در بافت تاریخی شیراز چه می گذرد؟ / دایره ای از ابهامات از توسعه شاهچراغ تا رد پای معاون و همسرش

یکی از فعالان میراث فرهنگی استان فارس گفت: از سال 90 هر یکی دو سال یکبار برخی خانه ها و بافت های تاریخی تخریب می شود و یکی دو سال بعد بخشی دیگر تخریب می شود. اما می دانند که اگر بلافاصله بافت تاریخی را تخریب کنند، مردم اعتراض خواهند کرد.

تخریب خانه های تاریخی شیراز; موضوعی که در روزهای اخیر در رسانه ها مطرح شده است. بر اساس طرح توسعه حرم شاهچراغ برادر امام هشتم شیعیان که بیش از یک دهه پیش آغاز شد، دستور تخریب 60 لوح از بافت تاریخی شیراز صادر شد. بعداً اخباری منتشر شد که «طرح توسعه حرم شاهچراغ 360 هکتار از بافت تاریخی شیراز را تخریب می کند نه 57 هکتار و گفته می شود که 200 خانه تاریخی شیراز تخریب می شود. به گفته طراحان، با این تخریب ها و سپس با توسعه حرم در شیراز، باید به بزرگترین شهر زیارتی خاورمیانه تبدیل شود. اما نکته دیگر در خصوص بافت تاریخی شیراز و تخریب آن، نقش همسر انسیه هزالی، معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده و پدر حمید رضازاده بود که پیش از این به دلیل حضور در کانادا و … شرکت فیلترینگ و غیره بود. محمدرضا رضازاده که در گذشته استاندار فارس بوده و اکنون عضو هیئت مدیره و معاون اجرایی آرامگاه شاهچراغ است. در این میان نام همسر نرگس آبیار (کارگردان فیلم هایی که همسرش محمدحسین قاسمی تهیه کنندگی آن را تهیه کرده است) نیز به میان می آید و البته گفته های عزت ضرغامی وزیر فعلی میراث فرهنگی و گردشگری نیز مطرح است که جالب توجه است. و در نوع خود قابل توجه است. موارد نشان می‌دهد که تخریب فقط شامل احیای بافت‌های تاریخی نیست، بلکه می‌تواند اتصال به بافت را در دسترس کسی قرار دهد تا آن را شخم بزند و از آن عکس بگیرد.

توسعه شاهچراغ و تعیین بافت تاریخی شیراز

اگرچه در بیستم بهمن ماه عملیات تخریب بافت تاریخی شیراز ظاهرا متوقف شده و به گفته رسانه ها برخی از مسئولان این اقدام زیانبار را تکذیب می کنند، اما گزارش های مردمی حاکی از آن است که تخریب در محدوده شاهچراغ و امامزاده آغاز شده است. ابراهیم. طرحی که در دستور کار متولیان این دو بقعه قرار دارد از دهه 60 برای ایجاد بین الحرمین بین این بقعه شاه چراغ و سید الدین حسین آغاز شد. خبرگزاری فارس روز ۲۶ بهمن ماه به نقل از محمدمهدی کلانتری، دبیر ستاد ملی نجات بافت تاریخی شیراز و دبیر ستاد اتحادیه انجمن های علمی دانشجویی معماری، مرمت و شهرسازی ایران نوشت: از روز گذشته لودرها و بولدوزرها در حال تخریب و تخریب بناهای ارزشمند تاریخی در این مسیر هستند و به ساکنان بناهای واقع در این مسیر اخطار شفاهی برای تخلیه داده شده است و با وجود اینکه مراحل تملک بناها هنوز تکمیل نشده است، عملیات تخریب وارد فاز اجرا شده است. آقای کلانتری ادامه داد که «با توجه به اینکه این مسیر ارتباطی فاقد طرح مصوب است، هنوز از تعداد بناهای تاریخی و ارزشمندی که برای اتصال این دو امامزاده تخریب می شود، اطلاعی در دست نیست». اما آنچه از بررسی آخرین عکس هوایی به دست می آید این است که بیشتر بناهای این بافت تاریخی ارزشمند و متعلق به دوره قاجاریه است. این در حالی است که تعداد بناهای ثبت ملی در این منطقه در مقایسه با کل بناهای با ارزش و ثبت شده اندک است. وی افزود: با تمام تخریب هایی که در 27 سال گذشته در وسعت 360 هکتار از بافت تاریخی شیراز رخ داده، این بافت در حال حاضر دارای 2500 اثر ارزشمند تاریخی است که از این تعداد تنها 410 اثر در فهرستی ثبت شده است. از آثار ملی اما تجربه سال های اخیر نشان می دهد که ثبت یک بنا مانع از تخریب آن نمی شود و 10 اثر ثبت ملی مانند خانه پورنواب، سلیمی، منتصری، رکیه رسولی و… در فاصله سال 89 به ثبت رسیده است. و سال 1375 برای طرح توسعه 57 هکتاری حرم حضرت شاهچراغ (ع) توسط نهادهای مسئول تخریب شد.

شتاب توسعه شاهچراغ چه زمانی صادر شد؟

اما باید گفت پیش از آغاز روند جدید تخریب بافت تاریخی شیراز، شورای اداری استان فارس از تشکیل کمیته ای سه نفره برای تعیین وضعیت تاریخی 200 خانه قدیمی شیراز خبر داد و تصمیم آن بر این بود. الزام آور اعلام کرد. البته باید گفت که بر اساس قانون، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نهادی است که مسئولیت شناخت میراث فرهنگی بناها را بر عهده دارد. لازم به ذکر است رئیس جمهور در اولین هفته های ریاست جمهوری خود اشاره کرد که در سفر به شیراز از سال ها قبل اجرای طرح اینترحرام از حرم شاهچراغ تا حرم سید علاءالدین حسین (ع) آغاز شده است. ، اما با موانعی مواجه شد و متوقف شد. او گفت: “وقتی بررسی شد، معلوم شد که یک راه حل سریع بوده است.” کارشناسان معتقدند «علاوه بر نگرانی از سرنوشت 200 خانه تاریخی شیراز، موضع کمیسیون 3 نفره بررسی اینکه آیا این خانه‌ها جزو میراث فرهنگی محسوب می‌شوند یا خیر نیز زیر سؤال است». اما عزت ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی در سفر به شیراز و بازدید از محوطه خانه‌های تاریخی آن، آن را «بنای فرسوده» خواند و گفت: «این خانه‌ها تخریب و تخریب شده‌اند».

از جمله اخباری که درباره روند تخریب بافت تاریخی شیراز در رسانه ها منتشر شده می توان اسامی را دید که در تحقق این اقدام نقش داشتند. نام اول محمدرضا رضازاده است که در گذشته استاندار فارس بوده و اکنون عضو هیئت مدیره و معاون اجرایی آرامگاه شاهچراغ است. وی همسر انسیه هزالی معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده و پدر حمیدرضازاده است که پیش از این به دلیل حضور در کانادا و یک شرکت فیلترینگ نام وی مطرح شده بود. رضازاده که همکاری خود را با آستان احمد بن موسی و سیدالالدین حسین به عنوان یکی از اعضای هیئت این حرمین آغاز کرد، در تاریخ 4/10/1300 به خبرنگار فارس گفت: در سفر رئیس جمهور و هیئت دولت. به استان فرس ارائه شده توسط رضازاده; ضرغامی وزیر میراث فرهنگی و گردشگری با حضور در حرم حضرت احمدبن موسی به تشریح مسائل پیرامون طرح اطراف حرم پرداختیم. وزیر همچنین برای بازدید از محدوده بین الحرمین وقت گذاشت و با مشکلات مردم و ناامنی چند سالی که در آنجا وجود دارد آشنا شد. رضازاده افزود: همچنین جلسه ای با حضور قاسمی وزیر راه و شهرسازی در حرم حضرت احمد بن موسی داشتیم که در آن سوالات و نگرانی ها مطرح شد و نتایج این دیدارها در جریان سفر رئیس جمهور به اطلاع ایشان رسید. عده ای با نگارش نامه ای مدعی تخریب میراث فرهنگی این منطقه شده و در این نامه ذکر کرده اند که این جریان (57 هکتار) سوداگری و تراکم فروشی را به دنبال خواهد داشت. در گفت و گوی محمدرضا رضازاده، خبرگزاری فارس، دو نفر دیگر نیز مطرح شد: عزت… ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی و مرحوم رستم قاسمی، وزیر اسبق راه و شهرسازی. شبکه شرق به نقل از سازندگی نوشت: واگذاری سایت و ساختمان باغ عفیف آباد به محمدحسین قاسمی و همسرش نرگس آبیار برای ساخت سریال سوشون جنجال زیادی به پا کرد. وزیر میراث که با انتقاد کارشناسان و اهالی فرهنگ مواجه شده بود، تصمیم گیری در این زمینه را به پژوهشگاه میراث فرهنگی واگذار کرد که چندی پیش به ریاست دکتر مصیب امیری، باستان شناس و مدیرکل سابق میراث فرهنگی فارس انتخاب شد. استان در این متن آمده است که «زرگامی در دفاع از تخریب ها و تملک های انجام شده در این زمینه، همواره به تصویب طرح تخریب 57 هکتار از سوی پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور اشاره می کند. طرحی که مورد انتقاد شدید همه کارشناسان مستقل میراث، اساتید دانشگاه و کارشناسان غیر کارمند وزارت میراث فرهنگی قرار گرفته و همگی تاکید دارند که این مجموعه اقدامات مضر به سوابق تاریخی و فرهنگی شهر شیراز است. .