون و پانصد هزار تومان بود. البته این رقم در شهریور 1401 به هفت میلیون و پانصد هزار تومان رسیده است.
تاثیر اشتغال بر فقر
مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی در این گزارش تاکید می‌کند که داشتن شغل ساده در روستاها به احتمال زیاد از فقر خارج می‌شود، اما در مناطق شهری تاثیری ندارد.
بر این اساس، در اواسط دهه 1980 و اوایل دهه 1990 شکاف قابل توجهی بین افراد فقیر و غیر فقیر در دسترسی به کار وجود داشت. اما با گذشت زمان، با افزایش فقر و افزایش مشاغل تخصصی، نسبت خانوارهای کارگر سرپرست بین اقشار فقیر و غیر فقیر حدود 60 درصد بود. این بدان معناست که 60 درصد فقرا از نظر اقتصادی فعال و شاغل هستند. این در حالی است که حسین راغوفر، کارشناس اقتصادی معتقد است باید به گونه ای کار کرد که فرد شاغل از منطقه فقر خارج شود وگرنه انگیزه کار از بین می رود.
عوامل کاهش فقر
سواد باعث کاهش فقر می شود، در حالی که افزایش سال های تحصیل احتمالاً فقر را کاهش می دهد. همچنین در مناطق شهری به مرور زمان سن سرپرست خانوار غیر فقیر از سن خانوار فقیر بیشتر شده است. این در حالی است که در یک خانوار روستایی سن سرپرست خانوار فقیر بیشتر از خانوار غیر فقیر است. در عین حال بررسی وضعیت خانوارهای شهری نشان می دهد که تفاوت معناداری بین فقیر و غیر فقیر وجود ندارد، در حالی که درصد زنان فقیر در روستاها بیشتر است.
فشار بر فقرا
وجود مسکن روستایی یکی از عوامل کاهش رفاه خانوار است. نرخ اجاره مسکن در میان اقشار فقیر شهری 4 درصد بیشتر از افراد غیر فقیر است. مستاجران باید سایر هزینه های خود را به طور خاص به دلیل پرداخت اجاره کاهش دهند. بنابراین کالری دریافتی اجاره‌کنندگان همیشه کمتر از کالری دریافتی مالکان بود.
تأثیر اجرای برجام بر کاهش فقر
در دهه 1990 رشد اقتصادی صفر درصد و تورم بالا بود، اما بررسی دقیق نشان می‌دهد که بین سال‌های 1393 تا 1396 سطح فقر اندکی کاهش یافته است. این دوره زمانی به موازات اجرای برجام و بهبود روابط خارجی ایران.
25.6 میلیون ایرانی زیر خط فقر هستند
بر اساس این گزارش در سال 1400 حدود 25.6 میلیون نفر در ایران زیر خط فقر بودند. اگرچه به دلیل رشد اقتصادی مثبت در سال 1400، هفتصد هزار نفر از جمعیت فقیر ایران کاهش یافت، اما تحلیل کیفی این تعداد نشان می‌دهد که رشد اقتصادی تأثیر بیشتری بر طبقه متوسط داشته و کمتر بر فقرا تأثیر گذاشته است. در عین حال مقایسه این عدد با سال 2010 نشان دهنده افزایش 11 میلیون نفری جمعیت فقرا است. تداوم تورم بالا در سال 1401 و افزایش قیمت مواد غذایی در کنار پیش بینی تورم بالا در سال جاری، احتمالاً منجر به فقر گسترده خواهد شد.