تغییر چهره ایران با یک بحران بسیار جدی و خطرناک

روز جدید : روزنامه توسعه ایران در گزارشی اعلام کرد هجوم مردم جنوب و جنوب شرق به شهرهای شمالی بحران بسیار خطرناکی را به دنبال خواهد داشت.

در این گزارش آمده است:

خشکسالی و بحران آب، آلودگی هوا، گرد و غبار، خشکسالی تالاب ها و دریاچه ها از بحران های زیست محیطی سال های اخیر در ایران هستند که زمینه ساز مهاجرت اقلیمی شده است.

پیامدهای این رویدادها و عدم حاکمیت صحیح این عوامل را بحرانی کرده و بر اقتصاد و اکولوژی مناطق مختلف ایران تأثیر منفی گذاشته است. بر اساس مشاهدات و آمارها، مهاجرت های اقلیمی در ایران افزایش چشمگیری داشته است و بلایای زیست محیطی که گاه محصول فعالیت های انسانی است، عامل اصلی مهاجرت های داخلی است.

مهاجرت اقلیمی از مناطق روستایی ایران از دهه 1940 آغاز شد و با اصلاحات ارضی و توسعه شهری و اختلافات فاحش بین مناطق شهری و روستایی تشدید شد. نبود امکانات اجتماعی کافی در استان حتی کشاورزان ثروتمند را به شهرها سوق داده است و به این ترتیب جمعیت کشاورزان غایب (کشاورزان ساکن در شهرها) هر روز بیشتر می شود و روستاها خالی از سکنه می شوند.

آمارها نشان می دهد که از سال 1335 تا 1990 حدود 40000 روستا به طور کامل خالی از سکنه و متروکه بوده است. بدین ترتیب سهم جمعیت روستایی از 2 درصد در سال 95 به 5 درصد در سال 95 کاهش یافت.

چندی پیش محمدرضا محبوب فر، پژوهشگر مسائل اجتماعی درباره وضعیت مهاجرت اقلیمی در ایران و اینکه از کدام مناطق و به چه منظوری است، گفت که مهاجرت اقلیمی بیشتر معطوف به مناطقی است که با بحران آب و آلودگی هوا و حتی باران مواجه هستند. در سال های اخیر نیز نتوانسته اند از این مهاجرت ها جلوگیری کنند. در نتیجه افراد زیادی از استان های خوزستان، اصفهان، کرمان، یزد و سیستان و بلوچستان در سال های اخیر مهاجرت کرده اند که بیشتر مهاجرت ها در گذشته به شکل مهاجرت بوده است. این بدان معناست که مبدأ مهاجرت هرگز غیرقابل سکونت نبوده است، اما به گفته محبوب فر، مهاجرت کنونی در داخل کشور در 20 سال گذشته تقریبا 10 برابر شده است.

از سوی دیگر بر اساس یک مطالعه آماری در سال 1376 تعداد زیادی از استان های جنوبی کشور به دلیل مشکلات زیست محیطی مانند آلودگی هوا به کرج مهاجرت کرده اند.

در همین رابطه روز گذشته رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی هشدار داد که بسیاری از مردم جنوب و جنوب شرق و کویر مرکزی ایران به دلیل تغییر اقلیم مهاجرت کرده اند.

یکی تاثیر تغییر اقلیم بر مهاجرت اقلیم ایران را بسیار جدی می داند و می گوید: مقایسه آمار بارندگی در 50 سال اخیر نشان می دهد که ایران گرمتر شده است. تابستان‌ها طولانی‌تر هستند، از ژوئن شروع می‌شوند و در اکتبر به پایان می‌رسند و گاهی اوقات ایران 3 تا 5 ماه تابستان دارد. زمستان ها نیز گرم تر است. اینها تغییراتی است که رخ داده و به تدریج تعادل شرایط محیطی را به هم می زند و اکوسیستم را به هم می زند.

وی افزود: طی 50 سال گذشته طبق آمار هر سال 0.9 میلی متر از بارندگی کشور کاسته شده است. اگر این عدد را در 50 سال ضرب کنیم معادل 45 میلی متر می شود و اگر در ایران در بیش از 1.6 میلیون کیلومتر آن را ضرب کنیم متوجه می شویم که چندین میلیارد متر مکعب از آب موجود را از دست داده ایم.

بر اساس وظیفه، میزان بارندگی کاهش می‌یابد و با افزایش دما میزان برف کاهش می‌یابد، احتباس برف کوه‌ها کاهش می‌یابد، ورودی رودخانه‌ها کاهش می‌یابد و سدها دیگر زه‌کشی نمی‌شوند. در نتیجه، محیط زیست بدتر می شود و مهاجرت آب و هوا آغاز می شود. تقریباً گویی هجوم مردم مناطق جنوبی و جنوب شرقی و کویر مرکزی ایران به سواحل شمالی کشور به دلیل فراوانی آب و هوای بهتر، نشانه آغاز مهاجرت اقلیمی در ایران است.

مهاجرت گسترده از شهرهای جنوبی ایران به مناطق شمالی کشور معضلی است که از دیرباز پیش بینی می شد. زیرا آنچه در این مهاجرت ها حرف اول را می زند دسترسی به آب است. کارشناسان پیش از این هشدار داده بودند که بحران آب در ایران بسیار جدی است و آن را یک «بحران بزرگ اجتماعی» نامیده‌اند. بحرانی که می تواند در آینده نزدیک چهره ایران را تغییر دهد.

عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست در دوران روحانی نیز هشدار داد که در صورت تداوم وضعیت کنونی تا 25 سال دیگر، شرق و جنوب کشور «کاملاً خالی از سکنه» خواهد شد. وی همچنین گفت که این بحران می تواند منجر به مهاجرت 50 میلیون نفر از ایران شود، «تا جایی که ممکن است دیگر چیزی به نام ایران وجود نداشته باشد».

اما مهاجرت به یک منطقه برای افرادی که به شرایط، فرهنگ و آداب و رسوم خاص آن منطقه عادت کرده اند آسان نیست و بی شک این امر عواقبی را به دنبال دارد. مقصد اکثر مهاجرت های اقلیمی تهران و استان های شمالی کشور است. این عامل فرهنگ ها را تغییر می دهد. یعنی افرادی از منطقه ای با فرهنگ متفاوت وارد منطقه ای می شوند که با مبدا مهاجرت مشکلی ندارد. این نوع مهاجرت باعث ایجاد تقابل فرهنگی بین افراد مبدأ و مقصد می شود که خود را در قالب آسیب های اجتماعی نشان می دهد.

رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی روز گذشته تأثیر تغییر اقلیم بر مهاجرت اقلیم در ایران را بسیار جدی دانست و هشدار داد که بسیاری از مردم جنوب و جنوب شرق ایران و کویر مرکزی به دلیل تغییر اقلیم مهاجرت کرده اند. . .

بسیاری از آسیب شناسان معتقدند کثرت گرایی قومیتی در مقصد مهاجرت به خودی خود باعث آسیب های اجتماعی می شود و معتقدند مهاجرت اقلیمی علاوه بر آسیب رساندن به مقصد، این منطقه را از حالت یکپارچگی و انسجام خارج می کند.

موضوع دیگر این است که بسیاری از مهاجرانی که از روستا به شهر می آیند نمی توانند خانه ای در شهر بخرند یا اجاره کنند و مجبورند در حاشیه شهر زندگی کنند. در نتیجه انباشت جمعیت در حاشیه شهرهایی اتفاق می افتد که از رونق کافی برخوردار نیستند و مهاجران توانایی تغذیه در اقتصاد شهری را ندارند. بدین ترتیب با رشد سکونتگاه های حلبی، تکدی گری و آسیب های اجتماعی در اطراف آن افزایش یافته و از سوی دیگر بستری برای تنش های شهری و آشوب های اجتماعی است.

یکی دیگر از مشکلات مهم در مهاجرت اقلیمی این است که مسافران از ابتدا به مقصد رفته اند اما به مبدأ برنگشته اند و در حال حاضر منشا زندگی این افراد نبود نیروی کار ماهر است که مشکلاتی را در این مناطق ایجاد کرده است. این عدم بازگشت به اصل مهاجر به حدی است که بسیاری از مناطق دیگر خالی از سکنه است و دیگر نیروهای جوان و متخصص در آنها دیده نمی شود.

بر اساس اظهارات اخیر رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، مناطق بیابانی در سراسر جهان به دلیل وزش باد شدید، به ویژه در مناطقی با سطوح رسی و شنی و ترکیبی از هر دو منبع گرد و غبار هستند. . البته، در مناطقی مانند سطح دریاچه‌های خشک شده یا سواحل رودخانه‌ها که زمانی آب داشتند اما اکنون بافت خاکی نرم دارند، حتی بادهای آهسته‌تر نیز می‌توانند باعث طوفان گرد و غبار در منطقه وسیعی شوند. به عنوان مثال سیستان و بلوچستان همیشه با معضل گرد و غبار مواجه بوده است، اما قبل از خشک شدن دریاچه هامون تعداد و اندازه گرد و غبار کمتر بود. اکنون به دلیل بادهای 120 روزه در سیستان و بلوچستان که سرعت آن به 36 کیلومتر در ساعت می‌رسد، هامون به منبع اصلی تولید پودر تبدیل شده است. این در حالی است که پیش از این وزش باد با سرعت 10 متر در ثانیه نمی توانست در سیستان و بلوچستان طوفان های گرد و غبار عظیم ایجاد کند.

رئیس سازمان محیط زیست در دوران روحانی هشدار داد که «تا 25 سال آینده شرق و جنوب کشور کاملاً خالی از سکنه خواهد بود. این بحران می تواند منجر به مهاجرت 50 میلیون نفر از ایران به جایی شود که شاید دیگر چیزی به نام ایران وجود نداشته باشد.

وی ادامه داد: آنچه ترکیه با ساخت گسترده سد انجام داده به این معناست که رودخانه های مهم بین النهرین که برخی از آنها از سوریه وارد عراق شده اند یا مثلا ببری که از شرق وارد عراق شده و به منطقه آمده است، دیگر این رودخانه ها را ندارند. دبی سابق، به رودخانه های کمتری منتهی می شود. در نتیجه، ورودی رودخانه ها به دلیل مدیریت آب در ترکیه کاهش یافته است. خشکسالی های مداوم همچنین از طغیان تالاب ها، دریاچه ها و مخازن با طغیان رودخانه ها جلوگیری کرده و بسترهای خشک شده رودخانه ها را به نقاط داغ گرد و غبار تبدیل کرده است. با ادامه خشکسالی، کار به جایی رسید که حتی سرعت باد 10 متر بر ثانیه، طوفان گرد و غبار را در هوا برانگیخت و بر تعداد و مقیاس طوفان های گرد و غبار در ایران، عراق و سوریه افزود. بنابراین اقدامات ترکیه در ساخت سد اخیر در تشدید و افزایش حوادث گرد و غبار در منطقه بی تاثیر نبوده است.

کارشناسان معتقدند توجه به محیط زیست و منابع آبی و حکمرانی بهینه در این حوزه و همچنین ایجاد اشتغال و کارآفرینی می تواند تا حدودی از مهاجرت اقلیمی جلوگیری کند.