با در نظر گرفتن ادعای آمریکا مبنی بر اینکه اجازه نمی دهد ایران به بمب اتمی مسلح شود و همچنین با توجه به نگرانی واشنگتن از تشدید بحران، می توان نتیجه گرفت که مذاکرات فشرده هسته ای با هدف انجام شده است. احیای برجام یا دست کم یافتن راه حل، تغییر در راه است.
اقتصاد فردا: مجله اکونومیست به تحلیل آخرین تحولات برنامه هسته ای ایران می پردازد.
اکونومیست با اشاره به خروج آمریکا از برجام در سال 2018 نوشت: دقیقاً پنج سال از خروج دونالد ترامپ از توافق هسته ای ایران می گذرد. توافقی که قرار بود در ازای کاهش تحریم های اقتصادی، برنامه هسته ای ایران را مهار کند. از آن زمان تاکنون ایران متوقف نشده است و تاسیسات هسته ای ایران به اعماق کوه های زاگرس منتقل می شود، به گونه ای که حتی قوی ترین بمب های سنگ شکن آمریکایی نیز دیگر قادر به تخریب این تاسیسات نیستند.
اکونومیست در ادامه نوشت: «با وجود انتقادات از توافق هسته ای 2015؛ برجام که توسط دولت باراک اوباما و با مشارکت چهار عضو دائمی دیگر شورای امنیت سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا (1+5) تکمیل شد، تضمین شد که تهران به مرحله اجتناب از هسته‌ای رسیده است. دریافت مواد لازم برای شکافت هسته ای لازم در یک سال آینده خواهد بود. اما اکنون ایران می تواند هر لحظه به آن نقطه برسد.”
این مجله معتبر انگلیسی ادامه می دهد: «به دنبال تصمیم غیرمسئولانه ترامپ برای خروج از برجام – توافقی که او آن را «بدترین توافق ممکن» توصیف کرد – و اعمال مجدد تحریم ها برای دنبال کردن سیاست به اصطلاح «فشار حداکثری» ایران سریعتر می چرخد. و یک پیشرفته تر را در مدار قرار داد و ظرفیت غنی سازی آن را بسیار افزایش داد.”
به گزارش اکونومیست: «مؤسسه علم و امنیت بین‌الملل که توسط دیوید آلبرایت، بازرس سابق تسلیحات اداره می‌شود، بر اساس گزارش فصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، سازمان ملل متحد که در فوریه منتشر شد، برآورد می‌کند که ایران می‌تواند اورانیوم به دست آورد. به مدت 12 روز با غنی سازی لازم برای ساخت سلاح هسته ای. (مقامات در تهران همیشه تاکید کرده اند که ایران هرگز به دنبال ساخت سلاح هسته ای نبوده است و گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی تاکنون گزارشی در مورد برنامه هسته ای ایران که به سمت توسعه سلاح های هسته ای پیش می رود منتشر نکرده است).
به گفته اکونومیست، ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای تنها باید از سه آبشار سانتریفیوژ پیشرفته و نیمی از ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی فعلی خود استفاده کند.
موسسه علوم و امنیت بین‌الملل همچنین در گزارش خود اعلام کرده است که اگر ایران تمام ذخایر اورانیوم بسیار غنی‌شده خود را مصرف کند، می‌تواند ظرف یک ماه و اگر در دو ماه آینده، مواد لازم برای چهار بمب اتمی دیگر را به دست آورد. ماه، از ذخایر اورانیوم. اگر با غنای پایین (مثلاً اورانیوم غنی شده زیر 5 درصد) استفاده شود، می تواند دو بمب دیگر نیز بسازد.
اکونومیست در ادامه می نویسد: «البته هیچ کدام از اینها به این معنا نیست که ایران در مسیر هسته ای شدن یا تبدیل شدن به یک کشور مجهز به سلاح هسته ای است. اما دیوید آلبرایت می گوید ایران «اگر بخواهد» می تواند سلاح هسته ای تولید کند. با توجه به ادعای آمریکا مبنی بر اینکه هرگز اجازه نمی دهد ایران به بمب اتمی مسلح شود و همچنین با توجه به نگرانی واشنگتن از تشدید بحران در این منطقه خشن جهان، می توان نتیجه گرفت که مذاکرات فشرده هسته ای با هدف احیای برجام یا دست کم یافتن راه حلی جایگزین برای محدود کردن (به گفته اکونومیست) برنامه هسته ای ایران در راه است.
اکونومیست با اشاره به مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا با میانجیگری جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، نوشت: «مذاکرات برای احیای برجام که ماه‌هاست ادامه دارد، با هدف دمیدن جان تازه‌ای در بدنه اتحادیه اروپا است. برجام، سپتامبر گذشته بدون نتیجه پایان یافت. این نشریه با اشاره به روند مذاکرات برای احیای برجام نوشت: در این مذاکرات، ایران از پذیرش تحقیقات جدید درباره فعالیت‌های هسته‌ای گذشته خود امتناع ورزید و خواستار رفع تحریم‌ها در صورت خروج دولت آینده آمریکا از برجام شد. “
اکونومیست به نقل از دو کارشناس خود نوشت: نه، ایران چندان علاقه‌ای به بازگشت به برجام نداشت و وزارت خارجه آمریکا نیز اشتیاق لازم را برای پایان دادن به این مذاکرات نشان نداده است. به گزارش اکونومیست، در واقع مذاکرات قبلی به نوعی مذاکره برای مذاکره بود. این تحلیلگران همچنین به اکونومیست گفتند که تهران به این نتیجه رسیده است که در نقطه ای فراتر از برجام قرار دارد و در مقایسه با زمانی که بایدن به قدرت رسید، بازی بسیار پیچیده ای را با آژانس بین المللی انرژی اتمی انجام می دهد.
ناقوس مرگ مذاکرات احیای برجام
به گفته هر دو کارشناس، جنگ در اوکراین ناقوس مرگ برای مذاکرات برای احیای برجام به صدا درآمده است. اکونومیست ادامه می دهد که جنگ اوکراین همکاری دفاعی ایران و روسیه را نزدیکتر کرده و امیدهای دیرینه برای احیای روند مذاکرات 1+5 را از بین برده است. پس از افزایش قیمت جهانی انرژی که پس از جنگ در اوکراین رخ داد، برخی از مهمترین فشارهای اقتصادی علیه ایران عملاً برداشته شد. در همین حال، ایران به این تحلیل رسیده است که روسیه در جنگ اوکراین پیروز خواهد شد، رویدادی که روایت ایران از افول غرب را تقویت می کند و تهران را از نظر تحریم ها در موقعیت بهتری قرار می دهد. این در حالی است که ایران در این شرایط می تواند از اختلافات متحدان اروپایی آمریکا حداکثر استفاده را ببرد. از سوی دیگر، ایران معتقد است که می‌تواند اهرم‌های بیشتری در مقابله با روسیه ضعیف‌تر داشته باشد.
از سوی دیگر، به گفته اکونومیست، شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس از جمله عربستان سعودی و امارات نیز روسیه منزوی را که علاقه مند به خرید موشک ها و پهپادهای ایرانی است، شریک ارزشمندتری برای خود می دانند. اثر متقابل. به ویژه، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بر این باورند که روسیه اکنون تمایل بیشتری برای انتقال سیستم‌های با فناوری پیشرفته به آنها دارد، تجهیزاتی که می‌توانند آنچه را که مداخلات منطقه‌ای ایران می‌نامند، خنثی کنند. از جمله این تسلیحات می توان به سامانه موشکی پیشرفته زمین به هوای اس-400 و همچنین جنگنده های قدرتمند سوخو 35 اشاره کرد.
در هر صورت، برخی در واشنگتن با توجه به سردرگمی که در دولت ایالات متحده در مورد مدیریت جنگ در اوکراین و همچنین تهدید ادامه دار چین، فارس به وجود آمده است، علاقه مند به اتخاذ تدابیر بیشتر برای تضمین امنیت خود هستند. کشورهای خلیج فارس. بسیاری از ناظران و تحلیلگران بر این باورند که آمریکایی ها چمدان های خود را برای ترک منطقه بسته اند.
همچنین به گفته اکونومیست، کشورهای حاشیه خلیج فارس نسبت به آمریکا یا اسرائیل علاقه بسیار کمتری به پرونده هسته ای ایران نشان داده اند. آنها اکنون ایران را به عنوان یک قدرت هسته ای بالفعل (به طور غیررسمی اما مؤثر) به رسمیت شناخته اند. علاوه بر این، حتی اگر بخواهند، کارشناسان فنی لازم برای مذاکره با ایران برای مهار برنامه هسته‌ای تهران را ندارند. به گفته اکونومیست، آنچه بیشتر اعراب خلیج فارس را نگران می کند هواپیماهای بدون سرنشین، موشک ها و شبه نظامیان مورد حمایت ایران هستند. از سوی دیگر، اسرائیل معتقد است که می تواند سه مورد اخیر را به خوبی مدیریت کند، اما بارها گفته است که نمی تواند با ایران دارای قابلیت هسته ای مقابله کند.
در نتیجه، وضعیت در حالت تعادل متزلزلی قرار دارد که در آن قدرت‌های منطقه‌ای تلاش می‌کنند تا با سرمایه‌گذاری در اقتصاد خود، اهرم‌هایی علیه ایران به دست آورند. از جمله اقدامات آنها می توان به تلاش برای نشان دادن حسن نیت به سوریه، متحد دیرینه ایران و بازگشت دمشق به اتحادیه عرب و همچنین نزدیک شدن به چین به هر بهانه ممکن اشاره کرد.
کشورهای عربی خلیج فارس به سادگی میانجیگری پکن برای احیای روابط دیپلماتیک بین تهران و ریاض را در ماه مارس گذشته پذیرفتند. از سوی دیگر امیدوارند ایران از نفوذ منطقه ای خود بکاهد. در موضوع هسته ای نیز آنها علاقه مند هستند که ایران از نقطه تخلیه هسته ای دور شود و آژانس بین المللی انرژی اتمی بتواند به بازرسی های عادی خود ادامه دهد.
آنچه برای کشورهای عربی خلیج فارس غیرقابل پیش بینی است، نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال 2024 و همچنین رفتار اسرائیل است. با وجود توافق معروف ابراهیم در سال 2020 که منجر به عادی سازی روابط چهار کشور عربی با اسرائیل شد، دولت های خلیج فارس می دانند که تأثیر چندانی در تصمیم اسرائیل در مورد ایران ندارند.
در حالی که ایران روسیه را برای خرید سامانه موشکی اس-400 و جت های جنگنده پیشرفته از روسیه و انتقال تاسیسات هسته ای خود به زیرزمین و محافظت از آنها در برابر هرگونه حمله نظامی احتمالی تحت فشار قرار می دهد، پنجره اقدام اسرائیل علیه ایران بسته می شود.
ژنرال هرتزل لوی، رئیس ستاد کل ارتش رژیم صهیونیستی، سه شنبه گذشته، 23 می، گفت که «ایران بیش از هر زمان دیگری در گذشته در زمینه غنی سازی اورانیوم پیشرفت داشته است». اما اسرائیل محدودیت هایی دارد. تل‌آویو برای حمله به ایران به یک هواپیمای سوخت‌رسان KC-46 پگاسوس نیاز دارد که انتظار نمی‌رود شرکت آمریکایی بوئینگ آن را تا سال ۲۰۲۵ به اسرائیل تحویل دهد.
از سوی دیگر، سازمان های اطلاعاتی اسرائیل هنوز به این نتیجه نرسیده اند که ایران تصمیم به غنی سازی تا سطح تولید سلاح های هسته ای گرفته است. در همان زمان، اسرائیلی‌ها بر مهار گروه‌های نیابتی ایران از جمله حماس و حزب‌الله لبنان تمرکز کردند تا از برتری ایران جلوگیری کنند. آنها همچنین می خواهند روابط دوستانه خود را با سعودی ها تقویت کنند.
هنری روم، تحلیلگر ایران در موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، می‌گوید وضعیت مانند پرتاب یک توپ بولینگ روی ریل است، اگر توپ در شیارهای یکی از طرفین بیفتد، به معنای دستیابی به توافق هسته‌ای جدید با ایران است. و اگر در شیار دیگر فرود آید به معنای تشدید است.بحرانی با پیامدهای بالقوه فاجعه بار. او می افزاید: نگه داشتن توپ در وسط حصار نیاز به تمرکز، احتیاط و شانس دارد. و البته هیچ یک از این سه تضمین نمی شود.»