ایران در حال تماشای بازی نیروها در میدان گازی پارس جنوبی است

روز جدید : «غول نفتی آمریکا وارد میدان گازی قطر با ایران شد»، «توافق ۳۲ ساله شرکت فرانسوی و قطر برای تسریع در توسعه میدان مشترک گازی با ایران»، «غول انرژی ایتالیا برای تسریع خروج از گاز مشترک این تیترها تعدادی از اخبار مربوط به توسعه و توسعه میدان مشترک گازی ایران و قطر است.

تنها در 10 روز گذشته، قطر با چهار شرکت بزرگ نفت و گاز در سراسر جهان قرارداد امضا کرده است. انی (ایتالیا)، توتال (فرانسه) و کونوکو فیلیپس (آمریکا) اخیراً قرارداد همکاری با قطر برای پیوستن به پروژه مشترک توسعه پارس جنوبی (گنبد شمالی) امضا کردند که اکنون بین ایران و قطر مشترک است. این خبر از توافق دیگری بین قطر و یکی از بزرگترین شرکت های نفت، گاز و انرژی جهان اکسون موبیل (ایالات متحده آمریکا) خبر می دهد.

ن شریدا الکعبی، وزیر انرژی قطر این هفته اعلام کرد که اکسون موبیل به عنوان شریک چهارم قطر برای توسعه میدان گازی مشترک با ایران انتخاب شده است. پیش از این قطر انرژی با شرکت Ini ایتالیا برای توسعه میدان گازی مشترک با ایران قرارداد مشترک امضا کرده بود.
هفته گذشته توافقنامه ای بین قطر انرژی و توتال انرژی فرانسه برای توسعه میدان گازی مشترک با ایران امضا شد.

گاز قطر به جای گاز روسیه در راه اروپا

به گزارش رویترز، ایالات متحده، بزرگترین تولیدکننده گاز طبیعی جهان، از قطر و سایر تولیدکنندگان بزرگ انرژی خواسته است که در صورت حمله روسیه به اوکراین و تحریم های آمریکا علیه روسیه، گاز را به اروپا ارسال کنند. با توجه به قراردادهای جدید قطر برای افزایش تولید و ظرفیت تولید از میدان مشترک گازی پارس جنوبی، اکنون به نظر می رسد قطر جایگزین روسیه شده است تا بحران گاز اروپا را جبران کند.

در حالی که قبلا تصور می شد قطر قصد دارد تا سال 2027 تولید خود را افزایش دهد، اما اکنون با حضور 4 شرکت از بزرگترین شرکت های نفت و گاز جهان، قطر این برنامه را تا حدودی تغییر داده و احتمالا تا زمستان 2023 این برنامه را تغییر داده است. این کشور قصد دارد جبران کند. بخشی از کسری گاز اروپا به جای روسیه.

قطر به دنبال دسترسی سریعتر به توسعه میدان گازی در شمال گنبد است

پیش از این بر اساس برنامه ریزی های از پیش تعیین شده، طرح توسعه میدان پارس جنوبی یا گنبد شمالی که شامل 6 واحد گاز طبیعی مایع است، قرار بود تا سال 2027 ظرفیت تولید قطر را به 126 میلیون تن در سال برساند. قرارداد با قطر در تنها یک هفته با چهار ابرشرکت بزرگ نفت و گاز و آغاز فعالیت همزمان این شرکت ها در میدان گازی پارس جنوبی، فاصله زیاد قطر برای رسیدن به یک سطح مشخص، احتمالا قبل از سال 2027 را نشان می دهد.

دلیل این دور زدن شاید این باشد که قطر قصد دارد در زمینه صادرات گاز به جای روسیه، فورا وارد اروپا شود، بنابراین باید در غیاب حضور قدرتمند ایران، تولید میدان مشترک گازی با ایران را افزایش دهد.
مهمترین میدان مشترک ایران پارس جنوبی (به نام گنبد شمالی قطر) است که بزرگترین میدان گازی جهان است و بین ایران و قطر مشترک است.

اهمیت میدان گازی پارس جنوبی

میدان گازی پارس جنوبی یا گنبد شمالی یک میدان گازی عظیم مشترک بین قطر و ایران است که بزرگترین میدان گازی جهان است و دارای 50.97 تریلیون متر مکعب گاز است. مساحت این کانسار حدود 9700 کیلومتر مربع یعنی 6000 کیلومتر است که وسعت آن در آب های سرزمینی قطر و 3700 کیلومتر مربع آن در آب های سرزمینی ایران قرار دارد. این میدان در سال 1971 کشف شد و تولید گاز در سال 1989 آغاز شد و قطر در نظر دارد با توسعه میدان گازی مشترک با ایران، تولید گاز طبیعی مایع (LNG) خود را تا سال 2027 بیش از 60 درصد افزایش دهد. قطر توسعه این میدان را 10 سال زودتر از ایران آغاز کرده و 2.5 برابر بیشتر از ایران گاز و میعانات گازی از این میدان مشترک تولید کرده است و قصد دارد تا سال 2025 تولید گاز از این میدان را 30 درصد افزایش دهد.

فشار میدان گاز پارس در نوسانات اثر انگشت مورب

در عین حال این برداشت های قطری از سپرده مشترک با ایران در حال تشدید است و باید توجه داشت که پس از چندین دهه استخراج، این کانسار در سال 2023 وارد نیمه دوم عمر خود می شود و فشار طبیعی کانسار کاهش می یابد. قطر سال ها پیش با کمک شرکت های اروپایی شروع به نصب سکوهای 20000 تنی (10 برابر بیشتر از سکوهای کنونی ایران) با قابلیت حمل کمپرسورهای عظیم در آب های خود کرد و اکنون هیچ نگرانی بابت افت فشار در میدان و میدان وجود ندارد. کاهش تولید گاز

فناوری ساخت چنین سازه های عظیم با کمپرسورهای بسیار قدرتمند در دست تعداد انگشت شماری از شرکت های غربی است. برجام ایران قراردادی 5 میلیارد دلاری با توتال فرانسه برای توسعه فاز 11 پارس جنوبی امضا کرد که نیمی از ارزش آن مربوط به ساخت اولین سکوی 20 هزار تنی در پارس جنوبی بود. توتال و شریک چینی آن سیانوپسی در مراحل اولیه توسعه پس از خروج آمریکا از برجام، این پروژه را رها کردند.

ایران نیاز فوری به سکوهای نفتی جدید در پارس جنوبی دارد

ایران در حال حاضر به حداقل 10 تا 15 سکوی 20000 تنی و 20 تا 30 کمپرسور عظیم برای پشتیبانی از تولید از این میدان مشترک نیاز دارد که ارزش کل آن حدود 25 تا 37 میلیارد دلار برآورد می شود. اگر ایران نتواند این سکوها را نصب کند، از سال 2023 هر سال 10 میلیارد مترمکعب از تولید گاز ایران در این میدان عظیم کاهش می یابد و تا دهه آینده تولید سالانه گاز ایران از این میدان از حدود 180 میلیارد مترمکعب کاهش می یابد. سطح پایین تر از 80 میلیارد متر مکعب.

مشکل دیگر این است که پارس جنوبی در حال حاضر سهم 70 درصدی در تولید گاز ایران دارد. ایران همچنین روزانه حدود 700 هزار بشکه میعانات گازی از این میدان تولید می کند.دولت ایران در سال های اخیر به ویژه از سال 2020 که توسعه گاز در ایران تقریباً از حالت عادی خارج شده بود، در توسعه میادین نفت و گاز با چالش هایی مواجه بوده است.

در زمستان 1400 کسری گاز ایران تقریباً به 250 میلیون متر مکعب در روز رسید که معادل کل مصرف گاز روزانه ترکیه است که برای کشوری مانند ایران که دارای میادین بزرگ نفت و گاز است، رقمی بی سابقه است. این است که کسری گاز ایران هر سال بدتر می شود و هوای کلان شهرهای کشور را آلوده می کند.

در حال حاضر اما تخمین زده می شود که کانسار پارس جنوبی که مشترک با ایران است روند کاهش تولید و برداشت را آغاز کرده است، وی که خواست نامش فاش نشود، گفت: افت فشار در مخزن پارس جنوبی هم اکنون آغاز شده است و که اطلاعات در دسترس بود، اما میزان افت فشار زیاد نبود.
به گفته مسئولان، از جمله اظهارات محمد مشکین فام، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس، در 29 مهر 1400، برای چهار سال آینده یا بیشتر، تولید هر سال تا یک فاز در پارس جنوبی کاهش می یابد. البته گزارش دیگری از وزارت نفت و سازمان های بین المللی نشان می دهد که این رویداد از نیمه دوم سال 1402 یعنی پس از حدود 18 ماه آغاز می شود، اما در عین حال گزارش هایی مبنی بر آغاز این روند از سال 1399 به گوش می رسد.

همچنین برآورد می شود که بر اساس برخی برآوردها سالانه 28 میلیون مترمکعب از عملکرد این میدان کاسته شود و در سال 1412 عملکرد این میدان به 266 میلیون مترمکعب در روز برسد. بنابراین، اگر ایران نتواند گام های بیشتری برای بهبود این روند تا کنون بردارد، تولید گاز این کشور تا 12 سال آینده به یک سوم کاهش می یابد.

به گفته مشکین فام، در آن زمان برای جلوگیری از کاهش تولید گاز در پارس جنوبی 30 میلیارد دلار و برای جبران کاهش تولید با ایجاد میادین جدید گازی 54 میلیارد دلار نیاز بود. اما این شرایط در حالی که انتظار برای چنین سرمایه‌گذاری را می‌کشید، اکنون سخت‌تر از هر زمان دیگری شده است، چرا که بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، بدهی شرکت ملی نفت ایران در سال 98 نسبت به سال گذشته 20 درصد افزایش یافته و به 60 میلیارد دلار رسیده است. . خبرگزاری فارس نیز ماه گذشته گزارش داد که این بدهی تاکنون به 70 میلیارد دلار رسیده است.

قراردادها و تحریم های از دست رفته برای ایران باقی می ماند

برای جلوگیری از کاهش تولید گاز از میدان، ایران باید سکوهای 20000 تنی (10 برابر بیشتر از سکوهای فعلی) و کمپرسورهای عظیمی را نصب کند که فناوری ساخت آنها در دست چندین شرکت غربی از جمله توتال فرانسه است. طبق توافق با ایران، قرار بود سکوهای جدیدی برای فاز 11 در پارس جنوبی بسازد، اما پس از خروج آمریکا از برجام، این شرکت به همراه شریک چینی خود سیانوپسی، پروژه فاز 11 را به مبلغ 5 میلیارد دلار رها کردند.

اکنون به نظر می رسد تمامی فازهای پارس جنوبی در آینده به 10 تا 15 سکوی عظیم نیاز دارند و این در حالی است که بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت دولت روحانی اعلام کرده است که برای جلوگیری از کاهش تولید گاز به 50 میلیارد دلار نیاز است. با وجود اینکه پارس جنوبی بزرگترین میدان گازی جهان است و سهم 10 درصدی از کل ذخایر گازی جهان را به خود اختصاص داده است، اما باید توجه داشت که این میدان گازی 40 درصد نیز در تامین کل ذخایر گاز ایران سهم دارد.

کاهش تولید گاز ایران در این حوزه تنها به گاز طبیعی (متان) محدود نخواهد شد. ایران سالانه 4.5 میلیون تن اتان، بوتان، پروپان و سایر گازهای سنگین و 251 میلیون بشکه میعانات گازی از پارس جنوبی تولید می کند که همگی با کاهش فشار در مخزن مواجه خواهند شد. ارزش سالانه گاز تولید (متان) بخش ایران از این میدان در بازارهای جهانی 43 میلیارد دلار و ارزش اتان، متان، پروپان و میعانات گازی تولیدی آن به بیش از 25 میلیارد دلار می‌رسد.

در این شرایط و در حالی که قطر با چهار شرکت جهانی نفت و گاز قرارداد بسته است و تلاش می کند حداکثر سهم خود را از میدان استخراج کند، به نظر می رسد ایران کاملاً از این مرحله عقب مانده است. لازم به ذکر است که در حال حاضر گزارش هایی حاکی از آن است که قطری ها به دنبال معامله دیگری با شرکت های دولتی CNPC و سینوپک چین هستند.

در واقع، این دو شرکت دولتی چینی قصد دارند در بزرگترین پروژه گاز طبیعی مایع جهان در قطر قراردادهای مشارکت بلندمدت امضا کنند و این سوخت را خریداری کنند. انتظار می رود CNPC و Sinopec هر کدام 5 درصد در دو واحد صادرات گاز طبیعی مایع مجزا سرمایه گذاری کنند که بخشی از پروژه توسعه میدان گازی Northfield به ارزش 30 میلیارد دلار است.

اکنون در حالی که قطر در حال انعقاد قراردادهای بیشتری برای به حداکثر رساندن سهم خود از میدان با ایران است، کشورمان همچنان درگیر تحریم هایی است که سال ها اجازه حضور ایران در بازی های منطقه ای را نمی دهد. لازم به ذکر است که تنها قطر همسایه ایران نیست که از میادین مشترک نفت و گاز بیشتر از کشورمان استخراج می کند، عراق در غرب برداشت خود از ایران را از منابع مشترک نفتی تسریع کرد و تولید خود را تقریبا دو برابر کرد و کویت و عربستان سعودی. عربستان توافق کرده‌اند بدون حضور ایران از میدان مشترک با ایران خارج شوند، در حالی که در شمال کشورهای دیگر از میدان مشترک با ایران نفت و گاز استخراج می‌کنند و ایران در حال حاضر این خروج‌ها را زیر نظر دارد و حتی در میادین فعال نیز با بحران‌های جدی مواجه است.
شاید وقت آن رسیده است که مسئولان کشور بفهمند که قدرت گاهی از این مبادلات و توافقات ناشی می شود و کشور به دلیل ادامه تحریم ها در چنین وضعیتی قرار دارد و نه تنها هیچ نشانه ای از قدرت نشان نمی دهد، بلکه معتقدند بیایید بسوزیم و تحریم هایی را که در نهایت زیرساخت های داخلی کشور را هدف قرار می دهد، ایجاد کند.